سرعت بادهای مریخ بیشتر از چیزی است که دانشمندان تصور میکردند
کاوشگرهای مارس اکسپرس و مدارگرد ردیاب گاز اگزومارس ابزارهای فوقالعادهای هستند که بارها اطلاعات ارزشمندی از سیاره مریخ در اختیار ما قرار دادهاند. این فضاپیماها حتی کارهایی فراتر از ماموریت اصلی خود انجام دادهاند؛ برای مثال، اخیراً به بررسی دنبالهدار بینستارهای اطلس پرداختهاند. اما یکی از جالبترین کارهای آنها، اندازهگیری سرعت باد روی سطح مریخ بوده؛ کاری که هیچکدام برایش طراحی نشده بودند.
این نتایج شگفتانگیز با کمک فهرست گستردهای از گردبادهای خاک (تنوره دیو) ممکن شد که رباتها و مدارگردهای مریخ در سالهای اخیر بارها دیدهاند. با ترکیب دادههای دو مدارگرد آژانس فضایی اروپا، فهرستی شامل ۱۰۳۹ رویداد گردباد تهیه شد که دید تازهای درباره سرعت باد روی مریخ ارائه میدهد. مطالعه نشان داد سرعت باد و گردبادهای خاکی میتوانند به ۱۶۰ کیلومتر در ساعت برسند.
والنتین بیکل، نویسنده اصلی مطالعه دانشگاه برن میگوید: «گردبادهای خاک، بادهای معمولاً نامرئی را قابل دیدن میکنند. با اندازهگیری سرعت و جهت حرکت آنها، شروع به نقشهبرداری باد در سراسر سطح مریخ کردهایم. قبل از این، چنین کاری ممکن نبود، زیرا دادههای کافی برای اندازهگیری در مقیاس جهانی نداشتیم.»
اما چگونه دو مدارگرد که برای اندازهگیری باد طراحی نشدهاند، توانستند چنین فهرست دقیق و بزرگی از بیش از هزار رویداد ایجاد کنند؟ راز در روش تصویربرداری سطح مریخ نهفته است.
کالین ویلسون، دانشمند پروژه آژانس فضایی اروپا توضیح داد: «وقتی دوربینهایمان عکس میگیرند، رنگهای قرمز و آبی کمی با فاصله زمانی ثبت میشوند. با دیدن اینکه گرد و غبار بین این دو تصویر چقدر جابهجا شده، میتوانیم سرعت باد را اندازه بگیریم. خیلی هیجانانگیز است!»
داشتن این دید کلی درباره باد و گرد و غبار بسیار مهم است. قبل از این، تنها راه اندازهگیری باد، فرستادن ایستگاه هواشناسی روی مریخ بود که تعدادشان خیلی کم بود و هر کدام فقط یک نقطه را پوشش میدادند. این مطالعه اکنون تصویری کاملتر و جهانی از باد و گرد و غبار روی مریخ ارائه میدهد.
بااینحال، حتی با این سرعت زیاد باد، جو مریخ بسیار رقیق است (فقط یک درصد جو زمین)، پس کسی با باد به پرواز در نمیآید. اما باد میتواند خاک را بلند کند و طوفانهای گرد و غبار با مسدودکردن نور خورشید، باعث شکست چند مأموریت مریخی شدهاند.
ویلسون گفت: «گرد و غبار، متغیرترین بخش جو مریخ است و یکی از مهمترین نگرانیها برای مأموریتهای آینده روی سطح آن به شمار میرود، چه رباتهایی که به پنل خورشیدی مثل کاوشگر اگزومارس وابستهاند و چه مأموریتهای انسانی که برای انرژی به خورشید نیاز دارند. باید درباره طوفانهای گرد و غبار اطلاعات داشته باشیم و این مطالعه نگاهی نادر به نحوه ایجاد گرد و غبار و باد روی سطح مریخ ارائه میدهد.»
پژوهش در ژورنال Science Advances منتشر شده است.