زندان دیو کجاست و چرا به این نام معروف است؟

این متن بخشی از محتوایی است که در وب‌سایت کجارو منتشر شده؛ در صورت تمایل به مطالعه کامل متن به لینک منبع مراجعه کنید.

زندان سلیمان یا زندان دیو، تپه‌ای در میان دشتی زیبا، متعلق به دوره سوم زمین‌شناسی است. این کوه که یکی از جاهای دیدنی آذربایجان غربی به شمار می‌آید، هر سال، گردشگران زیادی را به این منطقه از ایران می‌کشاند. این کوه میان تهی و مخروطی شکل در نگاه اول، بسیار وهم‌انگیز به نظر می‌رسد و به‌دلیل برخورداری از حفره‌ای عمیق و وجود یک چاه، از گذشته اهمیت ویژه‌ای داشته است. اگر از این کوه بالا بروید، در دهانه آن با حفره‌ای بسیار عمیق و ترسناک روبه‌رو خواهید شد که با نگاه کردن به انتهای آن، سرگیجه خواهید گرفت.

حفره درون کوه در طول هزاران سال از رسوبات کانی‌ها در آب به وجود آمده است. کوه زندان سلیمان، بین ۸۷ تا ۱۰۸ متر ارتفاع دارد؛ بااین‌حال،، حفره عمیق داخل آن با حدود ۸۰ متر ارتفاع و با دهانه تقریبی ۶۵ متر، گسترش پیدا کرده است.

به نظر برخی از محققان، زندان سلیمان نبی در هزاره اول قبل از میلاد مسیح و در دوره مانایی‌ها (۸۳۰ تا ۶۶۰ پس از میلاد مسیح)، نیایشگاهی مقدس بوده است. برخی منابع تاریخی اورارتوئی‌ها و آسوری‌ها نیز به این موضوع اشاره دارند. زندان سلیمان به احتمال زیاد در قرن هفتم قبل از میلاد مسیح توسعه یافت و به‌شکل یک دژ مستحکم در آمد. به نظر می‌رسد که این فرایند ساخت‌وساز به سرعت انجام گرفته است؛ زیرا صفه صندوقی شکل در قسمت شمالی، کوتاه و سطحی به‌نظر می‌رسد و بدون دقت کافی ساخته شده است. تاریخ‌دانان، دلیل این عجله را خطر فوری از سمت آسوری‌ها و اورارتوئی‌ها می‌دانند.

در زمان مانایی‌ها در قسمت جنوبی این کوه یا پناهگاه، یک دهکده محقر بنا شده بود؛ دهکده‌ای که به نظر در دو مرحله ساخته شده و کمتر از یک قرن عمر کرده است. تمام ساختمان‌های زندان سلیمان بر اثر آتش‌سوزی و به احتمال زیاد جنگ از بین رفته است؛ زیرا در نقاط مختلف، می‌توان اثر نوک‌های نیزه و اسکلت انسان‌ها را مشاهده کرد. از قرار پس از این آتش‌سوزی، انسان‌ها زندان سلیمان را ترک کردند و به احتمال زیاد، پس از گذر زمانی کوتاه، آب دریاچه پایین رفت.

عکاس: نامشخص

در میان کوه زندان سلیمان، سیاهچاله‌ای عمیق وجود دارد که هیچ راهی به بیرون ندارد و اگر پای در آن بگذارید، قطعا جان خود را از دست خواهید داد؛ اما این منطقه تاریخی و طبیعی چه ربطی به داستان‌های حضرت سلیمان دارد و داستان زندان سلیمان چیست؟

مردم بومی این منطقه بر این باور هستند که حضرت سلیمان از این سیاهچاله برای محبوس کردن دیوهایی استفاده می‌کرده است که از او نافرمانی می‌کردند؛ زندانی با دیواره‌های بلند که دیوان را کامل در خود حبس می‌کرد. آن‌ها می‌گویند که بنای سنگی روی تپه نیز برای محافظت از این زندان ساخته شده است. آن‌ها همچنین اعتقاد دارند که اگر کسی وارد این کوه شود، توسط دیو خورده می‌شود و هیچ‌وقت بیرون نمی‌آید.

طبق مشاهدات دانشمندان در این کوه و مناطق اطراف آن، به نظر می‌رسد که حدود دو هزار سال قبل، مخروطی که امروز خالی از آب است و در دهانه تپه واقع شده است، پر از آب بوده است. بقایای آب‌انبارهای اطراف مخروط نیز نشان از غیرقابل استفاده بودن آب این دهانه و دریاچه درون آن دارند و در واقع می‌توان گفت که یک چشمه کوچک، باعث تشکیل این کوه با این ارتفاع بلند شده است و هیچ دریا یا عامل دیگری در شکل‌گیری زندان سلیمان، نقش نداشته است. این چشمه کوچک، حاصل میلیون‌ها سال فعالیت چشمه‌ جوشان آرتزینی است و منشا آن نیز آب‌های زیرزمینی بوده است. این چشمه در ابتدا منجر به تشکیل یک دریاچه مانند دریاچه تخت سلیمان شد؛ دریاچه‌ای که پر از املاح معدنی، آهک و گوگرد بود. جالب است بدانید که این کوه با دریاچه تخت سلیمان ارتباط زیرزمینی دارد.

عکاس: ناشناس

به‌تدریج و با گذشت زمان، املاح در اطراف دریاچه ته‌نشین شدند و به حالت رسوبی درآمدند. ته‌نشین شدن املاح در طول هزاران سال و بالا آمدن رسوبات دریاچه و فرو ریختن به دهانه، شکاف‌های این دریاچه که در عمق ۱۰۰ متری قرار داشتند را مسدود کرد و مخروط بدین‌ترتیب، خشک شد. امروزه تنها آثاری از چشمه اولیه در این کوه، قابل‌مشاهده است. پس کوه زندان سلیمان که حفره‌ای عمیق در خود دارد؛ در طول هزاران سال و بر اثر یک پدیده کاملا طبیعی تشکیل شده است.

در گذشته از کوه زندان سلیمان، بخارهای آتشفشانی یا چشمه‌ها با سروصدای بسیار بیرون می‌زده است و همین موضوع، مردم را به ترس و وحشت می‌انداخته است. آن‌ها به خاطر همین سر و صداها فکر می‌کردند که دیو یا دیوهای ترسناکی در این کوه زندانی هستند. به گفته برخی زمین‌شناسان، فوران آتشفشان در هزاران سال گذشته، قطر دهانه کوه را بازتر، عمق حفره آن را بیشتر و عظمت این منظره حیرت‌انگیز را چند برابر کرده است؛ درحالی‌که برخی نیز اعتقاد دارند که هیچ‌گونه فعالیت آتشفشانی در این منطقه وجود نداشته است و کوه زندان سلیمان، تنها حاصل فعالیت نوعی چشمه آرتزینی بوده است.