حادثه رادیواکتیو مکزیکوسیتی؛ داستان خانواده‌ای که بی‌خبر از همه‌جا قربانی تابش نامرئی شد

بیش از ۶۰ سال پیش، خانواده‌ای در مکزیک به‌طور مرموزی بیمار شدند. تب، خستگی و علائم عجیب در سراسر خانه گسترش یافت، اما هیچ کس نمی‌توانست دلیل آن را توضیح دهد. مشکل نه در آب بود و نه در غذا. علت، یک کپسول کوچک فلزی حاوی کبالت-۶۰، ماده‌ای رادیواکتیو بود که در خانه‌ی جدید آن‌ها قرار داشت و فاجعه‌ای نامرئی را رقم زد.

داستان «حادثه رادیواکتیو مکزیکوسیتی ۱۹۶۲» از مارس ۱۹۶۲ آغاز می‌شود؛ زمانی که خانواده‌ای به خانه‌ای جدید در مکزیکوسیتی نقل مکان کردند؛ جایی که طبق گزارش پزشکان خانواده، ظرف سربی کوچکی در آن پیدا شده بود.

در برهه‌ی بین اسباب‌کشی و ماه آوریل، منبع رادیواکتیو از ظرف سربی خارج شد و در حیاط قرار گرفت. سپس پسر ۱۰ ساله کپسول را پیدا کرد، آن را در جیب خود گذاشت و به داخل خانه برد. مادرش کپسول را از جیب پسرش بیرون آورد و بی‌خبر از خطر مرگباری که در خانه‌شان کمین کرده بود، آن را در کشوی آشپزخانه گذاشت.

چند روز بعد، مادربزرگ به خانه آن‌ها آمد و برای اولین بار متوجه سیاه شدن لیوان‌های شیشه‌ای شد که در همان کشوی محل قرارگیری کپسول نگه‌داری می‌شدند. سیاه‌شدن شیشه یکی از نشانه‌های آلودگی رادیواکتیو است، اما این موضوع برای خانواده هشداردهنده نبود و کسی متوجه خطر نشد.

پسر ۱۰ ساله بیشترین میزان تابش را دریافت کرد، زیرا به‌طور مستقیم با کپسول کبالت-۶۰ در تماس بود. وقتی کپسول در کشو بود، او و خواهرش کمتر در معرض تابش قرار می‌گرفتند، زیرا بیشتر وقت خود را در بیرون خانه می‌گذراندند.

مادر که در آن زمان باردار بود، به دلیل زمان زیادی که صرف تهیه غذا می‌کرد، به میزان زیادی در معرض تشعشع قرار می‌گرفت. پس از چند وقت، مادر که به شدت در معرض تابش رادیواکتیو بود، بیمار شد. وقتی او دیگر توانایی انجام کارهای خانه را نداشت، مادربزرگ جای او را گرفت و کارهای خانه را انجام داد.

در ۲۹ آوریل، پسر ۱۰ ساله درگذشت و پس از آن، دختر ۲ ساله بیشتر وقت خود را داخل خانه و نزدیک منبع تابش سپری کرد. مادر در ۱۹ ژوئیه فوت کرد و در آن زمان کپسول پیدا و از خانه خارج شد. اما تابش پیش از آن آسیب خود را رسانده بود و دختر ۲ ساله در ۱۸ اوت و سپس مادربزرگ در ۱۵ اکتبر جان خود را از دست دادند.

پدر خانواده تنها کسی بود که زنده ماند؛ اما برای همیشه عقیم شد. او در معرض ۹۹۰ تا ۱۲۰۰ راد تابش قرار گرفت؛ زیرا بیشتر وقتش را از کپسول رادیواکتیو دور بود. درمقابل، پسر ۱۰ ساله بسیار بیشتر تابش دریافت کرد، یعنی بین ۴۷۰۰ تا ۵۲۰۰ راد؛ زیرا بیشتر با کپسول در تماس مستقیم بود.

پس از تحقیقات مشخص شد کپسول کبالت-۶۰ از واحد رادیوتراپی یک بیمارستان بوده که برای درمان سرطان استفاده می‌شد، با‌این‌حال، هنوز مشخص نیست که چطور این کپسول از بیمارستان خارج شده و به خانه خانواده نگون‌بخت رسیده بود.

کبالت-۶۰ ماده‌ی رادیواکتیو بسیار پرقدرتی است که در پزشکی و صنعت استفاده می‌شود. کپسول مورد بحث حدود ۵ کیوری (واحد اندازه‌گیری فعالیت رادیواکتیو) فعالیت داشت که گرچه در نگاه اول شاید عددی ساده به نظر برسد، در عمل توان تولید دوز بالایی از پرتوهای گامای پرانرژی را دارد.

دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی مانند رادیولوژی یا سی‌تی‌اسکن تنها برای چند لحظه دوزی بسیار کمتر از این مقدار تولید می‌کنند، درحالی‌که این کپسول بدون حفاظ در محیط خانه، ساعت‌ها و روزها در حال انتشار پرتو بود.

در گذشته از کبالت-۶۰ برای پرتودرمانی سرطان استفاده می‌شد و دستگاه‌های موسوم به «کبالت‌تراپی» جان هزاران بیمار را نجات دادند. در صنعت نیز برای رادیوگرافی فلزات و پیداکردن ترک‌ها و نقص‌های پنهان در لوله‌ها و قطعات حیاتی به کار می‌رود. علاوه‌براین، پرتوهای آن در استریل‌سازی تجهیزات پزشکی و مواد غذایی کاربرد دارد.

نیمه عمر کبالت-۶۰ حدود ۵٫۳ سال است. برای اینکه کپسول تقریباً بی‌خطر شود، باید چندین نیمه‌عمر بگذرد تا تابش آن به مقدار بسیار کم برسد. معمولاً بعد از ۷ تا ۱۰ نیمه‌عمر، تابش بسیار کم می‌شود. بعد از ۷ نیمه‌عمر، یعنی حدود ۳۷ سال، تابش آن بسیار کاهش یافته است و بعد از ۱۰ نیمه‌عمر، یعنی حدود ۵۳ سال، تقریباً بی‌خطر می‌شود. البته، حتی پس از این مدت، اگر کپسول شکسته یا خرد شود، هنوز ممکن است خطرناک باشد، بنابراین همیشه باید با دقت و فاصله از آن نگهداری شود.