استروئیدها در شبکه‌های اجتماعی به شدت تبلیغ می‌شوند؛ آیا مصرف آن‌ها خطرناک است؟

اگر در هفته‌های اخیر در اینستاگرام، فیس‌بوک یا تیک‌تاک محتوای مرتبط با فیتنس مرور کرده باشید، به احتمال زیاد با اینفلوئنسری مواجه شده‌اید که مصرف استروئید را به‌طور علنی اعلام کرده است. مطالعه‌ای جهانی نشان می‌دهد نرخ مصرف استروئید در ورزشکاران باشگاهی بسته به کشور بین ۶ تا ۲۹ درصد متغیر است.

تیموتی پیاتکوفسکی از دانشگاه گریفیت استرالیا می‌گوید فرهنگ مصرف استروئید در دهه گذشته تغییر کرده و بسیاری از اینفلوئنسرهای فیتنس حالا مصرف داروهای خود را آشکارا اعلام می‌کنند و خود را به‌عنوان افرادی که می‌توانند به دنبال‌کنندگان‌شان در مصرف استروئید کمک کنند، معرفی می‌کنند.

نگرش این افراد نسبت به خطرات سلامت نیز بسیار متفاوت است. برخی معتقدند خطرات قابل مدیریت هستند، در حالی که برخی خود را «ترن‌فلونسر» می‌نامند، یعنی حاضرند استروئیدی به نام ترنبولون را تزریق کنند که معمولاً برای جلوگیری از تحلیل عضلات گاو در زمان جابجایی استفاده می‌شود.

برخی اینفلوئنسرها در شبکه‌های اجتماعی با تاکید روی تفاوت در نتایج مطالعات مختلف، سعی کرده‌اند دیدگاه‌های علمی و پزشکی رسمی درباره استروئیدها را از اعتبار بیندازند و کاربران را به دنبال کردن توصیه‌های انجمن‌های فیتنس و بدنسازی سوق دهند. پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی نقش بزرگی در گسترش مصرف استروئید داشته‌اند و هم به‌عنوان یک شبکه حمایتی و هم به‌عنوان بازاری برای آن عمل می‌کنند.

کاربران حالا دسترسی آسان به انواع داروها از استروئیدهای خوراکی معروف به SARMS (تعدیل‌کننده‌های انتخابی گیرنده آندروژن) گرفته تا هورمون رشد انسانی مصنوعی (هورمونی که غده هیپوفیز در دوران بلوغ تولید می‌کند)، دارند. همه این داروها باعث می‌شوند ظاهر بدن (مثل عضلات) بهتر به نظر برسد و عملکرد فیزیکی بدن افزایش یابد، اما هر دارو به روش متفاوتی این اثر را ایجاد می‌کند.

محبوب‌ترین داروها احتمالاً استروئیدهای آنابولیک یعنی مشتقات مصنوعی قوی تستوسترون هستند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۲ تخمین زد که حدود نیم میلیون مرد و پسر در بریتانیا در سال گذشته برای اهداف غیرپزشکی از آن‌ها استفاده کرده‌اند.

برای اینکه بفهمیم استروئیدها ایمن‌ هستند یا نه، اول باید بدانیم چه تاثیری روی بدن دارند. همان‌طور که در وب‌سایت نیوساینتیست به این موضوع پرداخته شده است، استروئیدهای آنابولیک با هدف‌گیری گیرنده‌های هورمون‌هایی که باعث رشد ویژگی‌های جنسی مردانه می‌شوند، به ویژه در عضلات و استخوان‌ها عمل می‌کنند. چانا جایاسنا از کالج امپریال لندن می‌گوید: «آن‌ها عضله می‌سازند، برای رشد استخوان مهم هستند، شما را از دوران بلوغ عبور می‌دهند و پسران را واقعاً به مرد تبدیل می‌کنند.»

مصرف غیرپزشکی استروئیدها معمولاً بدون پایش علمی و کنترل دقیق صورت می‌گیرد. کاربران اغلب ترکیبی از چند دارو را با هم مصرف می‌کنند، یا به صورت چرخه‌ای دارو را مصرف و قطع می‌کنند تا بدن استراحت کند، یا روش بلست اند کروز را دنبال می‌کنند. در روش بلست اند کروز فرد ابتدا مقادیر بالا مصرف می‌کند (بلست) تا سریع عضله بسازد یا قدرتش افزایش یابد، سپس مقدار را کاهش می‌دهد (کروز) تا بدن فرصت بازیابی پیدا کند و عوارض جانبی شدید کاهش یابد. این روش‌ها به‌طور علمی به خوبی بررسی نشده‌اند، اما اینفلوئنسرها ادعا می‌کنند خطرات سلامتی را کاهش داده و رشد عضله را بهتر می‌کنند. به همین دلیل بسیاری از کاربران به جای پزشکان، از اینفلوئنسرها و انجمن‌های آنلاین مشاوره می‌گیرند.

یکی از جذابیت‌های مصرف ترکیبات مختلف دارو یا چرخه‌ای، این باور است که می‌تواند عوارض جانبی استروئیدهای آنابولیک را کاهش دهد. شناخته‌شده‌ترین عوارض استروئیدهای آنابولیک عوارض قلبی-عروقی هستند.

استروئیدهای آنابولیک فشار خون را بالا می‌برند، میزان کلسترول خوب (HDL) را کاهش و کلسترول بد (LDL) را افزایش می‌دهند. درنتیجه‌ی مصرف استروئیدهای آنابولیک، عضله قلب ضخیم‌تر می‌شود که می‌تواند به کاردیومیوپاتی منجر شود. در این وضعیت عملکرد قلب ضعیف شده و ممکن است مرگبار باشد.

مطالعه جمعیتی در دانمارک نشان داد مصرف‌کنندگان استروئید آنابولیک سه برابر بیشتر از سایر مردان در طول دوره مطالعه در معرض مرگ بوده‌اند. جایاسنا می‌گوید: «این خطر برابر با مصرف کوکائین است.» شایع‌ترین علت مرگ طبیعی این افراد، بیماری‌های قلبی-عروقی و سرطان بود.

جایاسنا می‌گوید پس از عوارض قلب و عروقی، تأثیرات روانی-اجتماعی مصرف استروئیدها جدی‌ترین و مستندترین اثرات هستند. اصطلاح «خشم استروئیدی» به پرخاشگری کلامی، مانیا (شیدایی) و روان‌پریشی اشاره دارد که برخی مردان در مصرف دوزهای بالای استروئید تجربه می‌کنند. جایاسنا می‌گوید: «اگر دلیل مرگ مصرف‌کنندگان استروئید را بررسی کنید، سه عامل وجود دارد: کاردیومیوپاتی، خودکشی و قتل. بنابراین ما فکر می‌کنیم مصرف استروئید می‌تواند مردان را به سمت رفتارهای مجرمانه سوق دهد.»

با‌این‌حال، این ارتباط هنوز مورد بحث است. جدا کردن اثر استروئید از عوامل دیگر، مانند مصرف مواد مخدر تفننی یا مشکلات روانی که از قبل وجود داشته، دشوار است. شواهد نشان می‌دهد قطع مصرف استروئید می‌تواند باعث بروز افسردگی و افکار خودکشی شود، به ویژه اگر تولید طبیعی تستوسترون بدن متوقف شده باشد. جایاسنا می‌گوید: «بیضه‌ها غیرفعال می‌شوند و بازگرداندن آن‌ها ممکن است چند ماه، گاهی حتی سال‌ها طول بکشد.»

برخی از خطرات سلامتی ناشی از مصرف استروئیدها به نظر قابل برگشت هستند. به عنوان مثال، کبد توانایی خوبی در ترمیم خود دارد و به نظر می‌رسد مقادیر پایین و درمانی برخی استروئیدها را تحمل می‌کند. برخی اثرات مانند سطح بالای کلسترول و فشار خون نیز پس از قطع مصرف قابل برگشت هستند، اما برخی دیگر از جمله اختلالات خلقی و ناباروری نیاز به درمان طولانی یا پرهزینه دارند.

یکی از خطرناک‌ترین پیامدهای مصرف استروئیدها مربوط به قلب است و درمان آن دشوار است. مصرف استروئیدها می‌تواند ساختار قلب را تغییر دهد و حتی بعد از متوقف کردن مصرف، جریان خون به قلب ممکن است برای سال‌ها ضعیف باقی بماند.

با وجود فهرست طولانی و پیچیده خطرات استروئید، بسیاری از مصرف‌کنندگان خودشان روش‌های مختلفی را امتحان می‌کنند تا خطر را کاهش دهند. این روش‌ها شامل تغییر دوز، زمان‌بندی مصرف یا ترکیب استروئید با داروها و مواد دیگر است. پیاتکوفسکی می‌گوید تقریباً هیچ مطالعه‌ای وجود ندارد که ایمنی این روش‌ها را بررسی کرده باشد.

یکی از پژوهش‌های جایاسنا نشان داد که درمان پس از دوره (Post-cycle therapy)، یعنی زمانی که مصرف‌کنندگان پس از پایان یک دوره استروئید داروهایی برای راه‌اندازی دوباره تولید طبیعی تستوسترون مصرف می‌کنند، به‌طور قابل‌توجهی خطر افکار خودکشی را کاهش می‌دهد.

همچنین یکی از مطالعات پیاتکوفسکی، که به مقایسه چرخه‌هایی با دوزهای بالا و سپس کاهش تدریجی مصرف پرداخته بود، نشان داد افرادی که از این روش موسوم به بلاست-کروز استفاده می‌کردند، پس از قطع مصرف، مشکلات و عوارض منفی کمتری گزارش کرده‌اند.

مطالعات کنترل‌شده و با کیفیت بالا درباره اثرات مصرف تفننی استروئیدها نادر هستند. اغلب نمونه‌ها کوچک هستند یا به صورت مطالعات موردی پزشکی فردی ارائه شده‌اند که تعیین رابطه علت و معلول را دشوار می‌کند. پژوهشگران همیشه گامی عقب‌تر از تغییرات واقعی در نحوه مصرف استروئید در میان مردم هستند، بنابراین شواهد کمی درباره ایمنی روش‌های جدید وجود دارد.

پیاتکوفسکی می‌گوید برای درک خطرات احتمالی ناشی از مصرف استروئيدها به مطالعات طولی و گروهی بیشتری نیاز داریم، یعنی تحقیقاتی که سلامتی افراد را در طول زمان دنبال کند. این کار می‌تواند به شناسایی خطرات واقعی و ارائه راهنمایی برای کاهش آن‌ها کمک کند. اما بدون شواهد بهتر، پزشکان اغلب نمی‌دانند چگونه به افرادی که استروئید مصرف می‌کنند، مشاوره دهند.

گرگ جیمز، پزشک کلینیک خصوصی کراتوس مدیکال در کاردیف انگلستان، می‌گوید برخی بیماران حتی شروع به ترکیب استروئید با داروهای مهارکننده اشتها GLP-1 و پپتیدهای دیگر کرده‌اند. او می‌گوید: «آن‌ها از من می‌پرسند آیا این پپتیدها ایمن هستند و من باید بگویم واقعاً اطلاعات بلندمدت ندارم.»

با توجه به داده‌های محدود و روش‌های سریع تغییر مصرف، پژوهشگرانی مثل پیاتکوفسکی شروع به تعامل مستقیم با کاربران واقعی کرده‌اند. به جای اینکه پژوهشگران فقط مصرف‌کنندگان استروئید را به عنوان بیمار یا موارد خاص ببینند، با خودشان صحبت می‌کنند و تجربیات واقعی‌شان را جمع‌آوری می‌کنند. این کار کمک می‌کند مطالعات علمی واقعی‌تر و مرتبط‌تر با زندگی واقعی مصرف‌کنندگان انجام شود و بهتر بفهمیم چه خطرات و اثراتی در دنیای واقعی وجود دارد.

در یکی از مطالعات منتشرشده توسط پیاتکوفسکی و همکارانش نمونه‌های استروئید جمع‌آوری‌شده از کاربران مورد بررسی قرار گرفت. بیش از ۲۰ درصد آن‌ها با مواد سمی مانند سرب، آرسنیک یا جیوه آلوده بودند و بیش از نصف نمونه‌ها دارای مقادیر اشتباه بودند، یعنی کاربران ممکن بود داروهای بسیار قوی‌تری مصرف کرده باشند.

مطالعه دیگری که شامل مصاحبه با مصرف‌کنندگانی می‌شد که انواع استروئیدها را امتحان کرده بودند، نشان داد ترنبولون بیشترین عوارض جانبی را دارد، به‌ویژه برای سلامت روان و زندگی اجتماعی. نتیجه این است که تمرکز روی ترنبولون و محدود کردن آن ممکن است مؤثرتر از تلاش برای کنترل همه انواع استروئیدها به‌طور کلی باشد.

این روش غیرقضاوتی و مشارکتی در تحقیقات دارویی شبیه کاری است که برای سایر داروهای تفننی، به‌ویژه روانگردان‌ها انجام شده است. تعامل با کاربران واقعی نه تنها راه‌های کاهش خطر و آسیب را نشان داده، بلکه کاربردهای درمانی جدید و کشف‌نشده را هم معرفی کرده است.

اگر به جای سرزنش کردن یا ممنوع کردن کامل مصرف‌کنندگان، با آن‌ها و اینفلوئنسرها همکاری کنیم و دانش درست را به آن‌ها منتقل کنیم، می‌توانیم رفتارهای ایمن‌تر و سالم‌تری در مصرف استروئید ایجاد کنیم و با استفاده از تجربه واقعی آن‌ها، در این حوزه پیشرفت علمی و عملی قابل توجهی داشته باشیم.

مصرف استروئید در میان ورزشکاران باشگاهی و دنبال‌کنندگان فیتنس در شبکه‌های اجتماعی رو به افزایش است و بسیاری از اینفلوئنسرها مصرف خود را علنی می‌کنند. این داروها باعث رشد سریع عضله و افزایش قدرت می‌شوند اما مصرف غیرپزشکی آن‌ها خطرات جدی قلبی، روانی، ناباروری و حتی مرگ دارد. کاربران اغلب روش‌هایی مانند بلست و کروز یا ترکیب داروها را برای کاهش خطر امتحان می‌کنند اما شواهد علمی کافی برای ایمنی این روش‌ها وجود ندارد. بسیاری از نمونه‌های استروئید آلوده یا دوز اشتباه دارند و داروهایی مانند ترنبولون بیشترین عوارض را ایجاد می‌کنند. پژوهشگران با تعامل مستقیم با مصرف‌کنندگان واقعی تلاش می‌کنند داده‌های دقیق‌تر و راهنمایی برای مصرف ایمن ارائه کنند.