آلزایمر ظاهرا به‌طرز استثنائی در روم و یونان باستان نادر بوده است

افراد مسن در یونان و روم باستان ممکن است مانند بسیاری از افرادی که امروزه دوران کهنسالی خود را سپری می‌کنند، مشکلات شدید حافظه را تجربه نکرده باشند.

به‌گزارش ساینس‌آلرت، محققان در کالیفرنیا با بررسی مجموعه‌ای از متون کلاسیک مربوط به سلامت انسان که بین قرن هشتم پیش از میلاد و قرن سوم پس از میلاد نوشته شده بود، به این نتیجه رسیدند که به‌طرز شگفت‌آوری ارجاعات اندکی به آسیب‌های شناختی در افراد مسن آن دوران وجود دارد.

کالب فینچ، پژوهشگر مکانیسم‌های پیری در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی و استنلی برستاین، مورخ از دانشگاه ایالتی کالیفرنیا می‌گویند ازدست‌دادن شدید حافظه ممکن است پیامد بسیار نادر پیری در بیش از ۲۰۰۰ سال پیش باشد. البته این امر بدین دلیل نیست که رومیان و یونانیان باستان عمر کوتاه‌تری داشتند.

درحال‌حاضر سن به‌عنوان بزرگ‌ترین عامل خطر زوال عقل شناخته می‌شود؛ به‌طوری‌که امروزه تقریبا یک‌سوم افراد بالای ۸۵ سال از این بیماری رنج می‌برند. در عصر حاضر تعداد تشخیص‌های بالای ۶۵ سال، هر پنج سال دوبرابر می‌شود.

ازدست‌دادن حافظه ویژگی بسیار رایج پیری در دنیای مدرن امروز است؛ اما این احتمال وجود دارد که همیشه این‌گونه نبوده باشد. فینچ و برشتاین با بررسی نوشته‌های بقراط و پیروان بعدی او مانند ارسطو، متوجه شدند که حتی یک‌بار هم در این نوشته‌ها به ازدست‌دادن حافظه در دوران باستان اشاره‌ای نشده است.

در متون یونانی مربوط به قرن چهارم و سوم پیش از میلاد، پیری با بسیاری از علائم زوال جسمانی مانند ناشنوایی، سرگیجه، بی‌خوابی، کوری و اختلالات گوارشی همراه بود؛ اما براساس شواهد مکتوب موجود که مسلما محدود است، به‌نظر نمی‌رسد که مشکلات حاد حافظه معضل قابل‌توجهی در آن دوران بوده باشد.

فینچ و برشتاین در بخشی از مقاله‌ی خود می‌نویسند: «ما هیچ معادلی برای گزارش بیماری‌های امروزی [آلزایمر و زوال عقل‌های مرتبط] پیدا نکردیم. هیچ‌یک از این گزارش‌های باستانی مربوط به ازدست‌دادن توانایی شناختی را نمی‌توان داده‌های بالینی به‌معنای امروزی آن درنظر گرفت.»

براساس یافته‌های بررسی تاریخی، همه‌گیری زوال عقل امروزی که کشورهای متعددی در سراسر جهان آن را تجربه می‌کنند، ممکن است محصول زندگی مدرن امروزی باشد. درواقع مطالعات اخیر، زوال عقل و شایع‌ترین زیرشاخه‌ی آن، یعنی آلزایمر را با مسائل قلبی‌ و عروقی، آلودگی هوا، رژیم غذایی و محله‌های محروم در محیط‌های شهری مرتبط دانسته‌اند که همگی از مصائب رایج مدرنیته به‌شمار می‌روند.

بااین‌حال فینچ و برشتاین شواهدی را از گذشته شناسایی کردند که نشان می‌دهد با وجود شناخته‌شده‌بودن زوال عقل در دوران باستان، این اختلال موردی استثنائی تلقی می‌شد. به‌گفته‌ی آن‌ها تنها در چند مورد از متون مربوط به زمان ارسطو و بقراط علائمی ذکر شده است که می‌تواند نشان‌دهنده‌ی مراحل ابتدایی یا میانی آلزایمر باشد؛ البته در این متون هیچ اشاره‌ای به آسیب‌های عمده در حافظه، گفتار یا استدلال نشده است.

حتی سیسرو، سیاست‌مدار رومی که در متون خود به صحبت درباره‌ی چهار شر دوران پیری می‌پردازد، هیچ اشاره‌ای به ازدست‌دادن حافظه نکرده است. این موضوع نشان می‌دهد که تا اواسط قرن نخست پیش از میلاد، زوال عقل یکی از علائم غیرعادی افزایش سن بوده است.

فینچ و برشتاین تا وقتی به متون قرن نخست پس از میلاد دست نیافته بودند، هیچ شواهدی برای ازدست‌دادن حافظه‌ دراثر افزایش سن پیدا نکردند. نخستین مورد پیشرفته توسط پلینی بزرگ، فیلسوف رومی به ثبت رسیده است که در سال ۷۹ پس از میلاد درگذشت. او در نوشته‌های خود به توصیف سناتور و سخنران معروفی در رم می‌پردازد که با افزایش سن نام خود را فراموش کرده بود.

در قرن دوم میلادی، جالینوس، پزشک شخصی امپراتور روم در نوشته‌هایش به بازماندگان دو طاعون اشاره می‌کند که ظاهرا قادر به شناسایی خود و دوستانشان نبودند. در آن زمان آلودگی هوا، قرارگرفتن در معرض سرب ناشی از ظروف پخت‌وپز و سیستم لوله‌کشی در امپراتوری رم روایج یافته بود. به‌گفته‌ی فینچ و برشتاین، چنین عواملی می‌توانند مردم را بیشتر در معرض خطر ابتلا به آلزایمر و علائم غیرعادی پیری که تا آن زمان به‌ندرت دیده می‌شد، قرار دهند.

مردم امروزی قبایل سیمانه و موسیتن در آمازون بولیوی، ۸۰ درصد کمتر از مردم ایالات متحده یا اروپا به زوال عقل مبتلا می‌شوند. به‌نظر می‌رسد که مغز این مردم مانند افراد ساکن در سایر نقاط جهان پیر نمی‌شود و روش زندگی آن‌ها نه بر پایه‌ی صنعتی‌شدن یا شهرنشینی، بلکه مبتنی بر روش‌های سنتی کشاورزی و آذوقه‌جویی است.

اکنون فینچ و برشتاین خواستار انجام تحقیق گسترده‌تر درمورد تاریخچه‌ی زوال عقل در دوران باستان و ماقبل مدرن هستند تا دریابند که چه زمانی و چرا کاهش شدید حافظه برای نخستین‌بار در افراد مسن ظاهر شد.

نتایج مطالعه در ژورنال بیماری آلزایمر منتشر شده است.