آخرین تصویر ثبت‌شده توسط تلسکوپ کپلر

در تاریخ ۳۰ اکتبر ۲۰۱۸ (۸ آبان ۹۷)، کپلر، تلسکوپ شکارچی سیارات فراخورشیدی ناسا آخرین سیگنال خود را به زمین ارسال کرد. این تلسکوپ در سال‌های پایانی عمرش به‌دلیل آسیب چرخ‌های واکنشی، دچار اختلال در عملکرد بود؛‌ اما مهندسان موفق به حفظ فعالیت آن شده بودند. این وضعیت ادامه داشت تا اینکه سرانجام در سال پایانی، سوخت کپلر به اتمام رسید.

مأموریت کپلر در ابتدا برای ۳/۵ سال برنامه‌ریزی شده بود؛ اما این تلسکوپ در عمل ۹ سال و ۷ ماه و ۲۳ روز دوام آورد و در درک ما از سیارات فراخورشیدی تحولی اساسی ایجاد کرد. کپلر تا واپسین دقایق عمرش همچنان به رصد فضای پیرامونش پرداخت.

وقتی تلسکوپی نخستین تصویر نجومی‌ خود را ثبت می‌کند، به آن نخستین نور (سپیده‌دم) گفته می‌شود. نخستین تصویر سپیده‌دم کپلر در تاریخ ۸ آوریل ۲۰۰۹ (۱۹ فروردین ۸۸) به ثبت رسید. تلسکوپ پرافتخار ناسا آخرین تصویر (واپسین نورش) را نیز در تاریخ ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۸ (سوم مهر ۹۷) به ثبت رساند.

آخرین نور کپلر

دوربین کپلر از ۴۲ حسگر تصویر از نوع دستگاه بارجفت‌شده (CCD) ساخته شده که وضوح تصویر هرکدام ۱۰۲۴ در ۲۲۰۰ پیکسل بود. علت آنکه تصاویر کپلر به شکل آرایه‌بندی هستند،‌ طرح دستگاه‌های بارجفت‌شده است که در زیر می‌توانید آن را مشاهده کنید.

همان‌طور که در تصویر آخرین نور می‌توان مشاهده کرد، چند مربع خالی وجود دارند که نشان‌دهنده‌ی ازکارافتادن CCD-ها در طول زمان است. تعمیر یک تلسکوپ فضایی که میلیون‌ها کیلومتر از زمین فاصله دارد، امکان‌پذیر نیست؛ در نتیجه مهندسان آرایه‌ای ماژولار را برای کپلر طراحی کردند تا در صورت توقف فعالیت یک حسگر، کل مجموعه‌ی حسگرها از کار نیفتند.

این بدین معنی است که آخرین میدان دید کاملی که کپلر پیش از بستن چشمانش برای آخرین بار مشاهده کرد، همچنان تصویر پرباری محسوب می‌شود. آلیسون هاوکس از ناسا در این‌باره نوشت:

برای این میدان دید نهایی و واپسین کارزار رصد کپلر در مأموریت تمدیدشده‌اش، تلسکوپ در جهت صورت فلکی دلو نشانه رفته بود.

کپلر به منظومه‌ی شناخته‌شده تراپیست ۱ با هفت سیاره‌ی سنگی‌اش نگاهی گذرا انداخت؛‌ سامانه‌ای که انتظار می‌رود دست‌کم سه سیاره‌اش، جهان‌های معتدلی باشند. هدف دیگر، منظومه‌ی GJ 9827 بود؛ سامانه‌ای که در آن یک خورشید درخشان نزدیک از سیاره‌ای میزبانی می‌کند که فرصتی بی‌نظیر برای رصدهای بعدی با دیگر تلسکوپ‌ها و مطالعه‌ی اتمسفر جهانی دوردست محسوب می‌شود.

نخستین نور (چپ) و واپسین نور درکنار یکدیگر

لبه‌ی واپسین تصویر نیز با مشاهدات ثبت‌شده توسط تس، تلکسوپ جانشین کپلر همپوشانی دارد. تس رصدهای علمی‌اش را به‌صورت رسمی در اوت ۲۰۱۸ آغاز کرد؛ بدین معنی که هر دو تلکسوپ برای مدتی بسیار کوتاه به‌صورت همزمان فعالیت کردند.

این همپوشانی بدان معنا است که دانشمندان حاضر روی زمین می‌توانند با مقایسه‌ی دو تصویر، تلاش کنند تا داده‌ها را به نحو بهتری درک کنند. بااین‌حال، این میدان دید، واپسین چشم‌اندازی نیست که کپلر مشاهده کرد. این تلسکوپ ویدئویی نیز از منظومه‌های تراپیست ۱، کی ۲ – ۱۳۸ و جی‌جِی۹۸۲۷ ضبط کرد که نوسانات در روشنایی آن‌ها را نشان می‌دهد. این ویدئوها را می‌توانید از این نشانی تماشا کنید.

کپلر با نظارت پیوسته بر ستارگان در یک میدان دید ثابت، به جستجوی سیارات پرداخت و به‌دنبال یک اثر آشکارساز – افت نوری جزئی، تکرارشونده و منظم – گشت که نمایانگر عبور یک جرم در حال چرخش از بین ما و ستاره‌ی مرکزی‌اش است. این شیوه، روش گذری نامیده می‌شود و اکنون تس از همین راه وظیفه‌اش را انجام می‌دهد.

اما تس برای انجام فعالیت صاحب چرخ‌های واکنشی بزرگی است. کپلر در طول دوران فعالیتش، ۵۳۰٬۵۰۶ ستاره را رصد کرد و موفق به شناسایی ۲۶۶۲ سیاره‌ی فراخورشیدی شد. هرچند عمر این تلکسوپ اکنون دیگر به پایان رسیده است؛ اما میراث آن هنوز پابرجا و فراموش‌ناشدنی است. اخترشناسان در سال‌های پیش‌رو از داده‌های به‌دست‌آمده توسط کپلر همچنان استفاده خواهند کرد.