منتخب‌ عکس‌های علمی هفته از نگاه زومیت؛ از کشف راز سرپوش‌های مخروطی مصر باستان تا فوران آتشفشان در نیوزیلند

هر هفته، جالب‌ترین و برترین عکس‌های علمی از سراسر جهان را از نگاه زومیت تقدیم شما خوانندگان گرانقدر می‌کنیم. در دنیای پر رسانه‌ی امروز، تصاویری هستند که به دلیل اهمیت رسانه‌ای خود بارها و بارها دیده می‌شوند و به اشتراک گذاشته می‌شوند. اما از سوی دیگر، برخی از این تصاویر اگرچه با اهمیت باشند، مهجورانه به دست فراموشی سپرده می‌شوند. گاهی برخی از همین تصاویر، گفتنی‌هایی بیش‌ از گزارش‌ها و مقالات پر بازدید دنیای پر خبر امروز دارند. در ادامه به بررسی برخی از تصاویر علمی منتخب هفته به‌همراه داستان نهفته در پَس هر کدام خواهیم پرداخت. با ما همراه باشد:

کشور استرالیا اخیرا شاهد موجی از آتش‌سوزی‌های بی‌سابقه در نیوساوث ولز و کوئینزلند (ایالت‌های جنوبی و شرقی) خود بوده است. عکس ماهواره‌ای که اخیر توسط ماهواره هواشناسی سومی-ان‌پی‌پی ناسا به ثبت رسیده، ستون‌های مهیب دود را بر فراز سواحل ایالت نیوساوث ولز نشان می‌دهد. ماهواره سومی-ان‌پی‌پی این عکس را ساعت ۲:۴۵ دقیقه بعد از ظهر ۱۳ آذر به وقت محلی ثبت کرد. در لحظه‌ای که این عکس ثبت می‌شد، آتش‌سوزی در ۱۱۶ نقطه‌ی مختلف استرالیا در جریان بود. به دلیل آتش‌سوزی بی‌سابقه اخیر در نیوساوث ولز اعلام وضعیت اضطراری شده است. حداقل ۳ نفر طی آتش‌سوزی‌های اخیر جان خود را از دست داده‌اند. در همین حال، گزارش‌های نگران‌کننده‌ای از مرگ هزاران کوآلا به گوش می‌رسد که بسیاری از هواداران حیات‌وحش را نگران کرده است.  

اولین هواپیمای تجاری کاملا برقی جهان از شهر ونکوور کانادا به هوا برخاست و به مدت ۱۵ دقیقه در آسمان شهر پرواز کرد. شرکت مگ‌نیکس که در ساخت این هواپیما با شرکت هاربور ایر همکاری داشته در بیانیه‌ای پرواز اخیر را «شروع عصر هواپیماهای برقی» خواند و اعلام کرد که تکنولوژی جدید هواپیمایی می‌تواند صرفه‌جویی قابل‌توجهی برای شرکت‌های هواپیمایی باشد و از انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز جلوگیری کند.

در عکس ماهواره‌ای که بهار امسال توسط ماهواره لَندسَت شکار شده، دریاچه‌های یخچالی، یخچال طبیعی پیترمن در گرینلند را ملاحظه می‌کنید. پژوهش‌های اخیر نشان داده است که شمار و ارتفاع دریاچه‌های یخچالی در گرینلند در حال افزایش است. دریاچه‌های یخی با ذوب و فرسایس یخ‌ِ یخچال‌های طبیعی به وجود می‌آیند. دانشمندان قبلا نسبت به رسیدن یخچال‌های طبیعی گرینلند به «نقطه‌ اوج بدون بازگشت» هشدار داده بودند.

کاوشگر فرکانس پایین هلند و چین اخیرا آنتن‌های خود را برای دریافت سیگنال‌هایی از جهان اولیه، یعنی دوره‌ای حدود ۸۰۰ میلیون سال پس از بیگ‌بنگ یا انفجار بزرگ به کار انداخت. این رادیو تلسکوپ که بخشی از مأموریت چانگ ای۴ است، با دریافت این سیگنال‌ها سعی در کشف سرچشمه‌های کیهان دارد.

در این عکس که اوایل سال ۲۰۱۹ توسط کاوشگر اُسیریس-رکس ناسا به ثبت رسیده، پرتاب سنگ‌ از سطح سیارک ۱۰۱۹۵۵ بن‌نو را مشاهده می‌کنید. بن‌نو به احتمال زیاد یک « خُرده سیارک‌» است. خُرده‌ سیارک‌ها از سنگ‌های ریزی با منافذ بسیار تشکیل شده‌اند که با نیروی جاذبه در کنار هم قرار گرفته‌اند. حال، پژوهشگران اخیرا در بررسی‌های خود نشان داده‌اند که بسیاری از این خُرده سیارک‌ها از سطح خود سنگ پرتاب می‌کنند.

خبر درگذشت دیوید بلامی، مجری رادیو و تلویزیون و از مدافعان محیط‌زیست در میان هیاهوی اخیر کنفرانس سی‌اوپی۲۵ و البته برگزیده شدن گرتا تونبرگ، به‌عنوان چهره تأثیرگذار سال از سوی مجله تایم گم شد. دیوید بلامی روز چهارشنبه در سن ۸۶ سالگی از دنیا رفت. دیوید شریو، یکی از همکارانش از او به‌عنوان«شخصیتی خارق‌العاده» یاد کرد که «الهام‌بخش یک نسل» بود. بلامی با صدای گرم و دلنشینش یکی از مشهورترین مجریان تلویزیونی و رادیویی بریتانیا محسوب می‌شد. اما، در سال‌های اخیر به دلیل انکار تغییرات اقلیمی سروصدای زیادی به پا کرده بود. موضع‌گیری که حتی باعث شد، از پخش برنامه تلویزیونی او نیز ممانعت به عمل آید. بلامی در سال ۲۰۰۳ به بی‌بی‌سی نیوز گفته بود که نسبت به «نقش انسان‌ در افزایش دمای زمین» تردید دارد و ممکن است که این گرمایش جهانی «بخشی از چرخه‌ی طبیعی سیاره» باشد. بلامی یک دهه بعد در گفت‌وگو با ایندیپندنت، گرم شدن کره زمین را غیرواقعی خوانده بود.

نواحی قرمز رنگی که در این عکس ملاحظه می‌کنید، گازهای داغ یا ابرهای سیاهچاله‌ای در مرکز یک کهکشان در فاصله ۹٫۹ میلیارد سال نوری از زمین هستند. دانشمندان برای پردازش این عکس از ترکیبی از تلسکوپ‌های پرتو ایکس چاندرا ناسا و آرایه بسیار بزرگ کارل جنسکی بهره بردند. حاصل آن عکسی است که سیاهچاله‌ای را به تصویر کشیده که منجر به شکل‌گیری ستارگان در چندین کهکشان، به فاصله‌ی بیش از ۱ میلیون سال نوری از هم شده است.

ناسا طی سال ۲۰۱۹ تمرینات ویژه‌ای را برای نحوه‌ی خروج فضانوردان از فضاپیماهای دراگون اسپیس ایکس و استارلینر بوئینگ انجام داده است. این دو فضاپیما بخشی از «برنامه خدمه تجاری» ناسا هستند که قرار است در آینده فضانوردان ناسا را از خاک آمریکا به ایستگاه فضایی بین‌المللی برساند. در این عکس فضانوردان ناسا داگ هورلی (سمت چپ) و باب بهنکن را در حین تمرین ملاحظه می‌کنید که قرار است که با فضاپیمای دراگون دمو-۲، اولین مأموریت سرنشین‌دار اسپیس ایکس به ایستگاه فضایی بروند. هدف اصلی این تمرینات کنترل اضطراب فضانوردان در هنگام بروز هرگونه‌ای مشکلی در هنگام خروج از فضاپیما است.

در این تصویر ماهوار‌ه‌ای که شرکت ماکسار ۳ روز بعد از فوران اخیر در جزیره سفید، نیوزیلند منتشر کرده، جریان آذرآواری متشکل از سنگ‌ها و گازهای کُشنده را بر فراز مخروط آتشفشان می‌بینید. شرکت ماکسار در کنار این عکس، تصویر کامپوزیتی دیگر را نیز منتشر کرده که اواخر اردیبهشت ماه از همین آتشفشان گرفته شده است. در این تصویر می‌توانید ستون دود و گاز بسیار ملایمی را بر فراز مخروط آتشفشان جزیره سفید مشاهده کنید. در این تصویر می‌توانید به‌راحتی پوشش گیاهی منطقه را نیز مشاهده کنید که در تصاویر اخیر به دلیل غلظت‌ گازهای آتشفشانی قابل مشاهده نیستند.

آتشفشان فعال جزیره سفید یا واکاری روز دوشنبه ۱۸ آذر ساعت ۲:۱۱ دقیقه بعد از ظهر به وقت محلی فوران کرد. مقامات محلی در ساعات اولیه‌ی فوران از به دام افتادن ۴۷ گردشگر در جزیره خبر دادند. آخرین‌ اخبار حاکی از مرگ دست‌کم ۶ نفر و مجروج شدن ۳۱ نفر است.

پس از وقوع فوران اخیر تیم‌های امداد و نجات (همان‌طور که ملاحظه می‌کنید) به سرعت با قایق خود را برای نجات آسیب‌دیدگان به جزیره رساندند.

تیم‌های امداد و نجات پس از تلاش‌های بسیار موفق شدند، اجساد ۶ نفری که طی فوران اخیر جان سپرده بودند را از جزیره خارج کنند.

همچنین حال برخی از نجات‌یافتگان با سوختگی‌های شدید وخیم گزارش شده است. در همین حال، ۹ نفر هنوز ناپدید هستند که در بین آنان شهروندان نیوزیلندی و گردشگران خارجی حضور دارند.

لوکا پارمیتانو، فضانورد آژانس فضایی اروپا روز ۱۱ آذر هنگامی که مشغول کار در خارج از ایستگاه فضایی بین‌المللی بود این عکس دیدنی را گرفت. در این عکس فضانوردان در حال عبور از فراز شبه‌‌جزیره پاراگوانای ونزوئلا هستند. راهپیمایی فضایی که پارمیتانو اخیرا انجام داد، سومین راهپیمایی فضایی او و اندرو مورگان فضانورد ناسا بود. این دو فضانورد وظیفه‌ی تعمیر «طیف‌سنج مغناطیسی آلفا (AMS)»‌ ایستگاه فضایی را برعهده داشتند.

در هیروگلیف‌هایی که از دودمان‌های مختلف مصریان باستان در دست است، همواره تصاویری از ضیافت‌هایی باشکوه دیده می‌شود. در بین این هیروگلیف‌ها عموما سرپوش‌ها یا کلاه‌های مخروطی سفید رنگی روی سر مردمان مصر باستان دیده می‌شد که باستان‌شناسان تا همین حالا نسبت به واقعی بودن آن تردید داشتند. درواقع، برخی بر این عقیده بودند که ممکن است این مخروط‌ها نیز همچون هاله‌های نوری که روی سر قدیسان در آثار هنری مسیحی دیده می‌شوند، جنبه‌ای شمایل‌نگارانه داشته باشند. اما به‌تازگی تیمی از باستان‌شناسان در حفاری‌های خود در شهر عمارنه مصر در فاصله ۳۲۱ کیلومتری شمال قاهره، به دو مخروط رسیدند. این سرپوش‌های مخروطی از جنس موم بین‌ سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۲۲ پیش از عصر حاضر ساخته شده بودند. در این عصر، آخناتون بر مصر فرمانروایی می‌کرد. آخناتون همسر ملکه نِفِرتیتی و پدر توت‌عنخ‌آمون از مشهورترین فراعنه مصر باستان بوده است. باستان‌شناسان گفته‌اند که این مخروط‌ها احتمالا در آئین‌های خاص مذهبی خصوصا برای بدرقه مردگان به‌سوی دنیای پس از مرگ به کار می‌رفته‌اند.

در این عکس کهکشان راه شیری و یکی از همسایگان کیهانی‌اش را بر فراز رصدخانه لاسیا در شیلی ملاحظه می‌کنید. این عکس دیدنی از آسمان شب را پیتر هورالک، عکاس رصدخانه جنوبی اروپا گرفته است. همسایه کیهانی که در عکس می‌بینید نیز کهکشان کوتوله‌ای به‌نام «ابر ماژلانی بزرگ» است. این کهکشان را درست زیر تلسکوپ ۲٫۲ متری ام‌پی‌جی می‌بینید که فوران‌های پرانرژی پرتوی گاما یا قوی‌ترین انفجارهای جهان را در آسمان شب رصد می‌کند. تلسکوپ کوچکتری که در سمت چپ عکس نیز می‌بینید، تلسکوپ ۱ متری اشمیت است. تلسکوپ اشمیت نزدیک به نیم قرن است که به بررسی کهکشان‌ها، خوشه‌های ستاره‌ای، سیارات کوتوله و ابرنواخترها می‌پردازد.

موش‌های خانگی یا همان موش‌های قهوه‌‌ای زمانی تصادفا به جزیره گوف رفتند. این جوندگان سپس با شرایط جزیره سازگاری پیدا کردند. گزارش‌های زیادی از حمله موش‌ها به جوجه پرندگان بومی جزیره خصوصا آلباتروس‌ها در دست است. دانشمندان قبلا فیلم‌هایی از حمله موش‌ها به جوجه‌های آلباتروس‌ را ضبط کرده بودند. اما، اکنون اولین شواهد از حمله موش‌ها به پرندگان بالغ را نیز گزارش داده‌اند. جزیره گوف، جزیره آتشفشانی دورافتاده‌ای در اقیانوس اطلس است که به جز حیوانات و گروه اندکی از دانشمندان سکنه دیگری ندارد. دریانوردان در قرن نوزدهم تصادفا با کشتی‌های خود موش‌ها را به این جزیره بردند و موش‌ها پس از یک قرن شروع به شکار پرندگان جزیره کردند. پژوهشگران گفته‌اند که موش‌ها می‌توانند به پرندگانی تا ۳۰۰ برابر وزن خود حمله‌ور شوند.

در این عکس شکاف مارپیچی را در کلاهک یخی قطب شمال مریخ مشاهده می‌کنید. کوین گیل، دانشمند شهروند این عکس را با بهره بردن از تصاویر مدارگرد مارس اکسپرس آژانس فضایی اروپا پردازش کرده است. در کنار مارپیچ یخی که به عقیده دانشمندان بر اثر وزش باد به وجود آمده، دره‌ای عمیق و باریک را نیز در تصویر می‌بینید که از میان یخ‌های کلاهک یخی می‌گذرد.

پس از کشف این سپر جنگی، یکی از باستان‌شناسان از آن به‌عنوان «یکی از مهم‌ترین آثار هنر سلت‌ها در هزاره‌ی اخیر» نام برد. کارگران ساختمانی سال گذشته تصادفا طی احداث ساختمانی در شهر پاکلینگتون به مقبره‌ این جنگجوی سلت برخوردند. این جنگجو که هنگام مرگ حداقل ۵۶ سال سن داشته، به‌همراه سپر، ارابه و حتی دو اسبی که احتمالا ارابه‌اش را می‌کشیدند دفن شده بود. قدمت سپر به سال‌های ۳۲۰ تا ۱۷۴ ق.م بازمی‌گردد که باستان‌شناسان اخیرا پس از مرمت از آن رونمایی کرده‌اند.

مردی در آلمان پس از ابتلا به یک عفونت نادر درگذشت. به گفته پزشکان بیمارستانی در برمن، آلمان، این مرد ۶۳ ساله بر اثر لیسیده شدن توسط سگش به عفونتی بسیار نادر مبتلا شده بود. در پی این اتفاق، پزشکان به صاحبان حیوانات هشدار داده‌اند که در صورت بروز هرگونه علائم شبیه آنفولانزا به مراکز درمانی مراجعه کنند. این عفونت بر اثر باکتری به‌نام «کاپنوسیتوفاگا کانی‌مورسوس» به وجود می‌آید. این باکتری در دهان سگ و گربه یافت می‌شود و به ندرت به انسان سرایت می‌کند. این مرد پس از تجربه علائمی شبیه به آنفولانزا دچار سپتیسمی شدید و پورپورا فولمینانس (اختلالی حاد که باعث کبودی، لکه‌های خونی و بافت‌مُردگی می‌شود) شده و به بیمارستان انتقال داده شد. اما در نهایت به دلیل نارسایی عضو جان سپرد. پزشکان چند ماه قبل مجبور به قطع دست و پای زنی در اهایو آمریکا به دلیل عفونت مشابهی شده بودند. بنا به گزارش‌ها او نیز توسط یک توله سگ شپرد آلمانی لیسیده شده بود. سال گذشته هم در موردی مشابه در آمریکا، جراحان مجبور به قطع عضو مردی در ویسکانسین شدند که او هم جان خود را از دست داد. با این حال، به گفته پزشکان، از آنجایی که کاپنوسیتوفاگا کانی‌مورسوس یک گیای طبیعی در دهان سگ است، عفونت شدید ناشی از آن موردی بسیار نادر و عجیب است.

سرخپوست‌های چینوکان که بیش از هزار سال قبل در سواحل شمالی ایالت اورگان در نزدیکی رود کلمبیا زندگی می‌کردند، از سلاح‌های پرتابه‌ای برای شکار حیوانات و جانوران آبزی استفاده می‌کردند. باستان‌شناسان طی دهه‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ بالغ بر ۷ هزار شیء و اثر باستانی به‌جای مانده از این مردمان بومی آمریکا را کشف کردند. بسیاری از این مصنوعات تا همین حالا بدون بررسی باقی مانده بودند. در میان این آثار باستانی سلاح‌هایی موسوم به «آتلاتل» یا نیزه‌انداز به چشم می‌خورد. نیزه‌انداز که برای پرتاب نیزه به کار می‌رفته برای بقای بومیان آمریکایی بسیار اهمیت داشته است. حال به‌نظر می‌رسد که سرخپوستان چینوکان سلاح‌های کوچکی نیز ساخته‌اند تا در دست‌های کوچک جا شود و بتوانند از آن برای آموزش کودکان استفاده کنند.

این عکس دیدنی از آسمان شب را بابک امین تفرشی، عکاس رصدخانه جنوبی اروپا از رصدخانه لاسیلا در صحرای آتاکامای شیلی ثبت کرده است. در این عکس تماشایی شبی پر ستاره و تلالوئی به رنگ نارنجی را در افق مشاهده می‌کنید که در بشقاب تلسکوپ رصدخانه جنوبی اروپا نیز بازتاب پیدا کرده است.

ابرهای ضخیمِ غبار و گاز میان ستاره‌ای منطقه زایش ستارگان موسوم به «آرسی‌دابیلو ۳۶» یا «گام ۲۰» را در این تصویر از آرایش تلسکوپ‌های خیلی بزرگ (VLT) رصدخانه جنوبی اروپا در شیلی مشاهده می‌کنید. آرسی‌دابیلو ۳۶ در فاصله ۲۳۰۰ سال نوری از زمین در صورت فلکی بادبان (وِلا) قرار دارد. آرسی‌دابیلو ۳۶ بخشی از یک زایشگاه بزرگ ستاره‌ای به‌نام «ابر مولکولی وِلا» است. چنانچه می‌بینید، ابرهای ضخیم گاز و غبار کیهانی چنان این منطقه را پوشانده‌اند که حتی نور نیز توان عبور از آن را ندارد. نواحی که تیره‌تر به‌نظر می‌رسند به لخاظ تشکیل ستارگان از غنای بیشتری برخوردار هستند.

مرزبانان آلمانی با هواپیماهای بدون سرنشین، حصارهای برقی و سگ‌ها به دقت مرز کشور را تحت‌نظر گرفته‌اند. مقامات کشور آلمان بیم آن دارند که ورود آنفولانزای خوکی به این کشور، تبعات فاجعه‌باری برای صنعت پررونق گوشت خوک این کشور داشته باشد. برخی از مقامات پیشنهاد کشتار جمعی خوک‌های مزارع را داده‌اند که می‌تواند کابوسی وحشتناک برای دامپروران آلمانی باشد. نیمی از تولید گوشت آلمان که بالغ بر ۵ میلیون تن در سال است در بازارهای خارجی عرضه می‌شود. در حال حاضر، آلمان بزرگ‌ترین صادرکننده گوشت اروپا محسوب می‌شود، اما مقامات هشدار داده‌اند که ممکن است کشورهایی مانند چین از واردات محصولات گوشتی این کشور ممانعت به عمل بیاورند. اتفاقی که می‌تواند میلیاردها یورو به صنعت دامپروری آلمان خسارت وارد کند. چند مورد از آنفولانزای خوکی اخیرا در غرب لهستان در ۴۰ کیلومتری مرز آلمان گزارش شده است.

با نزدیک شدن فضاپیمای دراگون اسپیس ایکس به ایستگاه فضایی بین‌المللی، فضانوردان دست به کار شدند و با بازوی رباتیک کَنادآرم فضاپیما را گرفتند. فضاپیمای دراگون که روز یکشنبه ۱۷ آذر به ایستگاه فضایی بین‌المللی رسید، ۲۵۸۵ کیلوگرم محموله و تجهیزات علمی را برای فضانوردان اکسپدیشن ۶۱ به آزمایشگاه مداری رساند.