اخترشناسان نزدیک‌ترین سیاه چاله به زمین را شناسایی کردند
اخترشناسان سیاه‌چاله‌ای جدید را با فاصله‌ی هزار سال نوری از زمین شناسایی کرده‌اند که در جنوب صورت فلکی تلسکوپ واقع شده است و به منظومه‌ای با دو ستاره تعلق دارد که به‌اندازه‌ی کافی درخشان هستند تا بتوان آن‌ها را با چشم غیرمسلح رصد کرد. سیاه‌چاله‌ی جدید با این فاصله‌ی اندک، همسایه‌ی کیهانی ما و نزدیک‌ترین نمونه‌ی کشف‌شده تاکنون به زمین محسوب می‌شود. با این حال، رصد خود سیاهچاله امکان‌پذیر نیست؛ زیرا این جرم غول‌پیکر، کشش گرانشی چنان قدرتمندی دارد که هیچ‌چیز حتی نور توان گریختن از آن را ندارد.
اخترشناسان درحالی‌که تصور می‌کردند صرفا مشغول مطالعه‌ی منظومه‌ای دوستاره‌ای هستند، به وجود سیاهچاله پی بردند. آن‌ها درحال استفاده از تلسکوپ ۲/۲ متری MPG/ESO در رصدخانه‌ی لاسیا در شیلی بودند تا منظومه‌ی دوتایی معروف به HR 6819 را رصد کنند. وقتی دانشمندان رصدهایشان را تجزیه و تحلیل کردند، به‌نحو شوکه‌کننده‌ای دریافتند که یک سیاهچاله به‌عنوان جرمی سوم در منظومه پنهان شده است.
هرچند اخترشناسان قادر به رصد مستقیم سیاهچاله نبودند، توانستند براساس برهمکنش‌های گرانشی آن با دیگر اجرام واقع در منظومه به وجود سیاهچاله پی ببرند. آن‌ها با رصد منظومه به‌مدت چندین ماه توانستند از مدارهای ستارگان نقشه‌برداری کنند و دریابند که یک جرم نادیده و بزرگ دیگر باید درمنظومه وجود داشته باشد. مشاهدات اخترشناسان همچنین نشان داد که یکی از دو ستاره هر ۴۰ سال یک‌بار به دور جرم نامرئی می‌چرخد؛ درحالی‌که ستاره‌ی دیگر در فاصله‌ای بسیار دورتر از سیاهچاله به‌تنهایی درحال چرخیدن است.
پژوهشگران محاسبه کردند که جرم کشف‌شده یک سیاه‌چاله‌ی ستاره‌وار است. این نوع سیاه‌چاله‌ها ازطریق فروپاشی ستاره‌ی درحال مرگی تشکیل می‌شوند که جرمش تقریبا چهار برابر خورشید است. توماس ریوینوس، دانشمند رصدخانه‌ی جنوبی اروپا و سرپرست مطالعه‌ی جدید که به کشف سیاهچاله منجر شد، در بیانیه‌ای گفت:
یک شی نامرئی با جرم دست‌کم چهار برابر خورشید فقط می‌تواند سیاهچاله باشد. این منظومه دربردارنده‌ی نزدیک‌ترین سیاه‌چاله‌ی شناخته‌شده به زمین است.
پس از سیاه‌چاله‌ی HR 6819، نزدیک‌ترین سیاهچاله به زمین با فاصله‌ی تقریبا ۳ هزار سال نوری در صورت فلکی تک‌شاخ واقع شده است؛ اما احتمال دارد همچنان سیاه‌چاله‌های پنهان به‌مراتب نزدیک‌تری وجود داشته باشند که هنوز شناسایی نشده‌اند. اخترشناسان برآورد می‌کنند که در کهکشان ما به‌تنهایی میلیون‌ها سیاهچاله وجود دارد.
سیاه‌چاله‌ی واقع در منظومه‌ی HR 6819 یکی از نخستین سیاه‌چاله‌های ستاره‌وار یافت‌شده در کهکشان ما محسوب می‌شود که ضمن برهمکنش با ستارگان نزدیکش، پرتوهای درخشان ایکس منتشر نمی‌کند. به‌نقل از بیانیه، این کشف ممکن است به پژوهشگران کمک کند تا دیگر سیاه‌چاله‌های خاموش مشابه در راه شیری را پیدا کنند. ریوینوس گفت «باید صدها میلیون سیاهچاله درآنجا وجود داشته باشد؛ اما ما فقط تعداد بسیار کمی از آن‌ها را می‌شناسیم.»
منظومه‌ی سه‌تایی HR 6819 که دربردارنده‌ی دو ستاره و یک سیاهچاله است، با چشم غیرمسلح در آسمان شب مشاهده‌پذیر است
هرچند هنگام رصد آسمان از حیاط پشتی خانه احتمالا نمی‌توان سیاه‌چاله‌ی جدید را پیدا کرد، علاقه‌مندان به نجوم در نیمکره‌ی جنوبی می‌توانند بدون کمک دوربین دوچشمی یا تلسکوپ، ستارگان منظومه‌ی 6819 را در آسمان شب رصد کنند. پتر هادراوا، دانشمند بازنشسته در آکادمی علوم جمهوری چک در پراگ و نویسنده‌ی همکار مطالعه در بیانیه گفت: «وقتی دریافتیم این نخستین منظومه‌ی ستاره‌ای با سیاهچاله است که می‌توانیم با چشم غیرمسلح ببینیم، به‌کلی شگفت‌زده شدیم.»
منظومه‌ی دوتایی HR 6819 در آسمان شب به‌عنوان ستاره‌ای واحد با قدر ۵ در صورت فلکی تلسکوپ مدرن درنزدیکی مرز صورت فلکی طاووس ظاهر می‌شود. در مقیاس قدر که هرچه عدد کم‌تر باشد به‌معنای درخشش بیشتر اجرام است، کم‌نورترین اجرام مشاهده‌پذیر برای چشم انسان در قدر ۶/۵ هستند. منظومه‌ی دوتایی یادشده که هم‌اکنون در قدر ۵/۴ می‌درخشد و اندکی کم‌فروغ‌تر از اورانوس، تاریک‌ترین سیاره‌ی مشاهده‌پذیر است، به‌اندازه‌ی کافی برای چشمان ما روشنایی دارد.
نظرات