زبان در سفرهای میان ستاره‌ای تا چه میزان تغییر خواهد کرد
ایده‌ای جذاب: فضاپیمایی میان‌ستاره‌ای بسازید، آن را مملو از انسان، گیاه و جانور از هر نوعی کنید و سپس به ستاره‌ای دوردست بفرستید. این طرح مفهومی فقط سوژه‌ی داستان‌های علمی تخیلی نیست؛ بلکه موضوع بسیاری از طرح‌های پیشنهادی و پژوهش‌های علمی هم بوده است.
انسان با ساخت کشتی فضایی با ظرفیت چند نسل یا کشتی نسل‌ها، می‌تواند جهان شناخته‌شده را مستعمره‌ی خود کند؛ طرحی که خالی از عیب هم نیست. در طول این سفر طولانی، نسل‌های متعددی متولد می‌شوند و داخل محیطی بسته رشد می‌کنند. بدین ترتیب مشکلات بیولوژیکی یا جهشی غیرقابل پیش‌بینی رخ خواهند داد.
بر اساس پژوهش جدید تیمی از اساتید زبان‌شناسی، یکی از مشکلات جهش نسلی می‌تواند تکامل زبان باشد. پژوهش یادشده با عنوان «توسعه‌ی زبان در طول سفر میان‌ستاره‌ای» در مجله‌ی Acta Futura منتشر شد. این مجله متعلق به تیم مفاهیم پیشرفته‌ی آژانس فضایی اروپا است.
تیم شامل آندرو مکنزی، استاد زبان‌شناسی دانشگاه کانزاس و جفری پونسک، استاد زبان‌شناسی دانشگاه جنوبی ایلینویز است. مکنزی و پونسک در این پژوهش به بحث درباره‌ی چگونگی تکامل زبان در جوامع ایزوله در طول زمان پرداخته‌اند. پژوهش اخیر مکنزی و پونسک برای سفرهای میان‌ستاره‌ای طولانی یا مستعمره‌سازی میان سیاره‌ای هم صدق می‌کند.
زبان مهاجران فضایی به درجه‌ای می‌رسد که ممکن است برای مردم روی زمین ناخوانا باشد. برای دانشجویان زبان انگلیسی، داستان تخم‌مرغ‌های کاکستون آشنا هستند. کاکستون در مقدمه‌ی ترجمه‌ی انئید ویرژیل به زبان انگلیسی میانه، داستان گروهی از تاجران را نقل می‌کند که از طریق رود تایمز به هلند می‌روند. به دلیل بادهای ضعیف مجبور می‌شوند در شهر کنت که در ۸۰ کیلومتری جنوب رودخانه قرار دارد توقف کنند و به دنبال چیزی برای خوردن بروند. در ادامه می‌خوانید:
و یکی از تاجرها به نام شفلد به خانه‌‌ای رسید و مقدار گوشت و تخم مرغ خواست. زن خانه پاسخ داد زبان فرانسه نمی‌داند؛ اما تاجر هم به زبان فرانسه صحبت نمی‌کرد و به همین دلیل عصبانی شد. زن نمی‌توانست متوجه منظور او شود. شخص دیگری آمد و گفت او «eyren» می‌خواهد. اینجا بود که زن متوجه شد.
داستان فوق نشان می‌دهد چگونه مردم قرن پانزدهم در انگلستان در حین سفر در مرزهای یک کشور به مشکل زبانی برمی‌خوردند؛ این فاصله را ضربدر ۴٫۲۵ سال نوری کنید که فاصله‌ی نزدیک‌ترین منظومه‌‌ی ستاره‌ای به زمین است. حالا ببینید که زبان چگونه در سفر میان‌ستاره‌ای دستخوش تکامل می‌شود.
مکنزی و پونسک برای اثبات نظریه‌ی خود از مثال خانواده‌های زبانی مختلف روی زمین و ظهور زبان‌ها براساس فاصله و زمان استفاده کردند. سپس همین فرآیند را برای ۱۰ نسل و سفرهای طولانی‌تری مثل سفرهای میان سیاره‌ای و میان ستاره‌ای تعمیم دادند. به گفته‌ی مکنزی:
اگر به مدت ۱۰ نسل در چنین فضاپیمایی زندگی کنید شاهد ظهور مفاهیم، معضلات اجتماعی جدید، روش‌های جدید صحبت درباره‌ی این مسائل و در نهایت فرهنگ لغتی مختص به خود فضاپیما خواهید بود. تا جایی که مردم روی زمین حتی از وجود چنین کلماتی آگاهی ندارند مگر اینکه به آن‌ها گفته شود. همچنین هرچقدر نسل‌ها جلوتر بروند، کمتر درباره‌ی خانه (زمین) صحبت می‌کنند و کسی هم نیست که به آن‌ها چیزی بگوید زیرا به دلیل مسافت طولانی ممکن است سال‌ها بعد پیام‌ها را دریافت کنند یا ساکنان زمین سال‌ها بعد جواب آن‌ها را بشنوند.
به عنوان مثالی دیگر می‌توان به داستان ملوانان پلی‌نزی اشاره کرد که بین سال‌های ۳۰۰۰ تا ۱۰۰۰ پیش از میلاد در مجموعه جزایر اقیانوس آرام جنوبی ساکن شدند. گرچه ریشه‌ی این ملوان‌ها را می‌توان در تایوان جستجو کرد (۶۰۰۰ پیش از میلاد)، این پیشروی منجر به ایجاد فرهنگ‌های جدید تا هزاره‌ی اول پیش از میلاد شد. زبان‌های پلی‌نزی ظهور کردند که شباهت کمی به زبان استرونزیایی پیشینیان خود داشتند.
به طور مشابه، مؤلفان بر اساس مثال uptalk، به تغییرات زبان در یک جامعه‌ی زبانی یکسان اشاره کردند که به مرور زمان رخ می‌دهند. uptalk به عبارت‌هایی گفته می‌شود که لحن صدا در پایان تلفظ آن‌ها افزایش می‌یابد. اگر شخصی با این لحن آشنا نباشد آن را با حالت پرسشی اشتباه می‌گیرد؛ اما معمولا از چنین لحنی برای نشان دادن ادب استفاده می‌شود.
به گفته‌ی مؤلفان، uptalk حدود چهل سال پیش در زبان انگلیسی پدیدار شد و منشاء مشخصی ندارد. نسل بومر (متولدین ۱۹۴۶ تا ۱۹۶۴) امروزه uptalk را رعایت می‌کنند؛ در‌حالی‌که در جوانی آن را به کار نمی‌برند. مشکل زبانی دیگر در سفرهای میان‌ستاره‌ای، شناخت زبان نشانه‌ها است که نیاز به تطبیق و اقتباس دارد؛ زیرا ممکن است برخی اهالی فضاپیما با اختلال شنوایی متولد شوند. بدون ردیابی تغییرات و تلاش برای حفظ استانداردهای گرامری، واگرایی زبانی اجتناب‌ناپذیر است؛ اما در عین حال زبان روی زمین هم به مرور زمان تغییر خواهد کرد. به گفته‌ی مکنزی:
بنابراین نحوه‌ی برقراری ارتباط آن‌ها را می‌توان به استفاده از زبان لاتین در زمین تشبیه کرد که امروزه کاربردی ندارد.
پژوهشگرها در مرحله‌ی بعدی بررسی کردند اگر فضاپیماهای بعدی از زمین به سیاره‌ی مستعمره برسند و با بومیان یا ساکنین قبلی روبه‌رو شوند چه اتفاقی رخ خواهد داد. بدیهی است موج جدید مهاجران بدون هیچ‌گونه آمادگی با محدودیت‌های زبانی روبه‌رو می‌شوند و ممکن است احساس تبعیض کنند.
به همین دلیل، پژوهشگرهای این بررسی توصیه می‌کنند زبان‌شناسان و افراد متخصص در سفرهای میان‌ستاره‌ای و میان‌سیاره‌ای آینده حضور داشته باشند تا زبان دستخوش تغییرات زیادی نشود. همچنین بر پژوهش‌های بیشتری درباره‌ی تغییرات زبانی در فضاپیماهای میان‌ستاره‌ای تأکید می‌کنند:
با توجه به قطعیت این مشکلات در سناریوهای میان ستاره‌ای و عدم قطعیت اتفاق‌هایی که قرار است رخ بدهند، به شدت بر آموزش فرازبانی سرنشینان و دانش زبان‌های مورد نیاز تأکید می‌کنیم. همچنین نیاز به سیاست‌گذاری زبانی بدون مراجعه به قوانین زمین احساس می‌شود.
در ادامه صرفا برای سرگرمی به برخی تغییرات زبانی احتمالی در سفرهای میان ستاره‌ای اشاره می‌کنیم. فرض کنید، ده نسل در فضاپیما زندگی کرده‌اند تا به مقصد برسند. در این مثال مقصد سیاره‌ی Proxima b است. تا رسیدن فضاپیمای بعدی، ۱۰ نسل دیگر می‌آیند و می‌روند و ساکنین فضاپیمای جدید افرادی هستند که به انگلیسی مدرن صحبت می‌کنند.پژوهشگرها با استفاده از شبیه‌ساز تکاملی Onset و مترجم English IPA توانستند کمی طعم ملاقات با بومیان سیاره و تغییرات زبانی را پس از بیست نسل احساس کنند. طبق نتایج، تازه واردان ممکن است با چنین جمله‌ی روبه‌رو شوند:
Helluhuh fret, goot tu'uh be'yat yu. Took be'ye to'o u'ul ley'eru, pley'yaz
جمله‌ی فوق شکل تکامل‌یافته‌ی جمله‌ی انگلیسی «Hello friend, good to meet you. Take me to your leader, please» است که پس از بیست نسل دستخوش تغییر شده است. مثال ذیل کمی پیچیده‌تر است و کمتر می‌توان با آن ارتباط برقرار کرد. پاراگراف ذیل، یکی از سخنان معروفی است که تمام هواداران اکتشافات و تاریخچه‌ی فضا تقریبا آن را می‌دانند. پس از سفر میان ستاره‌ای بیست نسلی زبان به این صورت تغییر می‌کند:
Wu'eh cho'oz to'o go to'o too Bo'od! Wu'eh cho'oz to'o go to'o too Bood id teez dey'ich udh do'oh tey'e de uttur teedgz, dot biga'ozz tey'e ar ey'ery'eh, boot biga'ozz tey'e ar hard; biga'ozz tat goal wool surve to'o olgoodiez uhd bez'hur too bezt oov uhur eluree'iaz uhd skeelz, uhd biga'ozz tat chaludi iz wuhd tat wu'e ahr wooleet to'oh igsept, wuhd wu'e ahr udu'illid to'o postbode, ohd wuhd wu'e iddet to'o wud
می‌توانید پاراگراف فوق را حدس بزنید؟ البته این تنها شبیه‌سازی ساده‌ای از تکامل زبان انگلیسی برای گروهی از مهاجرانی است که مردم روی زمین را به یاد نمی‌آورند. حالا با بررسی کل زبان‌های زمینی و ترکیب آن‌ها برای مهاجران، متوجه می‌شوید زبان تا چه اندازه می‌تواند دچار درهم ریختگی شود.
افسانه‌ی برج بابل به دلایلی در ناخودآگاه جمعی افراد باقی مانده است. محدودیت‌های زبانی همیشه مانعی برای تعامل انسان بوده‌اند به ویژه وقتی زمان و فضا وارد ماجرا شوند؛ بنابراین اگر انسان بخواهد به سفری میان ستاره‌ای یا میان‌سیاره‌ای برود، این موانع را وارد سطح جدیدی خواهد کرد.
نظرات