گلیوبلاستوما زیر ذرهبین؛ سرطانی مرگبار که جمجمه را میخورد و سیستم ایمنی را از کار میاندازد
سرطان گلیوبلاستوما، شایعترین و درعینحال مرگبارترین نوع تومور مغزی در بزرگسالان است که با رشد سریع و مقاومت بالا در برابر درمانها، یکی از بزرگترین چالشهای علم پزشکی به شمار میرود. با وجود پیشرفتهای چشمگیر در جراحی، شیمیدرمانی و ایمنیدرمانی، نرخ بقا در بیماران مبتلا همچنان بسیار پایین است و دلایل شکست درمانها هنوز بهطور کامل روشن نشده است.
به گزارش نیواطلس، اکنون پژوهشی تازه، دریچهای نو به درک رفتار یکی از مرگبارترین انواع سرطان مغز به نام گلیوبلاستوما گشوده است. دانشمندان برای نخستینبار مسیر پیشرفت منحصربهفرد این تومور را بهطور دقیق توصیف کردهاند؛ سرطانی که نهتنها در بافت مغز گسترش مییابد، بلکه بهصورت تهاجمی به استخوان جمجمه نفوذ و از این طریق، سیستم ایمنی بدن را از درون تضعیف میکند.
نکته شگفتانگیز آن است که داروهایی که برای جلوگیری از پیشرفت گلیوبلاستوما طراحی شدهاند، در برخی موارد نهتنها مؤثر نبوده، بلکه روند بیماری را وخیمتر کردهاند. این کشف، تصویری تازه از ماهیت تهاجمی گلیوبلاستوما ارائه میدهد و میتواند مسیر ابداع درمانهای آینده را بهطور اساسی دگرگون کند.
برخی داروهای ضدتخریب استخوان در بیماران مبتلا به گلیوبلاستوما ممکن است رشد تومور را تسریع و اثر درمانهای ایمنی را تضعیف کنند
پژوهشگران دانشکده پزشکی آلبرت اینشتین و مرکز جامع سرطان مونتفیور–اینشتین در جریان بررسی دو نوع گلیوبلاستوما در موشها به این یافته دست یافتند. بررسیهای بعدی تصاویر مغزی انسانها نیز نشان داد که ضخامت استخوان جمجمه در بیماران بهویژه در نقاطی که استخوانها به هم متصل میشوند، تغییر کرده است.
دکتر جینان بهنان، استادیار دانشکده پزشکی آلبرت اینشتین و نویسنده مسئول مطالعه، اظهار داشت: «کشف تعامل میان این سرطان بسیار مقاوم و سیستم ایمنی بدن، میتواند توضیح دهد که چرا درمانهای کنونی که همگی گلیوبلاستوما را بیماری موضعی تلقی میکنند، تاکنون ناکام ماندهاند. این یافتهها ممکن است مسیر دستیابی به راهبردهای درمانی مؤثرتری را هموار سازد.»
گلیوبلاستوما شایعترین نوع سرطان مغز است و از تهاجمیترین انواع تومورهای بدخیم به شمار میرود. نرخ بقا در بیماران مبتلا به این بیماری بسیار پایین است. کمتر از هفت درصد از بیماران بیش از پنج سال پس از تشخیص زنده میمانند و میانگین طول عمر در بزرگسالان تنها حدود ۱۴٫۶ ماه است.
دانشمندان مشاهده کردند که در موشهای مبتلا، تخریب جمجمه باعث افزایش تعداد و اندازه مجراهای میان استخوان و مغز میشود. بهنظر میرسد از طریق این مجراها، سلولهای تومور بر مغز استخوان اثر میگذارند و عملکرد سیستم ایمنی را مختل میکنند. بررسی دقیقتر با استفاده از توالییابی RNA در سطح تکسلولی نشان داد که گلیوبلاستوما محیط مغز استخوان جمجمه را بهکلی دگرگون میکند، بهگونهای که نوتروفیلهای التهابی در آن افزایش مییابند، درحالیکه سلولهای B تولیدکننده آنتیبادی که برای مبارزه با سرطان حیاتیاند، کاهش شدیدی پیدا میکنند.
پروفسور ریچارد استنلی، یکی از نویسندگان پژوهش میگوید: «مجراهای میان مغز و جمجمه باعث ورود انبوهی از سلولهای التهابی از مغز استخوان جمجمه به سمت تومور میشوند و درنتیجه، گلیوبلاستوما تهاجمیتر و تقریباً درمانناپذیر میشود. بنابراین باید درمانهایی طراحی شوند که تعادل طبیعی سلولهای ایمنی در مغز استخوان جمجمه بیماران را بازگردانند. یکی از راهکارهای ممکن، مهار تولید نوتروفیلها و مونوسیتهای التهابی و در عین حال، تقویت تولید سلولهای T و B است.»
تاکنون، گلیوبلاستوما معمولاً بهعنوان بیماریای موضعی در نظر گرفته میشد، اما یافتههای جدید نشان میدهد این سرطان تأثیرات سیستمیکی نیز دارد. بهطور خاص، ژنهای فعال در مغز استخوان جمجمه با ژنهای مغز استخوان استخوان ران تفاوت دارند؛ به نحوی که برخی ژنها را که موجب افزایش التهاب میشوند، فعال و برخی دیگر را که در تولید سلولهای ایمنی نقش دارند، سرکوب میکند.
در ادامه پژوهش، محققان برای بررسی تأثیر درمانهای ضدتخریب استخوان، دو داروی ضد پوکی استخوان یعنی «زولدرونیک اسید» و «دنوزوماب» را به موشها تزریق کردند. هر دو دارو توانستند از تخریب استخوان جلوگیری کنند، اما زولدرونیک اسید موجب رشد سریعتر یکی از انواع تومور شد. همچنین هر دو دارو اثر مثبت داروی ایمنیدرمانی «آنتی PD-L1» را که معمولاً باعث فعالشدن سلولهای T ضدتومور میشود، خنثی کردند.
گرچه این یافتهها در مراحل ابتدایی قرار دارند، درک تازهای از علت ناکارآمدی درمانهای فعلی گلیوبلاستوما فراهم میکنند و مسیر جدیدی را برای ابداع روشهای درمانی فراگیر و غیربومی در مقابله با این سرطان مرگبار میگشایند.
نتایج پژوهش در مجله Nature Neuroscience منتشر شده است.