ایده دیوانه‌وار ناسا برای نجات فضانوردان شاتل فضایی

برای بسیاری از ما این وضعیت مثل کابوس است: تصور کنید در فضا درون کره‌ای پارچه‌ای با قطر ۹۰ سانتی‌متر با یک پنجره‌ی کوچک و مخزن هوا گیر افتاده و درعین‌حال از بازوی رباتیک کانادارم آویزان شده‌اید. همان‌طور که کره‌ی کوچک جابه‌جا می‌شود، از پنجره‌ی آن نظاره‌گر سیاره زمین هستید و سپس شاتل فضایی را می‌بینید که در اثر تصادف یا هر حادثه‌ی دیگر که به نجات اضطراری شما منجر شده، آسیب دیده است. سپس دوباره زمین در میدان دیدتان ظاهر شده و خیلی سریع وحشت‌زده می‌شوید.

به‌گزارش یونیورس‌تودی، اگر ایده‌ی ناسا برای ساخت «محفظه‌ی نجات شخصی» (PRE) عملی می‌شد، فضانوردان شاتل فضایی ممکن بود خود را در وضعیت توصیف‌شده گرفتار ببینند. ناسا طرح پی‌.آر.ائی را که توپ نجات نیز نامیده می‌شد، همزمان با شاتل فضایی توسعه داد. هدف از این ایده، انتقال فضانورد از شاتل آسیب‌دیده در مدار به شاتل نجات بود. ناسا نمونه‌ای اولیه از پی‌.آر.ائی را تولید کرد؛ اما هرگز آن را در هیچ مأموریتی به‌کار نبرد.

پی‌.آر.ائی فقط ۰٫۳۳ متر معکب حجم داشت و از سه لایه پارچه ساخته شده بود: یورتان، کولار و یک لایه‌ی حرارتی بیرونی. این توپ پارچه‌ای یک پنجره‌ی کوچک از جنس پلی‌کربنات و زیپ برای ورود و خروج داشت. فقط یک فضانورد می‌توانست درون پی‌.آر.ائی جا بشود و یک دستگاه تصفیه‌ی هوا، به‌مدت یک ساعت اکسیژن را تأمین می‌کرد.

پی‌.آر.ائی برای سناریویی طراحی شده بود که در آن لباس فضانوردی کافی برای همه وجود نداشت. پیش از فاجعه چلنجر، خدمه‌ی شاتل فضایی درون فضاپیما لباس فضانوردی نمی‌پوشیدند. قرار بود درصورت بروز حادثه و وجود زمان کافی برای پرتاب یک شاتل فضایی نجات، از سامانه‌ی PRE برای فضانوردان فاقد لباس استفاده شود.

عملکرد پی‌.آر.ائی این‌گونه بود که به شاتل فضایی می‌چسبید تا وقتی فشار درون قفل هوا کاهش یابد. سپس فضانورد دارای لباس فضانوردی از شاتل نجات، پی‌آرائی و فضانورد درون آن را به شاتل نجات منتقل می‌کند. همچنین این امکان وجود داشت که با بازوی رباتیک کانادارم، پی‌.آر.ائی را جابه‌جا کرد یا در امتداد خطی که دو شاتل را به هم متصل می‌کند، مانند پیراهن روی بند رخت حرکت داد. ناسا قصد داشت از این طریق کل خدمه را از شاتل آسیب‌دیده به شاتل نجات منتقل کند.

ناسا طبق معمول مشتاق بود تا ایده‌های در دست کار خود را با عموم به اشتراک بگذارد و پی‌.آر.ائی نیز از این قاعده مستثنی نبود. در کتابچه‌ای با عنوان حقایق ناسا در سال ۱۹۷۹، سازمان فضایی آمریکا با اطمینان درمورد آینده‌ی شاتل فضایی صحبت و به این موضوع اشاره می‌کند که چگونه ماموریت‌های فضایی پیچیده و پرهزینه را به عملیات‌های متداول و اقتصادی تبدیل می‌کند تا حداکثر سود را برای تمام مردم خلق کنند. ناسا در آن کتابچه، پی‌.آر.ائی را نشان داد و ارتباط آن را توضیح داد.

نگاه‌کردن به زمانی که برنامه شاتل هنوز شروع نشده بود، همواره جالب است. برخی از امیدها درباره‌ی این برنامه محقق شد و مردم سرتاسر جهان نیز احتمالاً احساس امیدواری کردند. شاتل فضایی در آن سال‌ها ایده‌ای بود که افراد را به بشریت امیدوار می‌کرد؛ اما دیدن اینکه پی.آر.ائی نیز در همان کتابچه معرفی می‌شود، جالب‌توجه است.

در کتابچه‌ی ۱۹۷۹ آمده است: «اگر یک مدارگرد شاتل از کار بیفتد، فرمانده و متخصص بار وارد محفظه‌ی نجات شخصی می‌شوند و خلبان و متخصص ماموریت لباس‌های فضانوردی خود را خواهند پوشید.» در آغاز برنامه شاتل، مطبوعات معروف به‌طور گسترده آن را پوشش دادند. پی‌.آر.ائی به مجله پاپیولر مکانیکس راه یافت و در میان تبلیغات سیگار و واگن‌های استیشن با پنل‌های چوبی معرفی شد.

در نهایت با غلبه‌ی عقل سلیم بر ناسا، ایده‌ی پی.‌آر.ائی کنار گذاشته شد و به هر شخصی که سوار شاتل فضایی می‌شد، یک لباس فضانوردی داده شد.

با نگاه به گذشته، پی.آر.ائی بیش از آنکه به سازوکاری برای نجات اضطراری شباهت داشته باشد، همچون مراسمی بی‌رحمانه برای خوارسازی به‌نظر می‌آید. زیپ کره فقط از بیرون بسته می‌شد، پنجره بسیار کوچک بود و فضانورد بخت‌برگشته‌ی درون آن صرفاً به‌لطف فضانوردی دیگر نجات پیدا می‌کرد. می‌توانید پسربچه‌های قلدری را تصور کنید که همکلاسی خود را درون محفظه‌ای گرفتار کرده‌اند و بالای سر او درحال پایکوبی هستند. البته به دور از شوخی، نباید به پیشینیان خود خیلی سخت بگیریم.

نوع پروازهایی که قرار بود شاتل‌های فضایی انجام بدهند، در آن زمان ناشناخته بود و این فضاپیمای افسانه‌ای همه چیز را تغییر داد. در مسیر ساخت شاتل‌ها قطعاً اشتباهاتی وجود داشت که بدون امتحان‌کردن ایده‌ها، آزمایش آن‌ها و سپس رها کردنشان به نفع ایده‌های جدید، نادرستی‌شان برملا نمی‌شد.

ایمنی فضانوردان برای ناسا بسیار مهم است و این سازمان بعداً فناوری‌های بسیار بهتری را برای محافظت از فضانوردانش ابداع کرد. درحال‌حاضر، فضانوردانی که خارج از ایستگاه فضایی بین‌المللی کار می‌کنند، یک کوله‌پشتی به نام «سامانه کمک ساده‌شده برای نجات فضانوردان در هنگام راهپیمایی فضایی» (SAFER) می‌پوشند که به آن‌ها امکان می‌دهد تا درصورت خرابی کابل ارتباطی‌شان یا جداشدن از بازوهای رباتیک کانادارم ۲ و دکستر به ایستگاه بازگردند. این سامانه از سال ۱۹۹۴ تاکنون استفاده می‌شود.

برنامه شاتل اکنون به تاریخ پیوسته است و پی.آر.ائی در انوع حوادثی که گریبانگیر این فضاپیما شد، نمی‌توانست کمک‌کننده باشد. اما در آینده اگر حادثه‌ای رخ دهد که فضانوردان مجبور شوند تحت فشار به یک فضاپیمای نجات منتقل شوند، سامانه‌ای مثل سیفر به کره‌ای پارچه‌ای که شبیه کیسه‌ی نگهداری رخت‌های چرک است، ارجحیت دارد.