۵۶۹ روز در آسمان؛ داستان دنباله‌دار عظیم هیل–باپ که در سال ۱۹۹۷ رکوردشکن شد

اواخر این ماه، دقیقاً در ۲۱ اکتبر، دنباله‌دار C/2025 A6، معروف به لمون، به نزدیک‌ترین فاصله خود از زمین خواهد رسید. این دنباله‌دار با قدر ظاهری پیش‌بینی‌شده حدود ۳٫۹ درمعرض دید قرار خواهد گرفت؛ یعنی درخشندگی آن از دید ناظر زمینی به اندازه‌ای است که بتوان بدون نیاز به تلسکوپ یا دوربین دوچشمی، آن را مستقیم با چشم غیرمسلح دید.

قدر ظاهری معیاری برای سنجش روشنایی اجرام آسمانی از دید ماست و هرچه این عدد کوچک‌تر یا منفی‌تر باشد، جسم درخشان‌تر به نظر می‌رسد. عدد بزرگ‌تر نشان‌دهنده کم‌نور بودن آن است. این فرصت نادر می‌تواند تجربه‌ای علمی و منحصر به فرد از مشاهده یک جرم عظیم و درخشان نزدیک زمین برای علاقه‌مندان به نجوم فراهم کند.

فرصت‌های دیگری برای رصد اجرام فضایی نیز وجود دارد. برای مثال، دنباله‌دار SWAN25B احتمالاً در ۱۹ اکتبر به اندازه‌ای درخشان می‌شود که با چشم غیرمسلح دیده شود. با‌این‌حال، ممکن است یکی از درخشان‌ترین دنباله‌دارهای تاریخ را از دست داده باشید؛ زیرا در آن زمان یا هنوز متولد نشده بودید یا خیلی کم سن و سال بودید.

در سال ۱۹۹۷، جهان شاهد دنباله‌داری عظیم بود که به «دنباله‌دار بزرگ» مشهور شد. آن‌طور که آی‌اف‌ال ساینس می‌نویسد، در ۲۳ ژوئیه ۱۹۹۵، دو ستاره‌شناس آمریکایی به‌طور مستقل یک جسم آسمانی را کشف کردند.

آلن هیل، ستاره‌شناس حرفه‌ای، از مسیر خانه‌اش در نیومکزیکو، آسمان را بررسی می‌کرد. او در آن شب منتظر دنباله‌داری بود که از قبل شناخته شده بود و تلسکوپ خود را روی خوشه کروی «مسیر ۷۰» در صورت فلکی کماندار نشانه رفته بود.

کشف دنباله‌دار توسط ستاره‌شناس‌ها به‌طور اتفاقی رخ داد. هیل به تایم گفت: «به محض اینکه نگاه کردم، جسمی مه‌آلود در نزدیکی دیدم. عجیب بود، چون چند هفته پیش همین نقطه را دیده بودم و هیچ چیزی آنجا نبود.» او نقشه‌های آسمان و بانک داده‌های مرکزی تلگراف‌های نجومی هاروارد (مرکز بین‌المللی که اطلاعات مربوط به کشف اجرام جدید آسمانی را جمع‌آوری و منتشر می‌کند) را بررسی کرد و هیچ دنباله‌داری ثبت‌شده‌ای در منطقه نیافت. سپس چند ساعت بعد مطمئن شد که جسم دیده‌شده دنباله‌دار بوده است؛ زیرا در آسمان حرکت کرده بود.

در همان زمان، حدود ۶۴۴ کیلومتر آن طرف‌تر در آریزونا، توماس باپ با استفاده از تلسکوپ دوستش جسمی را در نزدیکی M70 مشاهده کرد. او نیز نقشه‌های ستاره‌ای را بررسی کرد و وقتی چیزی نیافت، تصمیم گرفت با تلگراف به دفتر مرکزی تلگراف‌های نجومی اطلاع دهد.

هشدار هیل از طریق ایمیل خیلی سریع‌تر به مقصد رسید. برایان مارسدن، مدیر دفتر، به نشنال جئوگرافیک گفت: «وقتی تلگراف رسید، آلن هیل قبلاً سه بار مختصات به‌روز را ایمیل کرده بود.» دنباله‌دار ، به پاس دو ستاره‌شناسی که در همان شب آن را کشف کردند، با نام هیل–باپ ثبت شد.

بنا به توضیحات ناسا، هیل–باپ، یا همان دنباله‌دار بزرگ ۱۹۹۷، دنباله‌داری عظیم با هسته‌ای به قطر حدود ۶۰ کیلومتر است. این اندازه تقریباً پنج برابر بزرگ‌تر از جسمی است که فرض می‌شود موجب انقراض دایناسورها شده باشد. این دنباله‌دار به‌دلیل اندازه بزرگش در سال‌های ۱۹۹۶ و ۱۹۹۷ به مدت ۱۸ ماه با چشم غیرمسلح قابل مشاهده بود.

مدت زمان یک مدار کامل هیل–باپ به دور خورشید حدود ۲۵۳۴ سال است و آخرین حضیض آن در ۱ آوریل ۱۹۹۷ رخ داد (حضیض به نزدیک‌ترین نقطه جرمی آسمانی، مثل سیاره یا دنباله‌دار، به خورشید گفته می‌شود).

هیل–باپ بعد از دنباله‌دار بزرگ سال ۱۸۱۱ به «دنباله‌دار بزرگ» شهرت یافت. دنباله‌دار ۱۸۱۱ حدود ۲۶۰ روز با چشم غیرمسلح دیده می‌شد و رکورددار بود تا اینکه هیل–باپ وارد منطقه ما شد و رکورد ۵۶۹ روزه را ثبت کرد.

اگر آن زمان موفق به دیدن این دنباله‌دار نشده‌اید، نگران نباشید؛ ستاره‌شناسان وعده می‌دهند فرصت بعدی برای تماشای آن، تقریباً در سال ۴۳۸۰ میلادی فراهم خواهد شد.