ویز در فلسطین پاسخگو نیست: برنامه‌های جایگزین متن باز به کمک می‌آیند

اگر بخواهید با ماشین فاصله تقریبا ۳۰ کیلومتری اورشلیم تا اریحا را که جزو قلمرو فلسطین است، رانندگی کنید و بخواهید از گوگل‌مپ استفاده کنید با این پیام گوگل‌مپ مواجه می‌شوید: راهی به آنجا وجود ندارد. اگر از برنامه‌ی ویز استفاده کنید با این پیام روبه‌رو خواهید شد: هشدار: این مقصد در منطقه‌ای پرخطر یا بر اساس قوانین کشور اسرائیل، ممنوعه است. اگر بخواهید از ویز استفاده کنید، این اپلیکیشن مسیر را به شما نشان خواهد داد، ولی نه به‌طور کامل.

وقتی شما از اسرائیل [در این گزارش به بخش اشغالی فلسطین اطلاق می‌شود] به کرانه‌ی باختری که بخشی اشغالی از قلمروی فلسطین است بروید، برنامه‌ی ویز دیگر به شما کمک نخواهد کرد. فرد مسافر برای اینکه مسیر را پیدا کند، باید تنظیمات برنامه را عوض کند و پس از این کار به مناطق پرخطر دسترسی پیدا کند. حتی در این صورت هم جی‌پی‌اس به‌طور کامل مسیر شما را پوشش نخواهد داد و با محدودیت‌هایی روبه‌رو خواهد شد.

مپس‌می تنها یک برنامه برای مسیریابی نیست و دیتابیسی از جاده‌ها، مدارس، میدان‌ها، مغازه‌ها و سایر شاخص‌هایی است که برنامه‌نویسان از طریق نقشه‌کشی متن‌ باز (نقشه‌کشی متن‌ باز، سیستمی مثل سایت ویکی‌پدیا دارد و هرکسی می‌تواند اطلاعات شخصی خود را به برنامه اضافه کند تا بقیه از آن استفاده کنند) طراحی کرده‌اند تا اگر مکان یا جایی از دسترس رادارها دور ماند، بقیه راجع به آن اطلاعات داشته باشند. این برنامه راه حلی برای فلسطینی‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد بین‌المللی در دهه‌ی گذشته بوده است تا اطلاعات نقشه‌ای کرانه‌ی باختری و غزه را کامل‌تر کنند و فلسطین در نقشه جایی پیدا کند.

رژیم صهیونیستی در جنگ ۶ روزه‌ی سال ۱۹۶۷، کرانه‌ی باختری، غزه و اورشلیم شرقی را تصرف کرد. دونالد ترامپ به‌تازگی اعلام کرد که آمریکا، اورشلیم را به‌عنوان پایتخت فلسطین اشغالی به رسمیت می‌شناسد. حکومت فلسطین که در رام‌الله قرار دارد، از اواسط دهه‌ی ۹۰ کنترلی نصف و نیمه بر بخش‌هایی از کرانه‌ی باختری به نام منطقه‌ی A و B دارد. در همین زمان، اسرائیلی‌ها قسمت‌های بیشتری از کرانه‌ی باختری به نام منطقه‌ی C را تصرف (که از نظر قوانین بین‌المللی غیر قانونی است) و فلسطینی‌ها را از این منطقه بیرون کردند. غزه که تحت کنترل حماس (که توسط اروپا و آمریکا یک گروه تروریستی شناخته می‌شود) و محاصره‌ی اسرائیل و مصر است، پس از جنگی داخلی در سال ۲۰۰۷ حکومت فلسطین را تغییر داد. 

در جایی که پر از درگیری و کشمکش‌هایی بر سر سرزمین است و به نظر می‌ٰرسد این درگیری‌ها به پایان نرسند، دسترسی به نقشه‌های مسیریابی خوب کمی مشکل است. فلسطینی‌ها هم نیاز دارند نقشه‌ی محل زندگی آن‌ها مانند ساکنان قلمروی رژیم اسرائیل دردسترس باشد و به همان اطلاعاتی دسترسی داشته باشند که آن‌ها دارند.

مایکل مارون، برنامه‌نویس و جغرافیدانی که در سال ۲۰۰۸ به کمک سایر مهندسان، نقشه‌ای برای غزه طراحی کرد، در این باره می‌گوید:

بحث‌های زیادی در سراسر دنیا حول این محور در جریان است و ما هنوز درک دقیقی از چنین جاهایی نداریم. حداقل زیرساخت‌های معمولی و ابتدایی زندگی روزانه مردم باید قابل دیدن باشند.

مپس‌می در سال ۲۰۱۱ در بلاروس شروع به کار کرد و طبق گفته‌ی یکی از مؤسسان آن به نام الکساندر بورسک، تا به امروز ۸۰ میلیون دانلود داشته است. پس از اینکه کمپانی مپس‌می را یک شرکت اینترنتی روسی در سال ۲۰۱۴ خرید، وارد مسکو شد. این کمپانی با جمع‌آوری اطلاعات از سایت متن‌ باز openstreetmap.org، نقشه‌های مسیریابی خود را طراحی می‌کند. مپس‌می از این سایت که بر اساس اطلاعات کاربران است شروع به طراحی نقشه می‌کند. وقتی یکی از تیم‌های کمپانی متوجه شد که کشور کوبا کمبود اینترنتی دارد، تصمیم گرفت به این اپلیکیشن قابلیت دانلود اطلاعات و استفاده به‌صورت آفلاین را اضافه کند تا در مکان‌هایی مثل کوبا، دیگر نیازی به اینترنت نباشد؛ البته گوگل‌مپ هم چنین قابلیتی دارد.

برنامه‌نویسان برای غزه و کرانه‌ی باختری از اپن‌استریت‌مپس استفاده می‌کنند و نام خیابان‌ها و موقعیت مغازه‌ها، رستوران‌ها، مدارس، پارک‌ها، میدان‌ها و مساجد را در آن قرار می‌دهند. هرکسی با دانلود اپلیکیشن می‌تواند پین‌ها و اطلاعات خود را به برنامه اضافه کند.

ناصر ابوجبل که در تیم مکان ‌جغرافیایی وزارت امورخارجه‌ی دولت فلسطین کار می‌کند، می‌گوید:

من فکر می‌کنم همه چیز سیاسی است.

او با جمع‌آوری اطلاعات از غزه و کرانه‌‌ی باختری، نقشه‌هایی طراحی می‌کند که شامل مکان‌های کشاورزی و نقطه‌های زیرساخت است و هرکس یا هر سازمانی می‌تواند از این اطلاعات برای توسعه نقشه استفاده کند.

اپلیکیشن مپس‌می هنوز به وسعت و قدرت گوگل‌مپ و ویز نرسیده و یافتن مکان‌ها به ترجمه‌ی انگلیسی آن‌ها یا املای برنامه‌نویس وابسته است. همچنین وقتی اپلیکیشن زمانی ۱۵ دقیقه‌ای برای فاصله ۲۰ کیلومتری اورشلیم تا رام‌الله تعیین می‌کند، بسیاری از فاکتورهای تأثیرگذار مثل ایستگاه‌های بازرسی، جاده‌های پرپیچ‌وخم، و ترافیک جاده‌ای را لحاظ نمی‌کند و ممکن است مسیر شما ۴۵ تا ۹۰ دقیقه هم طول بکشد.  

بورسک از این نقص اپلیکیشن آگاهی دارد و می‌گوید شرکت در حال برطرف کردن مشکل مدت‌زمان مسیر است. اما برخی از عناصر زندگی در کرانه باختری بسیار پیچیده‌تر از آن هستند که به‌راحتی بتوان آن‌ها را پیش‌بینی و در زمان‌بندی مسیر لحاظ کرد.

داشتن برنامه‌ی ویز که یک محصول اسرائیلی است، در این کشور ضرورت دارد؛ چراکه ویز منبعی عظیم و گسترده است و در مورد پلیس یا تله‌ی سرعت در مسیر پیش‌ رو به شما هشدار می‌دهد. اما در کرانه‌ی باختری، اوضاع کمی پیچیده می‌شود. در منطقه‌ی ۳، جایی که اسرائیلی‌ها حضور دارند، جاده‌ها جدید هستند و مسیرهای جدیدی برای اتصال نقاط مختلف آن ناحیه به‌وجود آورده‌اند. این جاده‌ها در برنامه‌ی ویز، به‌عنوان جاده‌های اصلی به رانندگان کمک می‌کنند که این امر هم با توجه به اسرائیلی بودن برنامه منطقی است. ماشین‌هایی هم که پلاک فلسطین دارند، حق ندارند وارد برخی از این خیابان‌ها شوند. یکی از سخن‌گویان ویز می‌گوید:

برنامه‌ی ویز در کمک به مسیریابی، پلاک فلسطینی‌ها را نیز لحاظ می‌کند تا به آن‌ها برای مسیریابی کمک بیشتری کند.

وقتی شما به یک منطقه‌ی فلسطینی در کرانه‌ی باختری بروید، ویز به شما در مورد خطرناک بودن منطقه هشدار می‌دهد و می‌گوید این منطقه برای شهروندان اسرائیلی خطرناک است. سخن‌گوی برنامه ویز می‌گوید:

ورود اسرائیلی‌ها به منطقه A و B ممنوع است و برنامه ویز این ممنوعیت را نیز در ارائه مسیر به شما اطلاع می‌دهد. افرادی هم که در این مناطق ساکن هستند می‌توانند این محدودیت را از برنامه ویز پاک کنند و به‌راحتی از این مناطق عبور کنند.

گوگل‌مپ با اینکه با کشمکش‌های این منطقه آشنایی دارد، آن را در نقشه‌ی خود لحاظ نمی‌کند و کاری به سیاست‌های منطقه‌ای ندارد. سخن‌گویی از شرکت گوگل در این باره می‌گوید:

بعضی از مناطق در این ناحیه به‌دلیل عواملی مثل کمبود اطلاعات کافی، قابلیت نقشه‌کشی دقیق ندارند.

شهرهای اصلی فلسطینی کرانه‌ی باختری مثل رام‌الله، اریحا و بیت‌‌لحم سال‌ها است که در نقشه جایی ندارند و یک فضای خالی در نقشه به آن‌ها اختصاص داده شده و گوگل برای یافتن اطلاعات بیشتر و نقشه‌برداری، ماشین‌های خودش را به این مناطق فرستاده است.

چالش‌های دیگری نیز در کارتوگرافی و نقشه‌کشی وجود دارند. در طول جنگ سال ۲۰۱۴ غزه، تیم اپن‌استریت‌مپ به رهبری مارون، دوباره شروع به نقشه‌کشی از مناطقی کرد که در جنگ آسیب دیده یا به کل تخریب شده بودند. در ماه ژوئن، شرکت کریم از دوبی، در رام‌الله آغاز به کار و نقشه‌ی مختص خود را طراحی کرد. البته این شرکت در ماه نوامبر سال جاری میلادی به‌دلیل فشارهای وارده از سوی حکومت فلسطین کارش را متوقف کرد. شهرداری رام‌الله نیز سعی کرد خدمات وای‌فای شهر را افزایش دهد تا نبود 3G مشکل‌ساز نشود. پس از صلح و برقراری آتش‌بس، یک شرکت غیر انتفاعی آمریکایی نقشه‌ای به نام Map-a-Thons طراحی کرد تا برنامه‌نویسان فلسطینی و بین‌المللی بتوانند اطلاعات ساختمان‌ها و مناطق کشاورزی را در روستاهایی که از آن‌ها نقشه‌ای وجود ندارد، وارد نقشه کنند.

یکی از مشکلات مربوط به نقشه‌کشی متن‌ باز این است که شما نمی‌دانید چه کسانی اطلاعات را وارد سیستم می‌کنند. بن‌زیون که یک نقشه‌کش یهودی از شهر رخووت است (و تنها نام‌ خانوادگی‌اش به دلایل امنیتی ذکر می‌شود) از سال ۲۰۰۹ شروع به کار روی نقشه‌کشی متن‌ باز کرده است، ولی جالب است بدانید که او از افراد اصلی طراحی نقشه‌ی کرانه باختری است. کار او تهیه‌ی نقشه از جاده‌ها، مکان‌ها و مزارع اطراف شهرک گوش‌عتصیون است. او در همین شهرک به مدرسه رفته و دوستان و خانواده او در همین شهر ساکن هستند. او کار تهیه نقشه را به‌دلیل علاقه‌ی شخصی انجام می‌دهد. همچنین مهارت‌ او در نقشه‌کشی در مدت محدودی که در ارتش بود، به او کمک زیادی می‌کند.

وی مانند بسیاری از یهودی‌های آن منطقه، رابطه بسیار کمی با فلسطینی‌ها دارد و برایش مهم نیست که نقشه‌هایش چگونه از سوی سایرین ارزیابی می‌شود.