فیسبوک ۲۰ ساله شد؛ پلتفرمی «نامحبوب» با ۳ میلیارد کاربر

۴ فوریه‌ی ۲۰۰۴ (۱۵ بهمن ۱۳۸۲)، زمانی‌که اکثر کاربران با اینترنت دایال‌آپ به شبکه‌ی جهانی وب متصل می‌شدند و محبوبیت گوشی‌های مجهز به نمایشگر رنگی در حال افزایش بود، مارک زاکربرگ ۱۹ ساله شبکه‌ی اجتماعی جدیدی به‌ نام TheFacebook را به‌ کمک هم‌اتاقی‌هایش در دانشگاه هاروارد بنیان‌گذاری کرد.

محبوبیت فیسبوک با گذشت چند سال از راه‌اندازی این شبکه‌ی اجتماعی به‌شدت افزایش پیدا کرد و درحال‌حاضر، بیش‌ از ۳ میلیارد کاربر فعال ماهانه از آن استفاده می‌کنند.

ایده‌ی اصلی فیسبوک به یکی از پروژه‌های قدیمی زاکربرگ به‌ نام Facemash برمی‌گردد؛ وب‌سایتی که چهره‌ی دانشجویان دانشگاه هاروارد را به‌شکلی رقابتی به کاربر نمایش می‌داد و آن‌ها باید بین هر دو نفر یک چهره را انتخاب می‌کردند.

زاکربرگ دست‌بردار نبود و چند ماه پس‌ از تعطیلی Facemash، با کمک هم‌اتاقی‌هایش شبکه‌ی اجتماعی جدیدی راه‌اندازی کرد که به دانشجویان هاروارد اجازه می‌داد با استفاده از آدرس ایمیل خود با پسوند edu، با سایر دانشجویان ارتباط برقرار کنند.

شبکه‌ی اجتماعی زاکربرگ با استقبال چشمگیری مواجه شد و در مدتی کوتاه، دردسترس دانشجویان سایر دانشگاه‌های ایالات‌ متحده قرار گرفت. این پلتفرم در سال اول فعالیتش به یک‌میلیون کاربر دست یافت و نام خود را در سال ۲۰۰۵ به Facebook.com تغییر داد.

تا پایان سال ۲۰۰۶، فیسبوک امکان ثبت‌نام برای هر کاربران بزرگ‌تر از ۱۳ سال را فراهم کرد و تعداد کاربرانش از ۱۲ میلیون نفر در سال ۲۰۰۶ به ۵۰ میلیون نفر در سال ۲۰۰۷ افزایش یافت و سال ۲۰۰۸ به رکورد ۱۰۰ میلیون کاربر فعال رسید.

زاکربرگ در ۲۹ اکتبر ۲۰۲۱ (۷ آبان ۱۴۰۰) نام تجاری Facebook Inc را به Meta Platforms Inc تغییر داد. این شرکت اکنون به‌عنوان مالک فیسبوک، اینستاگرام، تردز، واتساپ و محصولات و خدمات دیگر شناخته می‌شود.

فیسبوک با ۳ میلیارد کاربر فعال ماهانه، محبوب‌ترین پلتفرم اجتماعی جهان محسوب می‌شود که معادل بیش‌ از نیمی از کاربران اینترنت در سرتاسر جهان یا بیش‌از یک‌سوم جمعیت جهان است.

در مقام مقایسه، جمعیت کشور هند ۱٫۴ میلیارد نفر و جمعیت کشور چین ۱٫۴ میلیارد نفر و جمعیت بنگلادش ۱۷۳ میلیون نفر است. طبق آمار سال ۲۰۲۳، بیشترین مخاطبان فیسبوک را کشورهای هند (با ۳۸۵٫۶ میلیون کاربر)، ایالات‌ متحده (با ۱۸۸٫۶ میلیون کاربر)، اندونزی (با ۱۳۶٫۳ میلیون کاربر)، برزیل (با ۱۱۱٫۷ میلیون‌ کاربر) و مکزیک (با ۹۴٫۸ میلیون کاربر) تشکیل می‌دهند.

براساس داده‌های Datareportal، افراد ۶۵ ساله و مسن‌تر حدود ۵٫۶ درصد و افراد ۱۳ تا ۱۷ ساله حدود ۴٫۸ درصد از کل کاربران فیسبوک را تشکیل می‌دهند.

دبرا آهو ویلیامسون، تحلیلگر Insider Intelligence، از روزهای اولیه‌ی فیسبوک این شبکه‌ی اجتماعی را زیر‌نظر گرفته است. وی خاطرنشان می‌کند که تعداد کاربران جوان در پلتفرم مذکور رو به کاهش است. او می‌گوید: «جوانان اغلب آینده‌ی ارتباطات را شکل می‌دهند و همین موضوع باعث شد تا فیسبوک رشد کند. اکنون می‌بینیم شبکه‌های اجتماعی مختلفی راه‌اندازی شده‌اند و این کاربران جوان هستند که محبوبیت و آینده‌ی پلتفرم‌ها را تعیین می‌کنند.»

بزرگ‌ترین گروه مخاطبان فیسبوک را افراد ۲۵ تا ۳۴ ساله تشکیل می‌دهند که درواقع، حدود یک‌سوم (۲۹٫۹ درصد) از کاربران این شبکه‌ی اجتماعی را ازآنِ خود کرده‌اند.

فیسبوک در طول ۲۰ سال فعالیتش با مشکلات زیادی درزمینه‌ی حریم شخصی و امنیت کاربران مواجه شده است و حالا پلتفرمی بدنام محسوب می‌شود.

یکی از مشکلات اصلی فیسبوک سال ۲۰۱۸ رخ داد؛ زمانی‌که مشخص شد شرکت مشاوره‌ی بریتانیایی کمبریج آنالیتیکا در اوایل سال ۲۰۱۴ از اطلاعات شخصی ۸۷ میلیون کاربر فیسبوک بدون اجازه‌ سوءاستفاده کرد و آنان را با تبلیغات سیاسی شخصی‌سازی‌شده هدف قرار داد.

با وجود اقدامات نظارتی متعدد و کاهش مخاطبان جوان، متا روز پنجشنبه‌ی هفته‌ی قبل، از درآمد ۴۰٫۱ میلیارد دلاری و سود ۱۴ میلیارد دلاری برای سه‌ماهه‌ی پایانی ۲۰۲۳ خبر داد که بسیار فراتر از پیش‌بینی تحلیلگران بود.

متا مثل بسیاری از غول‌های فناوری برای تقویت توان محاسباتی خود و حمایت از برنامه‌های هوش مصنوعی بلندپروازانه‌اش، سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی انجام داده است.

گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد متا خود را برای معرفی تراشه‌های هوش مصنوعی آماده می‌کند. این شرکت قصد دارد از تراشه‌های مذکور که با نام آرتمیس (Artemis) شناخته می‌شوند، در محصولات هوش مصنوعی مولد و ارائه‌ی قابلیت‌های مختلف در فیسبوک و اینستاگرام و واتساپ استفاده کند.