این نخستین تصویر ثبت‌شده از دو سیاه‌چاله چرخان به دور یکدیگر است

در یک دستاورد تاریخی، دانشمندان برای اولین بار موفق به ثبت تصویری مستقیم از دو سیاه‌چاله‌ی غول‌پیکر شده‌اند که در حال چرخش به دور یکدیگر هستند. این تصویر خارق‌العاده که از کوازار اوجی‌ ۲۸۷ (OJ287) گرفته شده، تأییدی بصری بر دهه‌ها مشاهدات غیرمستقیم و نظریه‌های مربوط به این زوج کیهانی است.

کوازار اوجی‌ ۲۸۷ جسم خیلی مشهوری نیست؛ اما درخشش خیره‌کننده‌اش آن‌قدر زیاد است که حتی ستاره‌شناسان آماتور هم می‌توانند آن را با تلسکوپ‌های شخصی‌شان ببینند. این درخشش چشمگیر از یک سیاه‌چاله‌ی کلان‌جرم فوق‌فعال در مرکز آن سرچشمه می‌گیرد، اما نکته‌ی شگفت‌انگیز اینجاست که آن سیاه‌چاله تنها نیست؛ تصاویر رادیویی تازه و بی‌سابقه نشان داده‌اند که در مدارش یک همراه دیگر نیز حضور دارد.

سیاه‌چاله‌های فعال در هنگام بلعیدن مواد اطراف خود، جریانی از ذرات پرانرژی را به شکل جت‌های قدرتمند به فضا پرتاب می‌کنند. پژوهشگران با استفاده از داده‌های جدید، توانسته‌اند برای نخستین‌بار امضای دو جت ذره‌ای را از کوازار اوجی‌۲۸۷ شناسایی کنند؛ کشفی که حضور دو سیاه‌چاله‌ی فعال در حال گردش به‌دور یکدیگر را تأیید می‌کند.

ماری والتونن، نویسنده‌ی اصلی پژوهش از دانشگاه تورکو در فنلاند، در بیانیه‌ای توضیح داد: «برای اولین بار، ما موفق شدیم تصویری از دو سیاه‌چاله در حال چرخش به دور یکدیگر به دست آوریم. در این تصویر، سیاه‌چاله‌ها با جت‌های ذره‌ای شدیدی که از خود ساطع می‌کنند، شناسایی می‌شوند. خود سیاه‌چاله‌ها کاملاً سیاه هستند، اما می‌توان آن‌ها را با این جت‌های ذره‌ای یا گاز درخشان اطرافشان تشخیص داد.»

کوازار اوجی‌۲۸۷ از مدت‌ها پیش به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردش مورد توجه بوده است. مشاهدات نوری که در طول ۱۳۶ سال ثبت شده، نشان می‌دهد که درخشندگی این جرم آسمانی هر ۱۲ سال یک بار تغییر می‌کند. این الگو سرنخ اصلی وجود دومین سیاه‌چاله بود که در یک مدار ۱۲ ساله به دور همتای بزرگ‌تر خود می‌چرخد.

پژوهش ابعاد شگفت‌انگیز این زوج را نیز به نمایش می‌گذارد. سیاه‌چاله بزرگ‌تر جرمی معادل ۱۸ میلیارد برابر جرم خورشید دارد، در حالی که همدم کوچک‌تر حدود ۱۵۰ میلیون برابر از خورشید سنگین‌تر است. همچنین، فوران نوری عظیمی که در سال ۲۰۲۱ ثبت شد، همگی با این مدل دوگانه هم‌خوانی دارند و نظریه‌ی وجود دو سیاه‌چاله‌ی فعال را تقویت می‌کنند.

والتونن می‌گوید: «تصویر دو سیاه‌چاله با استفاده از یک سیستم رادیوتلسکوپ گرفته شد که شامل ماهواره‌ی RadioAstron بود. این ماهواره حدود ۱۰ سال پیش، در زمان تصویربرداری از اوجی۲۸۷، فعال بود. فاصله‌ی زیاد ماهواره از زمین باعث شد که وضوح تصویر به شکل چشمگیری افزایش یابد؛ به طوری که کیفیت آن بسیار بالاتر از تلسکوپ‌های زمینی معمول بود. در سال‌های اخیر، ما تنها قادر به استفاده از تلسکوپ‌های زمینی بوده‌ایم و وضوح تصاویر به خوبی گذشته نیست»

نتایج پژوهش در نشریه The Astrophysical Journal منتشر شده است.