ستارهای در اندرومدا که از میلیونها سال پیش در حال انفجار بوده است
منجمان بهتازگی ستارهای را در کهکشان اندرومدا مشاهدهکردهاند که از چند میلیون سال پیش، بهصورت مداوم درحال فوران است و یکی از بزرگترین پوستههای تاکانن دیدهشده از مواد فورانی را تشکیل داده است.
این پژوهش جدید که در مجلهی Nature منتشر شده است، نهتنها کشف قبلی از بقایای چنین ابرنواختری را در کهکشانی دیگر یادآوری میکند، بلکه راه آشکارسازی تعداد زیادی از این نوع نواخترها را هموار میکند. ویژگی بارز این نواخترها، انفجارهای متعدد آنها است. آشکارسازی تعداد بیشتری از این نوع نواخترها میتواند به درک بهتر از چگونگی تغییرات عالم در زمانهای مختلف کمککند.
چنین ستارهای که مسئول تولید بقایای ستارهای به پهنای ۴۰۰ سال نوری است، خود، یکی از انواع بسیار کوچک ستارهای به نام کوتولهی سفید است. این ستارهها زمانی بهوجود میآیند که یک ستارهی کوچک میمیرد و لایههای بیرونی خود را از دست میدهد و تنها هستهی کوچک و چگال آن باقی میماند.
تصویر بالا از یک باقیماندهی نواختری به نام GK Persie است. برخلاف ابرنواخترها که ستارهها از یکدیگر جداکرده و به بیرون میفرستند، انفجارهای نواختری در سطح کوتولههای سفید در حال رشد اتفاق میافتند. آخرین گزارش از باقیماندههای نواختری نشان میدهد که ابری به پهنای ۳/۵ میلیون سال نوری دیدهشده است. درحالیکه باقیماندهی نواختری حاصل از M31N2008-12a، بهاندازهی ۴۰۰ سال نوری پهنا دارد.
اما در این مورد، موضوع متفاوت است. M31N2008-12a، یک کوتولهی سفید معمولی نیست. این ستارهی کوچک، یک همرقص دارد. زمانیکه ستارهی کوتوله و ستارهی همراهش بهدور یکدیگر میگردند، کوتولهی سفید، سریعا از خود هیدروژن ساطع میکند. زمانیکه این گاز هیدروژن به سطح ستاره میرسد، بهدلیل گرانش بسیار زیاد کوتولهی سفید، گرم و فشرده میشود. نهایتا هلیوم به نقطهی قطعی میرسد که بهصورت خودبهخودی به هلیوم تبدیل میشود و باعث انبساط سریع پوسته میشود. به این انفجار ناگهانی و خودبهخودی، نواختر گفته میشود.
انفجار هستهای باعث میشود که ستاره، یک میلیون برابر حالت اولیهی خود، روشنایی داشتهباشد و مواد را با ۳ درصد سرعت نور به بیرون پرتابکند. در مورد M31N2008-12a، انفجارهای متعدد در طول زمان، باعث ایجاد پوستهی بزرگی از غبار و گاز منبسط شونده در اطراف کوتولهی سفید شده است.
باتوجهبه پژوهش انجامشده، پوستهی گازی و غباری ایجادشده در اطراف کوتولهی سفید، حتی از پوستههای ایجادشده توسط انفجارهای ابرنواختری نیز بزرگتر است و نشان میدهد که که کوتولهی سفید M31N2008-12a، میلیونها سال، با فرکانس بالا فوران کرده است.
همچنان به رفتن ادامه میدهد…
باقیماندهی نواختری M31N2008-12a، بزرگترین باقیماندهی نواختری کشفشده است. این باقیمانده حدود ۴۵۰ سال نوری طول و ۳۰۰ سال نوری ضخامت دارد
اندازهی بزرگ ابر باقیمانده، تنها باعث شهرت این ستاره نیست. درواقع، M31N2008-12a، در حال حاضر یکی از ستارههایی است که بهصورت تناوبی فوران میکنند و هر سال یک بار فوران میکند. نویسندهی همکار پروژه، آلن شافتر از دانشگاه سندیگو گفت:
زمانیکه برای اولینبار متوجه M31N2008-12a شدیم، بسیار متعجب شدیم چرا که بیشتر نواخترهایی که این اواخر کشف شدهاند، تقریبا هر ده سال یکبار منفجر میشوند و فوران میکنند.
اما با اینکه این کوتولهی سفید، میلیونها سال بهصورت مداوم و هر ساله فوران کرده است، پژوهشگران فکر نمیکنند که این فورانها تا ابد ادامه داشته باشند. زمانیکه کوتولهی سفید از حد چانداسکار که حدود ۱/۴ برابر جرم خورشید است، بگذرد، بهطور جبران ناپذیری بهصورت ابرنواختر منفجر میشود یا در خود فرو میریزد و به ستارهی نوترونی تبدیل میشود.
طبق نظریه، ستارههایی که به حد چاندراسکار نزدیک شدهاند، دچار انفجارهای متعدد نواختری میشوند و ابر بسیار بزرگی از غبار در اطراف آنها بهوجود میآید. این شرایط، دقیقا شرایطی است که منجمان در حال حاضر در M31N2008-12a مشاهده میکنند. باتوجهبه این شرایط، منجمان فکر میکنند این ستاره، خود چاشنی یک انفجار ابرنواختری است. بااینحال، من و شما مشتاق نیستیم که برای تأیید این نظر به این ستاره نزدیک شویم.
پژوهش انجامشده گویای این است که وقتی ابرنواختر نوع Ia در حال تبدیلشدن از کوتولهی سفید به ستارهی نوترونی است، تمامی اجزای سازندهی آن بهصورت قطعی در کمتر از ۴۰ هزار سال آشکار میشود.
اگر پژوهشگران شانس آشکارسازی بقایای گازی و غباری بسیار وسیع دیگری را اطراف سایر نواخترها داشتهباشند، میتوانند اطلاعات بیشتری در مورد ابرنواخترهای نوع Ia بهدست آورند. روشنایی ابرنواخترهای نوع Ia قابل پیشبینی هستند (به همین دلیل به آنها شمع استاندارد گفته میشود). پژوهشگران میتوانند با مطالعهی ابرنواخترها، فواصل کیهانی را با دقت خوبی مطالعه و بررسی کنند. درنهایت، این پژوهشها به فهم بهتر چگونگی گسترش جهان در طول زمان کمک میکند.
شافتر گفت:
نواخترها ابزار ما برای تصویرسازی جهان مرئی هستند. برخلاف اهمیتشان، هنوز بهدرستی نمیدانیم منشا آنها کجا است.
هماکنون شافتر و همکارانش در تلاش هستند تا بفهمند آیا نواخترهایی مانند M31N2008-12a استثنا هستند یا نواخترهایی معمولی بهشمار میروند. درهرصورت جای نواخترهایی شبیه به این را باید پیداکرد.