چرا ناسا در سال ۱۹۷۳ دو عنکبوت ماده را به فضا فرستاد؟
آیا عنکبوتها در شرایط ریزگرانش همچنان میتوانند تار بسازند؟ خوشبختانه، پاسخ این پرسش را مدیون دو عنکبوت به نامهای آرابلا و آنیتا هستیم که سال ۱۹۷۳ به فضا فرستاده شدند.
آنطور که آیافالساینس مینویسد، ایدهی انجام آزمایش عنکبوت در فضا از سوی یک دانشآموز ۱۷ ساله دبیرستانی به نام جودیت مایلز از ایالت ماساچوست مطرح شد. پیشنهاد او در چارچوب یکی از پروژههای ناسا مطرح شد که به دانشآموزان اجازه میداد برای انجام آزمایشهایی در ایستگاه فضایی اسکایلب، یعنی نخستین ایستگاه فضایی ایالات متحده طرح ارائه دهند.
اسکایلب برای مدت کوتاهی، در فاصله بین مه ۱۹۷۳ تا فوریه ۱۹۷۴، میزبان چند ماموریت فضایی بود. ناسا از ایده جودیت استقبال کرد و آن را برای اجرا در ماموریت اسکایلب ۳، دومین ماموریت سرنشیندار این ایستگاه فضایی کوچک انتخاب کرد.
دو عنکبوت باغی اروپایی در دو بطری پلاستیکی کوچک قرار گرفتند و در تاریخ ۲۸ ژوئیه ۱۹۷۳ به مدار پایینی زمین پرتاب شدند. پس از آمادهشدن همه چیز، عنکبوت آرابلا به داخل مخزن خاصی هدایت شد تا به فعالیت بپردازد.
در ابتدای آزمایش، عنکبوت آرابلا به دلیل شرایط غیرمعمول فضا و ریزگرانش نتوانست تارهای منظمی ببافد و تارهایش ساده و ناقص بودند. اما پس از گذشت یک روز، آرابلا توانست خود را با شرایط جدید وفق دهد و تارهای کامل و منظمتری تنید. تیم پژوهشی علاقهمند بود روند پیشرفت را مشاهده کند، بنابراین مدت آزمایش را تمدید و در میانه ماموریت، آنیتا را نیز وارد آزمایش کردند.
مدتی طول کشید تا دو عنکبوت به محیط عجیب و غیرمعمول فضا عادت کنند، اما آنها خیلی زود یاد گرفتند همانند زمانی که روی زمین بودند، تار ببافند، هرچند تارهایشان در فضا ظریفتر و نازکتر بود.
هدف پژوهشگران فقط بررسی رفتار عنکبوتها نبود، بلکه آنها میخواستند دریابند شرایط نزدیک به ریزگرانش در فضا چگونه بر سیستم عصبی مرکزی موجودات زنده، ازجمله انسانها، تاثیر میگذارد.
عنکبوتهای گِردباف، دستهای از عنکبوتها هستند که بهدلیل تنیدن تارهای گرد و مدورشان (به شکل دایره یا بیضی) معروفند. ناسا توضیح میدهد: «ساختار هندسی تار عنکبوتی گردباف، معیار مناسبی برای سنجش وضعیت سیستم عصبی مرکزی آن است. عنکبوت برای تعیین ضخامت تار خود، وزن خودش را احساس میکند و همچنین از باد و نیروی گرانش زمین برای شروع به بافت تار استفاده میکند. بنابراین، وقتی در ایستگاه فضایی اسکایلب که نیروی گرانش وجود ندارد قرار میگیرد، فقدان گرانش باعث میشود رفتار عنکبوت هنگام ساخت تار تغییر کند و واکنش متفاوتی نشان دهد.»
متأسفانه، هیچیک از دو عنکبوت زنده نماندند و آرابلا و آنیتا هر دو در ایستگاه فضایی احتمالا درنتیجهی کمآبی مردند.
از دهه ۱۹۷۰ تاکنون، در چندین آزمایش عنکبوتها به مدار پایینی زمین فرستادهاند تا به درک بهتر چگونگی سازگاری حیات با شرایط فضا کمک کنند. در سالهای اخیر، دانشمندان دانشگاه بازل رفتار عنکبوتهای گونهی طلایی بافنده (Trichonephila clavipes) را در ایستگاه فضایی بینالمللی مطالعه کرده و توجه ویژهای به تقارن تارهای تنیدهشده توسط آنها داشتهاند.
روی زمین، عنکبوتها تارهای خود را طوری میبافند که مرکز تار کمی به سمت بالا متمایل باشد، نه دقیقا وسط. این کار به آنها کمک میکند وقتی حشرهای به قسمت پایینتر تار برخورد کرد، بتوانند به سرعت و با کمک نیروی گرانش به سمت پایین حرکت کرده و طعمه را بگیرند.
جالب اینکه تارهایی که در شرایط نزدیک به بیگرانشی در ایستگاه فضایی بینالمللی بافته شدند، نسبت به تارهای روی زمین متقارنتر بودند و مرکز تار بیشتر به وسط نزدیک بود. این امر نشان میدهد حتی بدون تجربه قبلی در فضا، عنکبوتها خیلی سریع رفتارشان را تغییر دادند و خود را با شرایط جدید وفق دادند.