زنان یا مردان؛ کدام جنسیت از ورزش بیش‌ترین سود را می‌برد؟

به خوبی می‌دانیم که ورزش منظم، خطر مرگ به‌ویژه ناشی از مشکلات قلبی را کاهش می‌دهد؛ اما دانشمندان کشف کرده‌اند که این کاهش خطر ممکن است بین زنان و مردان تفاوت داشته باشد و برخی افراد می‌توانند با زمان تمرین کمتر به فواید بیشتری برسند. پس چه کسی باید بیشتر ورزش کند تا خطر مرگ خود را کاهش دهد: زنان یا مردان؟

به نظر می‌رسد که زنان ممکن است راحت‌تر از مردها مزایای ناشی از ورزش را به‌دست آورند. این یافته حاصل پژوهشی گسترده است که در سال ۲۰۲۴ در مجله کالج قلب آمریکا منتشر شد که شامل داده‌های بیش از ۴۱۲ هزار بزرگسال آمریکایی بین سنین ۲۷ تا ۶۱ سال بود که ۵۵ درصدشان زن بودند. دکتر مارتا گولاتی، یکی از نویسندگان اصلی پژوهش در بیانیه‌ای گفت:

زیبایی این پژوهش در این است که نشان می‌دهد زنان می‌توانند از هر دقیقه فعالیت بدنی متوسط تا شدید، بیشتر از مردان بهره ببرند. این یک دیدگاه انگیزشی است که امیدواریم زنان آن را جدی بگیرند.

پژوهشگران داده‌های مربوط به فعالیت بدنی شرکت‌کنندگان را از طریق نظرسنجی ملی سلامت (NHIS) جمع‌آوری کردند که بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین نظرسنجی سلامت در ایالات متحده است. این پژوهش داده‌هایی را که بین سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۷ جمع‌آوری شده بود بررسی کرد. این نظرسنجی شامل پرسش‌هایی درباره نوع ورزش‌ها، همچنین دفعات، مدت‌زمان و شدت آن‌ها بود. اطلاعاتی درباره ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و اجتماعی-اقتصادی شرکت‌کنندگان و همچنین شرایط پزشکی آن‌ها نیز جمع‌آوری شد.

افرادی که در ابتدای بازه زمانی بررسی، دچار بیماری‌های خاصی مانند بیماری کرونری قلب یا سرطان بودند، از مطالعه کنار گذاشته شدند. پژوهشگران همچنین بانک ملی اطلاعات مرگ‌ومیر ایالات متحده (National Death Index) را بررسی کردند تا موارد مرگ به هر دلیلی و نیز مرگ‌های ناشی از بیماری‌های قلبی‌-عروقی را شناسایی کنند.

داده‌های شرکت‌کنندگان در نظرسنجی به اطلاعات پایگاه ملی مرگ‌ومیر متصل بود، بنابراین پژوهشگران توانستند داده‌های مربوط به مشارکت‌کنندگان NHIS را تا پایان سال ۲۰۱۹ با داده‌های مرگ‌ومیر تطبیق دهند. در مجموع، در طول دوره مطالعه، ۳۹٬۹۳۵ نفر جان باختند که ۱۱٬۶۷۰ مورد از مرگ و میر‌ها مربوط به بیماری‌های قلبی‌-عروقی مانند بیماری قلبی، حمله قلبی و سکته بود.

حدود ۳۲ درصد از زنان و ۴۳ درصد از مردان گفته بودند که به‌طور منظم ورزش هوازی انجام می‌دهند؛ یعنی حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته ورزش می‌کنند. زنان فعال در مقایسه با افراد غیر‌فعال هم‌جنس خود تا ۲۴ درصد کمتر در معرض مرگ ناشی از هر دلیلی بودند؛ اما در مردان فعال، کاهش خطر مرگ فقط ۱۵ درصد بود.

همچنین پژوهش نشان داد که زنان بسیار سریع‌تر از مردها به مزیت‌های بقا دست یافتند. در مردان، بیشترین کاهش خطر مرگ به ازای ۳۰۰ دقیقه ورزش متوسط تا شدید در هفته دیده شد که معادل ۱۸ درصد کاهش مرگ‌ومیر کلی بود؛ اما زنان همین میزان سود را با فقط ۱۴۰ دقیقه ورزش در هفته به‌دست آوردند.

زنان در صورت تمرین بیشتر از این مقدار هم مزایای بیشتری دریافت کردند؛ به‌طوری‌که با حدود ۳۰۰ دقیقه در هفته به حداکثر مزایا رسیدند. این روند در تمام بازه‌های زمانی ورزش نیز دیده شد، به‌طوری‌که پژوهشگران دریافتند زنان در تمام سطوح تمرین، مزایای بیشتری به نسبت مردان کسب کردند.

حدود ۲۰ درصد از زنان و ۲۸ درصد از مردان گفته بودند که هر هفته دو یا بیشتر جلسه تمرین قدرتی مانند وزنه‌زدن انجام می‌دهند. بااین‌حال، به‌طور میانگین، زنان حدود ۰٫۸۵ جلسه در هفته تمرین قدرتی داشتند و مردان ۱٫۲۵ جلسه. به‌طور میانگین، زنانی که دست‌کم دو بار در هفته تمرین قدرتی انجام می‌دادند، ۱۹ درصد خطر مرگ کمتری نسبت به زنان کم‌تحرک یا غیر‌فعال داشتند. در مردان، این کاهش برابر با ۱۱ درصد بود.

مزایای یادشده برای سلامت قلب ‌و‌ عروق حتی بیشتر هم بود. زنانی که فعالیت بدنی هوازی انجام می‌دادند، در مقایسه با افراد غیر‌فعال، ۳۶ درصد کاهش خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی‌-عروقی داشتند، در حالی‌که این کاهش برای مردان فعال تنها حدود ۱۴ درصد بود.

تمرین‌های تقویت عضلات نیز نتایج مشابهی داشت: زنان با انجام این تمرینات، ۳۰ درصد کاهش خطر مرگ قلبی‌-عروقی را تجربه کردند، در حالی‌که این رقم برای مردان ۱۱ درصد بود. دکتر گولاتی در گفت‌و‌گو با NPR توضیح داد:

بیشترین چیزی که ما را شگفت‌زده کرد، این بود که زنانی که تمرینات قدرتی انجام می‌دادند، خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی‌-عروقی را تا ۳۰ درصد کاهش دادند.

البته پژوهش با محدودیت‌هایی روبه‌رو بود. برای مثال داده‌های ورزشی شرکت‌کنندگان خود‌اظهاری بود، یعنی پژوهش به درستی و صداقت گزارش فعالیت‌ها از سوی افراد متکی بود.

بااین‌حال، نتایج پژوهش با یافته‌های مشابه قبلی هم‌راستا است؛ از جمله یک متاآنالیز در سال ۲۰۱۱ در مجله Circulation که در آن بررسی ۳۳ مطالعه نشان داد رابطه قوی‌تری بین ورزش و کاهش خطر مرگ در زنان نسبت به مردان وجود دارد.

پژوهشگرها امیدوارند یافته‌هایشان انگیزه بیشتری برای ورزش کردن در زنان ایجاد کند. ورزش‌هایی که می‌توانند شامل تمرین‌های هوازی مرسوم یا تمرین‌های قدرتی با وزنه یا وزنه‌برداری باشند. دکتر کریستین آلبرت، رئیس بخش قلب در مؤسسه اسمیدت می‌گوید:

امیدوارم این پژوهش پیشرو بتواند زنانی را که اکنون فعالیت بدنی منظم ندارند، تشویق کند که می‌توانند برای هر مقدار تمرینی که برای سلامت بلندمدتشان انجام می‌دهند، سود زیادی ببرند.