تا پایان قرن حاضر گرمای شدید برخی کشورهای حاشیه‌ خلیج فارس را غیر قابل سکونت می‌کند

تا پایان قرن اخیر امواج گرما و رطوبت در مناطقی از خلیج فارس به حدی شدت خواهد یافت که بیشتر از چند ساعت ماندن در هوای آزاد کشنده خواهد شد. این شرایط برای تابستان‌های شرجی و خفه کننده‌ی آینده در مناطقی نزدیک به آب‌های گرم خلیج فارس پیش‌بینی شده است، وقتی گرما و رطوبت به حدی برسد که از توانایی بدن انسان برای کاهش دما از طریق عرق کردن و تنفس پیشی گیرد. این وضعیت نه تنها زندگی افراد بی سرپناه و فقرا، بلکه جان افرادی که در حرفه‌هایی مانند کشاورزی و ساخت و ساز در بیرون از منزل اشتغال دارند را تهدید می‌کند.

در مقاله‌ای که به تازگی توسط جرمی پال از دانشکده‌ی مهندسی عمران و علوم زیستی دانشگاه ماریمونت لویولا و الفتیح التحیر از مؤسسه‌ی تکنولوژی ماساچوست در مجله‌ی Nature به چاپ رسیده است،‌ با بررسی دوباره‌ی مدل‌های آب و هوایی متمرکز در توپوگرافی و شرایط منطقه پیش‌بینی شده است که تا پایان قرن ۲۱ بسیاری از مناطق حومه‌ی خلیج فارس غیر قابل سکونت خواهند شد. مطالعات قبلی زمان این رخداد را ۲۰۰ سال دیگر پیش‌بینی کرده بودند.

گرما غیر قابل تحمل‌تر است یا رطوبت؟ دانشمندان به این پرسش قدیمی با روش اندازه‌گیری شرایط جوی به نام دمای حباب مرطوب پاسخ می‌دهند. دماسنج حباب مرطوب هر دو عامل گرما و رطوبت را در بر می‌گیرد، با اینکه این نام، واژه‌ای کمتر شناخته شده است اما به مفهومی قابل لمس‌تر از روش استاندارد اندازه‌گیری حرارت اشاره می‌کند. دماسنج حباب مرطوب واقعاً حبابی خیس است که در پارچه‌ای مرطوب پیچیده شده، اگر درجه حرارت حباب مرطوب به ۳۵ درجه‌ی سانتیگراد برسد حتی فردی که از عرق خیس شده است نیز نمی‌تواند خنک شود. دکتر التحیر می‌گوید:

خواندن اعداد دماسنج حباب مرطوب همانند درجات هوایی که از شبکه‌های هواشناسی اعلام می‌شود نیست، دمای حباب مرطوب آن چیزی است که در شبکه‌های هواشناسی با واژه‌ی «feels like» یا «شبیه احساس» منتشر می‌شود که دمای هوا پس از اضافه شدن رطوبت را نشان می‌دهد.

اگر دمای حباب مرطوب به بیشتر از ۳۵ درجه‌ی سانتیگراد برسد، آن رطوبت-دما غیر قابل تحمل خواهد بود

بنابراین هنگامی که دکتر التحیر با دماسنج حباب مرطوب دمای نزدیک به ۳۵ درجه‌ی سانتیگراد یا ۹۵ درجه‌ی فارنهایت را در این منطقه ثبت کرد تقریباً می‌توان آن را به دمای ۷۴ درجه‌ی سانتیگراد یا ۱۶۵ درجه‌ی فارنهایت ترجمه کرد. از آنجا که امواج گرما در این منطقه حتی امروز هم باعث مرگ زودرس هزاران نفر شده‌، زندگی در این منطقه به‌خصوص برای کودکان، افراد مسن و بیماران غیر ممکن خواهد شد. آنگونه که تحقیقات جدید نشان می‌دهند حتی قوی‌ترین افراد نیز با بیشتر از ۶ ساعت قرار گرفتن در این رطوبت و دما دچار گرمازدگی کشنده خواهند شد. دکتر اریش ام فیشر دانشمند ارشد مؤسسه‌ی جوی علوم آب و هوای دانشگاه علمی و فنی ETH از زوریخ نقش رطوبت را اینگونه توضیح می‌دهد:

مثلا برای این موضوع که رطوبت چه نقش مهمی در سونا ایجاد می‌کند، می‌توان یک سونای خشک فنلاندی را تا ۱۰۰ درجه‌ی سانتیگراد گرم کرد، با وجود اینکه این دما بالاتر از گرمایی است که انسان می‌تواند تحمل کند، اما بدن با تعریق بیش از حد خودش را خنک کرده و این وضعیت را تحمل می‌کند، اما در یک حمام ترکی که رطوبت تقریباً صد درصد است، شما می‌خواهید دمای بدنتان را زیر ۴۰ درجه نگه دارید اما بدن نمی‌تواند با عرق کردن از شر گرما خلاص شود، بنابراین دمای بدن بیشتر و بیشتر افزایش می‌یابد.

پیش از این گفته بودیم که چگونه تغییرات آب و هوا باعث افزایش درجه‌ی دما در سراسر جهان می‌شود، از این رو تعجب آور نیست که شاهد اولین تجربیات بی رحمانه از ترکیب گرما و رطوبت در سواحل آب‌های گرم خاورمیانه باشیم، اما این شرایط ثابت نخواهد بود و به زودی شاهد گسترش این خوشه‌ی مرگ به نقاط دیگر جهان خواهیم بود. به گفته‌ی پژوهشگران ثبت دمایی نزدیک به حداکثر دمای ۹۵ درجه‌ی فارنهایت، که به تازگی توسط دماسنج حباب مرطوب در این منطقه به دست آمده است، و همانطور که گفتیم حداکثر رطوبت-گرمایی است که بدن انسان قادر است تحمل کند، تا پایان قرن به دمای معمولی در تابستان‌های این منطقه تبدیل خواهد شد. احتمالاً ۱۰ تا ۲۰ سال دیگر شاهد اولین گذشتن‌های دما از ۹۵ درجه‌ی فارنهایت در این منطقه خواهیم بود و هنگامی که این رکورد بشکند بسیار کشنده خواهد بود.

این گزارش چشم انداز وخیم و جدی را برای حج پیش‌بینی می‌کند؛ در مراسم حج که برپایه‌ی ماه‌های قمری در زمان‌های مختلفی از سال صورت می‌گیرد، هر روز حدود دو میلیون نفر از طلوع تا غروب خورشید بیرون از خانه و بدون سرپناه به عبادت می‌پردازند. اگر این مراسم در اوج تابستان انجام شود می‌تواند به فاجعه‌ای دیگر برای مسلمانانی که در فضای باز قرار دارند تبدیل شود.

اسپری آب بر روی حجاج در گرمای تابستان

نویسندگان این مقاله می‌گویند این آمار و فجایع اخیر آخرین فرصت‌ها را به جامعه‌ی بشری گوشزد می‌کند. اگر ملت‌های جهان بتوانند انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را کاهش دهند می‌توان از چنین حوادثی جلوگیری کرد، تلاش‌های کاربردی در مقیاس جهانی می‌تواند به نحو قابل توجهی شدت اثرات پیش‌بینی شده را کاهش دهد. تالیفی به این مقاله توسط کریستف شار از مؤسسه‌ی جوی و علوم آب و هوای دانشگاه علمی و فنی ETH زوریخ چنین می‌گوید که:

تهدید تغییرات آب و هوا برای سلامت انسان بسیار شدیدتر از آن چیزی است که قبلاً قابل تصور بود و بسیار محتمل است در قرن حاضر رخ دهد. موج بی‌سابقه‌ی گرما در تیرماه سال جاری دما را به مرز ۹۵ درجه‌ی فارنهایت که اهمیت آن توسط نویسندگان مقاله مشخص شده نزدیک کرد. رسیدن به دمای ۹۴٫۳ درجه نشان می‌دهد که در این قرن گرمایی بیش از ۹۵ درجه‌ی فارنهایت را تجربه خواهیم کرد.

دکتر فیشر پژوهش منتشر شده توسط نیچر را بسیار قوی و قابل توجه دانسته، اگرچه به نظر می‌رسد بعضی از عدم قطعیت‌ها در اندازه‌گیری درجه حرارت و مدل‌ها وجود دارد. اینکه آیا در زمان باقی‌مانده انسان خواهد توانست خودش را با این شرایط وفق دهد یا این گرما خارج از تحمل انسان خواهد بود نیز مطلبی است که باید تحقیقات زیادی بر آن صورت گیرد. محققی به نام استیون شرود در سال ۲۰۱۰ پیش‌بینی کرد که اگر مصرف سوخت‌های فسیلی کاهش نیابد، در ۲۰۰ سال آینده بخش‌هایی از جهان غیر قابل سکونت خواهد شد. امروزه هیچ شکی در مورد احتمال وقوع نظریه‌ی وی در زمانی نزدیک‌تر وجود ندارد. این پیش‌بینی تکان دهنده می‌گوید بدون وجود سیستم‌های تهویه‌ی هوای قوی بسیاری از شهرها در سواحل خلیج فارس غیر قابل سکونت خواهند بود، و این مسأله از آن لحاظ مبهوت کننده است که بیشتر سوخت فسیلی که باعث تغییر دمای زمین شده از همین منطقه به جهان ارائه می‌شود.