ادعای عجیب دانشمندان: التهاب به‌جای ایجاد درد مزمن، به پیشگیری از آن کمک می‌کند

برای دو دهه، لودا دیاتچنکو، مانند کارآگاهی که سرنخ‌ها را یکی یکی دنبال می‌کند، زیست‌شناسی زیر بنای درد را بررسی کرد: این ژن چه نقشی دارد؟ آن پروتئین چطور؟ اگرچه او همیشه فکر می‌کرد که کاش می‌توانست ببیند که وقتی در بدن درد ایجاد می‌شود، نحوه رفتار ژن‌ها چگونه است. مثل این است که شرلوک هلمز ذره‌بین خود را با فیلمی از جنایت حین ارتکاب عوض کند.

اما زمانی که در سال ۲۰۱۸ چنین فناوری درنهایت با هزینه پایین دردسترس قرار گرفت (به لطف پیشرفت در توالی‌یابی RNA) فیلم حاصل او را بهت‌زده کرد. دیاتچنکو، استاد بخش پزشکی تجربی در دانشگاه مک‌گیل گفت: «بسیار غیرمنتظره بود.»

نتایج که اخیراً در مجله‌ی Science Translational Medicine گزارش شد، بسیاری از آنچه را که دیاتچنکو و پژوهشگران دیگر درمورد این مسئله باور داشتند که چگونه دوره‌ی اولیه‌ای از درد حاد می‌تواند به وضعیت مزمن و ناتوان‌کننده‌ای تبدیل شود، نقض کرد.

پژوهش‌های فراوانی نشان می‌دهند که التهاب مزمن از عوامل اصلی ایجاد درد مزمن است، بنابراین، بسیاری از متخصصان درد با این هدف که این آتش ایمنی را پیش از اینکه از کنترل خارج شود، خاموش کنند، روی کاهش التهاب از زمان بروز اولین نشانه‌های آسیب تمرکز می‌کنند.

اگرچه نتایج دیاتچنکو نشان می‌دهد التهاب اولیه برای بهبود بدن ضروری است. اگر این نتایج درست باشد، می‌تواند به این معنا باشد که پروتکل‌های چند دهه‌ای درمان درد یعنی استفاده از استروئیدهای وریدی درون بیمارستان یا آسپرین و ایبوپروفن در خانه، اثر معکوس دارد و درواقع خطر دچارشدن به درد مزمن را افزایش می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر، به‌گفته‌ی جفری موگیل، دانشمند عصب‌شناس دانشگاه مک‌گیل و یکی از نویسندگان مقاله: «مدیریت استاندارد پزشکی برای این نوع درد احتمالاً به‌جای اینکه وضعیت را بهتر کند، آن را بدتر می‌کند.»

همچون بسیاری از ادعاهای ریشه‌ای، این ادعا نیز احتمالاً موجب اختلاف‌نظر پژوهشگران خارجی خواهد شد. موگیل گفت مقاله با وجود بررسی‌های مثبت پس از اینکه یکی از داوران نوشت «او چندین دهه رویه پزشکی را نقض نمی‌کند»، ازسوی مجله New England Journal of Medicine رد شد تا اینکه آن‌ها شواهد قانع‌کننده‌تری را ارائه کنند: کارآزمایی تصادفی کنترل‌شده‌ای که آزمایش می‌کند که آیا بیماران دچار درد حاد که داروهای ضدالتهاب را دریافت می‌کنند، نسبت‌به افرادی که دارونما دریافت می‌کنند، با احتمال بیشتری دچار درد مزمن خواهند شد.

حتی اگر یافته‌ها در چنین آزمایشی تأیید شود، ممکن است فقط برای زیرمجموعه‌ای از بیماران مصداق داشته باشند. مایکل کنت، استاد علم بی‌هوشی در دانشگاه دوک خاطرنشان کرد که مطالعه دیاتچنکو روی بیماران دچار کمردرد تمرکز دارد.

بسیاری از بیماران مطالعه دیاتچنکو دچار درد پس از عمل حراجی هستند. کنت گفت، سیستم‌های التهابی آن‌ها به‌اندازه‌ای نابسامان است که به استروئیدها یا ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی نیاز است که شامل گروهی از داروها ازقبیل آسپرین و ایبوپروفن می‌شود. او گفت: «این افراد دچار التهاب شدیدی هستند و حرکت نمی‌کنند و درد شدیدی دارند. و با عدم تحرک، درمعرض خطر بالاتر لخته‌های خونی و ذات‌الریه قرار می‌گیرند.»

اگرچه، برای پژوهشگرانی که مدت‌ها است درزمینه‌ی درد کار می‌کنند تا به نقش دقیق التهاب در بدن پی ببرند، این نتایج پیشرفت بزرگی است.

پژوهشگران مطالعه جدید پیشنهاد می‌کنند که راه‌حل ساده‌ای می‌تواند به افراد دچار درد مزمن که تعداد آن‌ها روز به روز درحال افزایش است، کمک کند: مصرف استامینوفن به‌جای آسپرین که بدون تأثیر بر التهاب درد را کم می‌کند. توماس بوکهیت، سرپرست برنامه درمان‌های ترمیمی درد در دانشگاه دوک که در این کار مشارکت نداشت، گفت: «این مقاله تغییردهنده پارادایم است. سال‌ها است هر دردی را با تزریق استروئید یا تجویز داوی ضدالتهاب درمان می‌کنیم.»

اینکه دقیقاً چرا برخی بیماران پس از آسیب اولیه از درد رهایی پیدا می‌کنند و برخی دیگر تا سه ماه دچار درد هستند (تعریف بالینی درد مزمن) مدت‌ها یک معما باقی مانده است.

به‌گفته‌ی موگیل، بیشتر پژوهشگران فرض می‌کردند نوعی اختلال عملکرد فعال در بیماران دچار درد مزمن رخ می‌دهد. زمانی که دیاتچنکو مطالعه را شروع کرد، انتظار داشت فیلم مولکولی او ژن‌هایی را که موجب این اختلال عملکرد می‌شوند، شناسایی کند. در تئوری، پس از آن می‌توانید نوعی دارو را برای غیرفعال کردن یا تعدیل آن‌ها پیدا کنید. او در کنار همکاران ایتالیایی، از ۹۸ بیمار دچار کمردرد در ایتالیا خونگیری کرد و به مدت سه ماه آن‌ها را پیگیری کرد.

آن‌ها به کمک مارک پاریزین، زیست‌شناس محاسباتی در دانشگاه مک‌گیل، از فناوری توالی یابی RNA یا RNAseq استفاده کردند که در آن پژوهشگران تمام RNA درون سلول را توالی‌یابی می‌کنند. آن‌ها این فناوری را روی سلول‌های ایمنی گرفته‌شده از دو بیمار که دردشان تا آخرین ملاقات رفع شده بود و یک بیمار که هنوز دچار درد بود، به کار بردند.

فناوری RNAseq نشان می‌دهد کدام‌یک از ژن‌های یک سلول فعال هستند و بهترین شاخص از چیزی است که در لحظه‌ای خاص در سلول درحال اتفاق افتادن است. دیاتچنکو انتظار داشت سلول‌های بیمارانی که دچار درد مزمن بودند، پر از فعالیت باشد. درعوض، سلول‌های بیماران دچار درد مزمن خاموش بودند. در همین حین، سلول‌های ایمنی بیمارانی که دردشان برطرف شده بود، پرفعالیت بودند و بیان بیش از نیمی از ژنوم آن‌ها تغییر کرده بود. دیاتچنکو گفت: «درون این سلول‌ها، این فرایند ایمنی عظیم در جریان است.»

تجزیه‌و‌تحلیل بیشتر نشان داد ژن‌های فعال‌شده در بیمارانی که درد مزمن نداشتند، در التهاب نقش دارند. این سلول‌ها ابتدا التهاب را در جهت افزایشی تنظیم کردند و سپس به سرعت آن را در جهت کاهشی تنظیم کردند. این مشاهدات نشان می‌داد التهاب نقش محافظت‌کننده دارد. اما زمانی که دیاتچنکو درمورد نتایج با موگیل تماس گرفت که متخصص مطالعات موش بود، موگیل به او گفت که غیرممکن است: همه می‌دانند وقتی به موش‌های دچار درد مزمن داروهای ضدالتهاب را بدهید، درد آن‌ها کم می‌شود.

موش‌هایی که داروی ضدالتهاب بدون نسخه یا دگزامتازون دریافت کردند، ابتدا علائم درد کمتری را نسبت‌به موش‌هایی نشان دادند که محلول نمکی را دریافت کرده بودند. اما در عرض چند هفته، درد بیشتر موش‌های گروه محلول نمکی فروکش کرد. درمقابل، موش‌هایی که داروهای ضدالتهاب را دریافت کردند، همچنان احساس درد می‌کردند. دیاتچنکو گفت: «به جای دو هفته، ۱۵۰ روز طول کشید تا درد آن‌ها برطرف شود.»

برای تأیید این موضوع که داروهای ضدالتهاب واقعا می‌توانند این تأثیر ناتوان‌کننده را داشته باشند، پژوهشگران به بیوبانک بریتانیا روی آوردند که پایگاه داده بزرگی از داده‌های مختلف بیماران است و بیمارانی را بررسی کردند که درد حاد را گزارش کرده بودند. آن‌ها دریافتند که احتمال دچار شدن به درد مزمن در افرادی که داروهای ضدالتهاب را دریافت کرده بودند، ۷۵ درصد بالاتر از گروه کنترل بود. هیچ نوع مسکن دیگری از قیبل استامینوفن که آن‌ها بررسی کردند، همبستگی مشابهی را نشان نداد.

هنوز دقیقاً مشخص نیست که چرا التهاب ممکن است این اثر محافظتی را داشته باشد، اگرچه برخی متخصصان می‌گویند این مسئله نباید شوکه‌کننده باشد.

درحالی‌که التهاب طولانی‌مدت به‌عنوان وضعیتی ناتوان‌کننده شناخته می‌شود، پزشکان گاهی اوقات به‌طور عمدی در یک ناحیه خاص از بدن التهاب ایجاد می‌کنند تا ترمیم بافت را تقویت کنند. علاوه‌بر‌این، پژوهشگران مدت‌ها است می‌دانند که ورزش حتی اگر با التهاب همراه باشد، می‌تواند اثرات ترمیمی داشته باشد. رو-رونگ جی، استاد عصب‌زیست‌شناسی در دانشگاه دوک که در پژوهش مشارکت نداشت، گفت: «التهاب شمشیری دولبه است.»

کنت، متخصص درد، گفت درحالی‌که تصور می‌شود داروهای ضدالتهاب همیشه برای درد پس از عمل جراحی نیاز هستند، این کار نشان می‌دهد که ممکن است محدوده‌ی بهینه‌ای از التهاب وجود داشته باشد که پزشکان باید با چنین داروهایی به آن دست پیدا کنند. او مطالعاتی را تجسم می‌کند که در آن‌ها سطح بهینه استفاده از داروهای ضدالتهاب از نو تعیین شود.

موگیل و دیاتچنکو درحال راه‌اندازی یک کارآزمایی بالینی تصادفی‌شده‌ای هستند که NEJM آن را درخواست کرده است. اگرچه کارآزمایی‌های تصادفی بسیار پرهزینه هستند، او گفت این کارآزمایی باید نسبتاً ساده باشد. موگیل گفت: «انتظار ندارم مردم فورا تغییر کنند. اما فکر می‌کنم درنهایت این اتفاق رخ خواهد داد.»