مرثیه‌ای برای یک موشک؛ کارکشته‌ترین فالکون ۹ اسپیس ایکس از دست رفت

نسخه‌ای از موشک فالکون ۹ که داگ هرلی و باب بنکن، فضانوردان ناسا را در اولین ماموریت سرنشین‌دار اسپیس ایکس در سال ۲۰۲۰ پرتاب کرده بود، درست پیش از کریسمس برای نوزدهمین و آخرین بار از روی زمین برخاست و فرود آمد؛ اما درطول سفر بازگشت به کیپ کاناورال فلوریدا، روی کشتی بازیابی خود واژگون شد.

نسخه‌ی مورد بحث از فالکون ۹ که با شماره‌ی ساخت B1058 شناخته می‌شود، درمیان ناوگان موشک‌های چندبارمصرف اسپیس ایکس خاص بود. این بوستر با انجام ۱۹ ماموریت درطول بیش از سه سال‌ونیم، کارکشته‌ترین فالکون ۹ محسوب می‌شد. مهم‌تر از همه، B1058 در می ۲۰۲۰ پروازی را انجام داد که از چند جهت تاریخ‌ساز بود.

در آن پرواز به یادماندنی سال ۲۰۲۰، برای اولین بار یک موشک و فضاپیمای ساخت بخش خصوصی، انسان را به مدار زمین پرتاب کرد و به شکاف ۹ ساله‌ی آمریکا در اعزام فضانوردان به فضا از خاک ایالات متحده پس از بازنشستگی شاتل فضایی خاتمه داد. آن ماموریت تاریخی به نام «دمو ۲» به‌عنوان بخشی از قرارداد اسپیس ایکس با ناسا انجام شد و به وابستگی آمریکا به موشک‌های روسی برای اعزام فضانوردان به ایستگاه فضایی بین‌المللی پایان داد.

داگ هرلی، خلبان کهنه‌کار جنگنده در سپاه تفنگداران دریایی ایالات متحده که در سال ۲۰۲۱ از سپاه فضانوردان ناسا بازنشست شد، می‌گوید: «برای من و باب، آن بوستر به‌خصوص همیشه به دلایل بسیار زیاد خاص بود.» هرلی اکنون در نورثروپ گرومن کار می‌کند.

هرلی در گفتگو با آرس تکنیکا گفت مایل است بقایای بوستر را در موزه‌ای در کنار فضاپیمای کرو دراگون اندور (همان کپسول حامل وی و بنکن در سال ۲۰۲۰) ببیند. هرلی افزود: «ناراحت‌کننده است؛ اما اسپیس ایکس استفاده‌ی زیادی از آن موشک کرده بود.»

اسپیس ایکس نیز علاقه‌ی متقابل زیادی به هارلی و بنکن دارد. این شرکت نام دو کشتی مخصوص بازیابی فرینگ‌های محموله‌ی خود را به افتخار این دو فضانورد، «باب» و «هرلی» نامیده است. هرلی گفت:

اندور قطعا قرار است پروازهای بیشتری انجام دهد؛ اما بوستر به پایان راهش رسیده است؛ درنتیجه امیدواریم که آن‌ها بتوانند مکانی برای نمایش بوستر پیدا کنند. حتی دیدن بخشی از آن جالب خواهد بود. فکر می‌کنم مردم می‌توانند از دیدن چیزهایی که واقعا به فضا پرواز کرده‌اند، الهام بگیرند.

- داگ هرلی

نوزدهمین پرتاب بوستر B1058 در ۲۳ دسامبر (دوم دی) به اندازه‌ی ۱۸ پرواز قبلی موفقیت‌آمیز بود. واپسین پرتاب بوستر مثل همیشه با صعود آرام به فضا و سپس خاموش‌سازی ۹ موتور مرلین آن انجام شد. بوستر پیش از آنکه دراثر گرانش، به درون اتمسفر زمین کشیده شود، به بالاترین نقطه در مسیر خود (۱۱۶ کیلومتر) صعود کرد.

دو سوزش موتور، موجب کاهش سرعت موشک درهنگام فرود روی کشتی بدون‌سرنشین اسپیس ایکس در نزدیکی باهاما شد و سپس، چهار پایه‌ی فیبر کربن لحظاتی پیش از فرود روی هدف، گشوده شدند. درنهایت طبق روال همیشه، کشتی بازیابی سفر آهسته‌ی خود به فلوریدا را به‌همراه بوستر ۴۰ متری که به صورت عمودی روی آن ایستاده بود، آغاز کرد.

به‌نقل از اسپیس ایکس، اوایل ۲۵ دسامبر، بوستر دراثر بادهای شدید و تکان‌های ناشی از امواج دریا روی کشتی بدون‌سرنشین واژگون شد. این موشک که نزدیک به ۵ سال پیش ساخته شده بود، فاقد پایه‌های فرود خودترازکننده‌ی جدیدی بود که اسپیس ایکس به‌منظور جلوگیری از واژگونی بوسترها طراحی کرده است.

یک روز بعد، کشتی بدون‌سرنشین به همراه لاشه‌ی موشک روی عرشه‌ی خود، به بندر کاناورال، درست در جنوب سکوهای پرتاب اسپیس ایکس وارد شد. دوسوم بالای بوستر که مخزن اکسیژن مایع آن را تشکیل می‌داد، از دست رفته و احتمالا در اعماق اقیانوس اطلس فرو رفته بود. قسمت‌های باقی‌مانده‌ی موشک با پایه‌های فرود و نازل‌های موتور خم‌شده، به‌شدت درهم‌شکسته بود.

بوستر تاریخ‌ساز اسپیس ایکس نزدیک به ۸۷۰ ماهواره‌ (عمدتا استارلینک) را به علاوه‌ی هرلی و بنکن به فضا پرتاب کرد. B1058 در مجموع بیش از ۲۶۰ تن محموله به مدار زمین فرستاد. ۱۹ پرواز آن با تعداد ماموریت‌هایی که ائتلاف پرتاب و راه‌اندازی، رقیب اصلی اسپیس ایکس از ۳۰ می ۲۰۲۰ تاکنون انجام داده است، برابری می‌کند.

اسپیس ایکس دستگاه رباتیکی به نام «اکتاگرابر» دارد که بوسترها را پس از فرود روی عرشه‌ی کشتی‌ها در جای خود حفظ می‌کند. بااین‌حال، با وجود بادهای شدید و تلاطم دریا، نگه‌داشتن بوستر در جای خود فوق‌العاده چالش‌برانگیز می‌شود. به‌گفته‌ی دونچف، پایه‌های خودتراز جدید اکنون روی اکثر موشک‌های اسپیس ایکس قرار دارند؛ اما B1058 با توجه به قدمت خود، فاقد این به‌روزرسانی بود.

دونچف افزود مواجهه‌ی بوستر با باد و امواج شدید موجب ناکارآمدی اکتاگرابر در فاصله‌ی کمتر از ۱۶۰ کیلومتری از خانه شد و سرنوشت تلخ را برای B1058 رقم زد.

تکنسین‌های اسپیس ایکس در روزهای پس از بازگشت کشتی بدون‌سرنشین، بقایای موشک را از روی آن جمع‌آوری کردند. جان ادواردز، قائم‌مقام واحد وسایل پرتاب فالکون گفت اسپیس ایکس سه بوستر دیگر در ناوگان فعال فالکون ۹ خود دارد که هرکدام ۱۷ ماموریت و کمتر در کارنامه‌شان ثبت کرده‌اند. مهندسان می‌خواهند دریابند که کارکشته‌ترین موشک تا چه حد توانست ۱۹ پرواز را تحمل کند. انتظار می‌رود اسپیس ایکس در سال جدید یک بوستر را برای ۲۰ مرتبه و شاید بیشتر به پرواز درآورد.

دونچف در ایکس نوشت: «ما در حال برنامه‌ریزی برای نجات موتورها و انجام بازرسی‌های بیشتر روی سخت‌افزار به‌جامانده هستیم.» وقتی این کارها انجام شد، آن وقت شاید وقت رفتن به موزه فرا برسد.