جیمز وب خیالمان را راحت کرد؛ سیارک «ویرانگر شهر» برای زمین بی‌خطر است

تلسکوپ قدرتمند جیمز وب به‌تازگی نخستین دور از دو رصد برنامه‌ریزی‌شده‌ی خود را از سیارک معروف به «ویرانگر شهر» به پایان رسانده است. این سنگ فضایی که با عنوان رسمی 2024 YR4 شناخته می‌شود، در دسامبر سال ۲۰۳۲ به شکلی خطرناک به زمین و ماه نزدیک خواهد شد.

گروهی بین‌المللی از اخترشناسان به‌لطف زمان اضطراری رصد که در ماه فوریه دریافت کردند، توانستند سیارک 2024 YR4 را با جیمز وب مطالعه کنند. نتایج مشاهدات با قدرتمندترین تلسکوپ فضایی دنیا نشان می‌دهد که سیارک ویرانگر شهر ممکن است کمی بزرگ‌تر و سنگی‌تر از چیزی باشد که مشاهدات قبلی تلسکوپ‌های زمینی نشان داده بود.

براساس بیانیه‌ی ناسا در دوم آوریل، اخترشناسان به کمک جیمز وب دریافته‌اند که قطر سیارک بین ۵۳ تا ۶۷ متر یا تقریباً به اندازه ساختمانی ۱۰ طبقه است؛ درحالی‌که رصدهای قبلی، قطر 2024 YR4 را بین ۴۰ تا ۹۰ متر تخمین زده بودند.

خوشبختانه جیمز وب همان چیزی را که ناسا از چندین هفته پیش اعلام کرده بود، تایید کرده است: سیارک 2024 YR4 دیگر تهدیدی برای زمین محسوب نمی‌شود و احتمال برخورد آن با سیاره‌ی ما در سال ۲۰۳۲ صفر است. اما برخورد مستقیم با ماه هنوز امکان‌پذیر است. ناسا محاسبه کرده که احتمال برخورد سیارک با ماه در سال ۲۰۳۲ از حدود ۲ درصد به ۳٫۸ درصد افزایش یافته است.

دور دوم رصد توسط جیمز وب برای ماه می ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شده؛ یعنی پیش از آنکه سیارک برای چند سال آینده از محدوده‌ی درونی منظومه شمسی خارج شود.

سیارک 2024 YR4 برای نخستین بار در دسامبر ۲۰۲۴ کشف شد. مشاهدات اولیه با تلسکوپ‌های زمینی نشان می‌داد که قطر آن حدود ۵۵ متر یا تقریباً به اندازه‌ی برج کج پیزا است. مدار این سیارک به‌طور مکرر مسیر زمین به دور خورشید را قطع می‌کند و برخورد احتمالی با زمین را ممکن می‌سازد. اگر چنین برخوردی رخ دهد، می‌تواند با قدرتی معادل ۵۰۰ بمب هیروشیما، یک شهر را به‌طور کامل نابود کند.

دانشمندان در حین تحلیل مدار سیارک، به طور موقت احتمال برخورد آن با زمین در سال ۲۰۳۲ را ۳٫۱ درصد برآورد کردند که بالاترین احتمال برخورد برای سیارکی با این اندازه تا به امروز بود. اما ناسا در نهایت این احتمال را به صفر درصد کاهش داد. در همین حال، آژانس فضایی اروپا (ESA) اعلام کرد که چند ساعت از زمان اضطراری جیمز وب به مطالعه‌ی اندازه و مسیر سیارک اختصاص خواهد یافت.

یکی از کلیدی‌ترین ابزارها در رصدها، حسگرهای فروسرخ جیمز وب هستند که می‌توانند گرمای ساطع‌شده از سیارک را به‌طور مستقیم تشخیص دهند و اطلاعاتی درباره اندازه و ترکیب آن بدهند؛ در حالی که تلسکوپ‌های زمینی فقط نور مرئی بازتاب‌شده از سطح سیارک را می‌بینند و اطلاعات ناقصی از ماهیت واقعی آن ارائه می‌دهند.

جیمز وب نخستین رصد خود را ۲۶ مارس انجام داد و چرخش این سیارک به دور خودش را که هر ۲۰ دقیقه یک‌بار تکمیل می‌شد، درطول بازه‌ای پنج ساعته دنبال کرد. سپس دانشمندان با درنظرگرفتن فواصل و زوایای شناخته‌ی بین سیارک، خورشید و جیمز وب، روشنایی آن را به طول موج‌های فروسرخ میانی تبدیل کردند.

براساس داده‌ها، تیم پژوهشی تخمین زد که اندازه‌ی سیارک حدود ۶۰ متر (تقریباً میانه‌ی بازه‌ی تخمینی ناسا) است. تحلیل گرمایی همچنین نشان می‌دهد که دمای آن پایین‌تر از حد معمول برای اجسام با این اندازه است که احتمالاً به سنگی‌تر بودن آن اشاره دارد.

با اینکه 2024 YR4 کمی بزرگ‌تر و سخت‌تر از تصورات قبلی است، داده‌های جیمز وب تأیید می‌کنند که هیچ تهدیدی برای زمین وجود ندارد. بااین‌حال، احتمال ۳٫۸ درصدی برخورد با ماه در سال ۲۰۳۲ همچنان برقرار است.

برخورد با ماه شاید ترسناک به‌نظر برسد، اما قمر ما هر ساله هزاران بار با شهاب‌سنگ‌های کوچک برخورد می‌کند و سطح مملو از دهانه‌ی آن گواهی بر تحمل برخوردهای بزرگ‌تر است. بااین‌حال، مشاهده‌ی برخورد سیارکی شناخته‌شده با مسیر مشخص به صورت زنده، فرصتی بی‌سابقه برای پژوهشگران است.

آلن فیتزسیمونز، استاد فیزیک و ریاضی در دانشگاه کوئینز بلفاست بریتانیا که در مشاهدات اخیر با جیمز وب مشارکت نداشته است، به مجله‌ی نیوساینتیست گفت: «آرزو می‌کنیم این سیارک به ماه برخورد کند! این رویداد هیچ تأثیری روی زمین ندارد، اما به ما امکان می‌دهد برای اولین بار تشکیل یک دهانه قمری توسط سیارکی شناخته‌شده را مطالعه کنیم.»

دور دوم مشاهدات جیمز وب که برای ماه می برنامه‌ریزی شده است، به تخمین دقیق‌تر مدار سیارک و احتمال برخورد آن با ماه، کمک خواهد کرد.