آفت دهان، علت‌ها و درمان

آفت دهان نوعی زخم دردناک و باز دهان است که شایع‌ترین نوع زخم دهان محسوب می‌شود. آفت دهان ممکن است درون لب‌ها یا گونه‌ها ظاهر شود. آن‌ها معمولاً سفید یا زرد هستند و اطراف آن‌ها را بافتی ملتهب و قرمز فراگرفته است. طبق اطلاعات منتشرشده در وب‌سایت هلث لاین، علائم آفت دهان شامل موارد زیر می‌شود:

• زخم بیضی‌شکل سفید یا زرد در دهان
• وجود ناحیه دردناک درون دهان
• حس گزگز درون دهان

در برخی موارد، علائم زیر نیز می‌تواند وجود داشته باشد:

• تورم گره‌های لنفاوی
• تب
• احساس ناخوشی

آفت دهان مسری نیست. آن‌ها معمولاً در عرض یک تا سه هفته بدون درمان بهبود پیدا می‌کنند، اگرچه درد غالباً طی ۷ تا ۱۰ روز از بین می‌رود. بهبودی آفت‌های شدید ممکن است شش هفته طول بکشد.

آفت دهان معمولاً بدون درمان بهبود پیدا می‌کند. اگرچه تغییرات سبک زندگی مفیدی وجود دارد که می‌تواند به درمان آفت دهان کمک کند. به‌عنوان مثال، برای جلوگیری از عفونت باکتریایی باید به‌طور مرتب دندان‌های خود را مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده کنید و برای تسریع فرایند بهبودی از خوردن غذاهای تند پرهیز کنید. درد گاهی اوقات می‌تواند شدید باشد. می‌توانید با غرغره کردن دهانشویه یا آب نمک این ناراحتی را کاهش دهید. ممکن است در ابتدا احساس ناراحتی کنید، اما این روش می‌تواند به کاهش درد کمک کند. برخی از موارد موجود در محصولات موضعی بدون نسخه مانند بنزوکائین، پراکسید هیدروژن و فلوسینونید می‌توانند به تسکین و بهبود زخم‌ها کمک کنند.

علائم آفت دهان می‌تواند بسته به نوع آن متفاوت باشد.

آفت‌های کوچک شایع‌ترین نوع آفت‌های دهان هستند. اگرچه آن‌ها ممکن است دردناک باشند، معمولاً در طول یک تا دو هفته به‌طور خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کنند و جای زخم برجای نمی‌ماند. برخی از شایع‌ترین علائم مرتبط با آفت‌های خفیف عبارت‌اند از:

• برجستگی‌های کوچک تخم‌مرغی شکل درون دهان
• حس گزگز یا سوزش
• درد در هنگام خوردن، آشامیدن یا حرف زدن

آفت‌های بزرگ نسبت‌ به آفت‌های کوچک شیوع کمتری دارند و می‌توانند علائم شدیدتری ایجاد کنند. بهبودی آن‌ها ممکن است تا چهار هفته طول بکشد و ممکن است در غشای مخاطی جای زخم برجای بگذارند. علائم آفت‌های بزرگ عبارت‌اند از:

• برجستگی‌های بزرگ و گرد درون دهان
• سوزش، گزگز و التهاب
• درد شدید
• مشکل در غذا خوردن، نوشیدن یا صحبت کردن

آفت‌های هرپتی فرم یا تبخالی‌شکل شیوع بسیار کمی دارند. در میان افرادی که دچار آفت‌های دهان می‌شوند، فقط حدود ۵ درصد تحت‌تاثیر این نوع قرار می‌گیرند. در موارد نادر، آن‌ها می‌توانند با هم ادغام شوند و خوشه تشکیل دهند. در این صورت، ممکن است چند هفته طول بکشد تا بهبود پیدا کند و ممکن است خطر ایجاد جای زخم افزایش پیدا کند. برخی از علائم احتمالی آفت‌های تبخالی شکل عبارت‌اند از:

• برجستگی‌های کوچک بسیار ریز درون دهان که می‌توانند حالت خوشه‌ای داشته باشد
• احساس گزگز یا سوزش در دهان
• درد، که ممکن است هنگام جویدن، نوشیدن یا صحبت کردن بدتر شود

استفاده از یخ یا مقدار کمی شربت منیزیوم (شیر منیزیم) روی زخم‌ها می‌تواند به تسکین و بهبودی کمک کند. شستن دهان با مخلوطی از آب گرم و جوش شیرین (یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین در نصف فنجان آب) نیز می‌تواند به کاهش درد و بهبودی کمک کند. نشان داده شده است که عسل در درمان آفت‌های تبخالی‌شکل مؤثر است.

در صورت داشتن سابقه خانوادگی، خطر ابتلا به آفت دهان افزایش پیدا می‌کند. آفت دهان علت‌های مختلفی دارد و شایع‌ترین علت‌های آفت دهان عبارت‌اند از:

• عفونت ویروسی
• استرس
• نوسانات هورمونی
• آلرژی غذایی
• چرخه قاعدگی
• کمبود ویتامین یا مواد معدنی
• مشکل سیستم ایمنی
• جراحت دهان

آسیب فیزیکی به لثه، زبان یا سایر بافت‌های نرم درون دهان از علت‌های شایع آفت دهان است که ممکن است به‌دلایل مختلفی ازجمله مسواک زدن بسیار محکم (یا استفاده از مسواک بسیار سخت)، گاز گرفتن درون دهان یا اصطکاک و فرسودگی ناشی از وسایل ارتودنسی بروز کند.

تبخال شبیه آفت دهان است، اگرچه برخلاف آفت دهان، تبخال می‌تواند در خارج از دهان ظاهر شود. تبخال نیز می‌تواند در ابتدا به شکل تاول ظاهر شود و پس از ترکیدن تاول به زخم تبدیل شود. تبخال توسط ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد می‌شود و مسری است. تبخال می‌تواند براثر استرس، خستگی و حتی آفتاب‌سوختگی ایجاد شود. تبخال ممکن است روی لب‌ها، بینی و چشم‌ها ایجاد شود.

پزشک معمولاً با معاینه می‌تواند آفت دهان را تشخیص دهد. ممکن است برای پی بردن به علت آفت دهان، آزمایش‌هایی به‌منظور تشخیص عواملی مانند ویروس‌ها، کمبود ویتامین‌ها یا مواد معدنی، اختلالات هورمونی یا اختلالات سیستم ایمنی انجام شود.

ضایعه سرطانی نیز ممکن است به شکل آفت دهان ظاهر شود، اما بدون درمان بهبود پیدا نمی‌کند. برخی از علائم سرطان دهان مانند زخم‌های دردناک و تورم گردن شبیه علائم آفت دهان هستند اما سرطان دهان اغلب با علائم منحصر‌به‌فردی مانند موارد زیر همراه است:

• خونریزی از دهان یا لثه
• شل شدن دندان‌ها
• مشکل در بلع غذا
• گوش‌درد

اگر علائم فوق را همراه با علائم آفت دهان تجربه کردید، به‌سرعت به پزشک مراجعه کنید تا مشکل شما را تشخیص دهد.

اگر آفت دهان طی چند هفته برطرف نشد، ممکن است عوارض جدی‌تری مانند موارد زیر را تجربه کنید:

• ناراحتی یا درد هنگام صحبت کردن، مسواک زدن یا غذا خوردن
• خستگی
• زخم‌هایی که در خارج از دهان پخش می‌شوند
• تب
• سلولیت (عفونت باکتریایی پوست)

اگر آفت دهان موجب درد شدید شده یا در زندگی شما اختلال ایجاد کرده است و درمان‌های خانگی مؤثر نیستند، به پزشک مراجعه کنید.

می‌توانید با پرهیز از خوردن غذاهایی که قبلاً موجب بروز آن شده‌اند، از عود آفت دهان جلوگیری کنید. این‌ غذاها اغلب شامل غذاهای تند، شور یا اسیدی هستند. همچنین از خوردن غذاهایی که موجب علائمی نظیر خارش دهان، تورم زبان یا کهیر می‌شوند، اجتناب کنید.

اگر آفت دهان به علت استرس ایجاد شده باشد، روش‌های کاهش استرس و تکنیک‌های آرام‌بخشی مانند تنفس عمیق و مدیتیشن را امتحان کنید. بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید و از مسواک نرم استفاده کنید تا از تحریک لثه و بافت‌های نرم خود جلوگیری کنید. برای تعیین این موضوع که آیا دچار کمبود ویتامین یا مواد معدنی خاصی هستید، با پزشک صحبت کنید. او می‌تواند به طراحی برنامه غذایی مناسب کمک کند و در صورت نیاز مکمل تجویز کند. در صورت بروز موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:

• زخم‌های بزرگ
• منتشر شدن زخم
• درد شدید
• تب شدید
• اسهال
• بثورات پوستی
• سردرد

اگر نمی‌توانید غذا بخورید یا آب بنوشید یا آفت دهان شما در عرض سه هفته بهبود پیدا نکرد، به پزشک مراجعه کنید.

آفت دهان می‌تواند مشکل دردناک و ناراحت‌کننده‌ای باشد و ممکن است توسط عوامل مختلفی ایجاد شود. بیشتر آفت‌ها معمولاً به‌خودی‌خود و بدون هیچ درمانی بهبود پیدا می‌کنند. همچنین درمان‌های خانگی متعددی برای تسکین علائم وجود دارد و چندین استراتژی وجود دارد که می‌توانید برای جلوگیری از بروز آن‌ها دنبال کنید. اگرچه، اگر آفت دهان شما پس از چند هفته بهبود پیدا نکرد یا دچار علائم شدیدتری شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید.