لکه خورشیدی عظیم مقابل زمین یک‌شبه دو برابر شد؛ دانشمندان می‌گویند جای نگرانی نیست

یک لکه خورشیدی که مستقیماً رو به سیاره‌ی زمین قرار گرفته است پتانسیل لازم برای ایجاد شراره‌های خورشیدی را دارد، اما متخصصانی که درتلاش برای کاهش نگرانی‌ها درباره‌ی اثرگذاری شراره‌های خورشیدی روی زمین هستند، می‌گویند دیده‌ شدن این لکه خورشیدی اتفاقی غیرمعمول نیست.

به‌گزارش وب‌سایت Phys.org، راب استینبرگ، مدیر دفتر پیش‌بینی آب‌و‌هوای فضایی در اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا می‌گوید «ناحیه‌ی فعال ۳۰۳۸» یا AR3038 در هفته‌ی گذشته بزرگ‌تر شده و این رفتاری است که لکه‌های خورشیدی بروز می‌دهند. این لکه‌ها عموماً در گذر زمان رشد می‌کنند، مراحل مختلف را می‌گذرانند و سپس از بین می‌روند.»

به‌نقل از ناسا، لکه‌های خورشیدی تاریک‌تر به‌نظر می‌رسند چون دمای پایین‌تری نسبت‌به دیگر بخش‌های سطح خورشید دارند. دلیل خنک‌تر بودن این است که لکه‌های خورشیدی در جایی تشکیل می‌شوند که میدان‌های مغناطیسی قوی نمی‌گذارند گرمای داخل خورشید به سطح این ستاره برسد. راب استینبرگ می‌گوید: «به‌نظرم ساده‌ترین راه برای توضیح این است که بگوییم لکه‌های خورشیدی ناحیه‌هایی از فعالیت مغناطیسی محسوب می‌شوند.»

ناسا می‌گوید شراره‌های خورشیدی که به‌طور معمول توسط لکه‌های خورشیدی ایجاد می‌شوند، «انفجار ناگهانی انرژی درنتیجه‌ی درهم‌پیچیدگی، تقاطع یا بازآرایی خطوط میدان مغناطیسی در نزدیکی لکه‌های خورشیدی هستند.» استینبرگ در توضیح می‌گوید: «می‌توانید به این قضیه مثل گره خوردن کش‌های لاستیکی نگاه کنید. اگر چند کش را به دور انگشت خود بپیچید، در نهایت بیش از حد پیچ می‌خورند و دچار پارگی می‌شوند. تنها تفاوت این است که میدان‌های مغناطیسی دوباره به هم وصل می‌شوند و وقتی این اتصال دوباره برقرار شود، شراره خورشیدی شکل می‌گیرد.»

به گفته‌ی استینبرگ، هرچه لکه خورشیدی بزرگ‌تر و پیچیده‌تر شود احتمال وقوع شراره‌های خورشیدی افزایش پیدا می‌کند.

دو گروه عظیم لکه‌های خورشیدی روی سطح خورشید.

سی. الکس یانگ، از اعضای بخش علوم هلیوفیزیک مرکز پروازهای فضایی گادرد ناسا، می‌گوید بررسی‌ها نشان می‌دهد ابعاد لکه خورشیدی AR3038 در هر روز از سه روز اخیر دو برابر افزایش پیدا کرده و اکنون ابعادش تقریباً ۲٫۵ برابر سیاره‌ی زمین است. قطر فعلی این لکه خورشیدی به ۳۱٬۹۰۰ کیلومتر می‌رسد.

خبرگزاری Spaceweather می‌نویسد: «لکه خورشیدی AR3038 دیروز بزرگ بود، اما امروز غول‌آسا است. ابعاد این لکه خورشیدی به سرعت رشد می‌کند و در ۲۴ ساعت اخیر دو برابر افزایش پیدا کرده است. AR3038 میدان مغناطیسی بتا-گامای ناپایداری دارد که انرژی را برای لکه‌های خورشیدی کلاس M ذخیره می‌کند و مستقیماً رو به زمین قرار گرفته است.»

یانگ می‌گوید لکه خورشیدی موردبحث شراره‌های کوچکی تولید می‌کند اما پیچیدگی لازم برای ایجاد شراره‌های بزرگ‌تر را ندارد. به گفته‌ی این پژوهشگر ۳۰ درصد احتمال دارد لکه خورشیدی AR3038 شراره‌هایی با سایز متوسط بسازد. از طرفی احتمال تولید شراره‌های خورشیدی بزرگ توسط این لکه خورشیدی تنها ۱۰ درصد است.

درشرایطی که شراره خورشیدی در راه باشد، آن مناطقی از زمین که توسط خورشید روشن شده‌اند با خاموشی رادیویی مواجه خواهند شد. این خاموشی‌ها با درجه‌‌بندی R1 تا R5 شناسایی می‌شوند و هرچه عدد بزرگ‌تر باشد، خاموشی شدیدتر است. در دو ماه اخیر دو شراره‌‌ی خورشیدی باعث خاموشی رادیویی سطح R3 در اقیانوس اطلس، استرالیا و آسیا شدند.

از آن‌جایی که شراره‌های خورشیدی با سرعت نور حرکت می‌کنند، پس از تنها ۸ دقیقه از فاصله‌ی میانگین تقریباً ۱۵۰ میلیون کیلومتر به ما می‌رسند. اگر یک لکه خورشیدیِ رو به زمین در نزدیکی خط استوای خورشید (دقیقاً همان‌جایی که AR3038 تشکیل شده) ایجاد شود به‌طور معمول پس از گذر تنها دو هفته به دور خورشید سفر می‌کند تا موقعیتش رو به زمین نباشد. در حال حاضر AR3038 کمی به سمت شمال خط استوای خورشید متمایل است و نیمی از مسیر خود را پیموده، بنابراین زمین تا چند روز دیگر همچنان در تیررس این لکه خورشیدی خواهد بود.

لکه‌های خورشیدی همچنین ممکن است باعث ایجاد طوفان‌های پرقدرت ژئومغناطیسی شوند. در جریان این طوفان‌ها میدان مغناطیسی زمین توسط امواجی از ذرات بسیار پر انرژی کمی فشرده می‌شود و مولکول‌های موجود در اتمسفر پس از سرازیر شدن، انرژی را به شکل نور تخلیه می‌کنند. درنتیجه‌ی این اتفاق شفق‌های قطبی رنگارنگ در آسمان دیده خواهد شد. حرکت این ذرات پر انرژی می‌تواند میدان مغناطیسی کره‌ی زمین را به‌شدت مختل کند و باعث سقوط ماهواره‌ها شود. دانشمندان گفته‌اند طوفان‌های شدید ژئومغناطیسی ممکن است اینترنت را نیز فلج کند.

ویلیام دین پنسل، از دانشمندان رصدخانه‌‌ی پویایی‌شناسی خورشید می‌گوید لکه خورشیدی موردبحث یک «ناحیه‌ی فعال با سایز متوسط» است که سرعت بزرگ شدن آن غیرعادی تلقی نمی‌شود و هنوز هم از نظر مساحت تا حدی کوچک است. پنسل می‌گوید: «AR3038 دقیقاً از همان نوع ناحیه‌های فعالی است که انتظار داریم در این بخش از چرخه‌ی خورشیدی مشاهده کنیم.»

آندرس مونیوز‌ جارامیلو، دانشمند ارشد مؤسسه‌ی تحقیقات جنوب غربی در سن آنتونیوی تگزاس، می‌گوید مردم در زمین نباید نگران لکه خورشیدی AR3038 باشند. او می‌گوید هیچ نیازی به وحشت‌زده‌شدن نیست و ادامه می‌دهد: «این لکه‌های خورشیدی همیشه ظاهر می‌شوند. ما آماده‌ایم و هر کاری را که در توانمان باشد انجام می‌دهیم تا آثار آن‌ها را پیش‌بینی کنیم و کاهش دهیم. بسیاری از ما نباید به‌خاطر اتفاقات این‌چنینی بی‌خواب شویم.»

به گفته‌ی آندرس مونیوز‌ جارامیلو شراره‌های خورشیدی سطوح مختلفی دارند. کوچک‌ترین نوع از شراره‌های خورشیدی، شراره‌های کلاس A هستند و در رتبه‌های بعدی شراره‌های کلاس B و C و M و X قرار می‌گیرند که بالاترین قدرت را در بین شراره‌های خورشیدی دارد. در بین هر کلاس از شراره‌ها از مقیاس دیگری برپایه‌ی اعداد استفاده می‌شود و هرچه عدد بزرگ‌تر باشد شدت شراره خورشیدی بیشتر است.

مونیوز‌ جارامیلو می‌گوید شراره‌های کلاس C نمی‌توانند به‌شکلی قابل‌توجه روی کره‌ی زمین اثر بگذارند. شراره‌های شدیدتر کلاس M ممکن است باعث مختل شدن ارتباطات رادیویی در قطب‌های کره‌ی زمین شوند. شراره‌های کلاس X توانایی مختل کردن عملکرد ماهواره‌ها، سیستم‌های ارتباطی و شبکه‌های برق را دارند و در بدترین حالت ممکن باعث کمبود و قطعی برق می‌شوند.

راب استینبرگ می‌گوید شراره‌های خورشیدی کم‌شدت بسیار رایج هستند و شراره‌های کلاس X کمتر اتفاق می‌افتند. در یک چرخه‌ی خورشیدی که حدوداً ۱۱ سال به طول می‌انجامد به‌طور معمول تقریباً ۲٬۰۰۰ شراره‌ی M1 و ۱۷۵ شراره‌ی X1 و ۸ شراره‌ی X10 اتفاق می‌افتد.از طرفی شراره‌های پرقدرت X20 و شراره‌های قوی‌تر، در هر چرخه‌ی خورشیدی کمتر از یک بار دیده می‌شوند. چرخه‌ی فعلی خورشید در دسامبر ۲۰۱۹ (آذر و دی ۱۳۹۸) آغاز شده است.

استینبرگ می‌گوید لکه خورشیدی AR3038 باعث ایجاد شراره‌های خورشیدی کلاس C شده است. در این ناحیه‌ی فعال خورشید هیچ شراره‌ی کلاس M یا کلاس X مشاهده نشده است، اما استینبرگ می‌گوید احتمال دارد در هفته‌ی جاری و پس از آن شاهد ایجاد شراره‌های خورشیدی قوی‌تری باشیم.