سطح سرب خون کودکان کشورهای درحال‌توسعه بسیار زیاد است
درحالی‌که پوسته‌ی زمین به‌طور طبیعی حاوی سرب است، تأثیری بر سلامت جمعیت عمومی ندارد. درمقابل، فعالیت‌های انسانی موجب آلودگی سرب زیادی می‌شود. اثرهای آلودگی سرب بر سلامت عمومی و مخصوصا در میان کودکان بسیار شدید است.
رابطه‌ی بین افزایش سطح سرب خون کودکان و کاهش بهره‌ی هوشی (IQ) پس از قرارگرفتن درمعرض سرب حتی در سطوحی به پایینی یک میکروگرم بر دسی‌لیتر مشاهده شده است. در بزرگ‌سالان، رابطه‌ای میان سطح سرب خون و افزایش خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی و مرگ‌و‌میر، حتی در سطوح اندک دیده شده است.
یکی از بزرگ‌ترین منابع تاریخی مواجهه با سرب، استفاده از تترااتیل سرب در بنزین در آغاز قرن بیستم بود. طبق برآوردها، این امر به انتشار حداقل ۹ میلیون تن سرب در محیط منجر شد. ایالات متحده اولین کشوری بود که بنزین سرب‌دار را در سال ۱۹۷۵ ممنوع کرد. اندکی پس از آن، تصمیم حذف تدریجی بنزین حاوی سرب، جهانی شد.
در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، کشورهای پردرآمد دیگر مانند سوئد و آلمان نیز دست به این اقدام زدند. به‌لطف این تصمیم، میانگین سطح سرب در خون مردم در ایالات متحده بین سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۹۱، نزدیک به ۷۸ درصد کاهش پیدا کرد. پژوهشگران کاهش‌های مشابهی را در کشورهای پردرآمد دیگر نیز مشاهده کردند.
دراین‌میان، کشورهای درحال‌توسعه حذف تدریجی را اجرا کردند و سرانجام در پایان ۲۰۰۵، استفاده از بنزین سرب‌دار را در خودروها کنار گذاشتند. با‌این‌حال، میانگین سطح سرب خون افراد در جمعیت عمومی کشورهای با درآمد کم و متوسط هنوز به‌طور درخورتوجهی بیشتر از کشورهای توسعه‌یافته است.
در مطالعه جدیدی که در مجله‌ی Lancet Planet Health منتشر شد، گروهی از پژوهشگران منابع اصلی مواجهه با سرب را در ۴۹ کشور درحال‌توسعه بررسی کردند. برت اریکسون از دانشگاه مک‌کواری استرالیا و همکارانش برآورد کردند سطح سرب خون ۶۳۲ میلیون کودک در ۳۴ کشور درحال‌توسعه از سطح مرجع ۵ میکروگرم بر دسی‌لیتری بیشتر است که مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا تعیین کرده است. پژوهشگران توضیح می‌دهند:
تفاوت میان کشورهای درحال‌توسعه و کشورهای توسعه‌یافته شدید است. برای مثال، در ایالات متحده‌ی آمریکا داده‌های سال ۲۰۱۷ برنامه‌ی ملی نظارت بر سرب خون کودکان نشان داد که مقدار سرب خون کمتر از ۲ درصد از کودکان (صفر تا پنج سال) از ۵ میکروگرم بر دسی‌لیتر بیشتر است.
طبق تجزیه‌و‌تحلیل‌های پژوهشگران، چهار منبع اصلی مواجهه با سرب در کشورهای درحال‌توسعه عبارت‌اند از: ۱. تولید و بازیافت بی‌قاعده‌ی باتری‌های اسیدی (باتری سربی‌اسیدی)؛ ۲. استخراج و فراوری فلزات؛ ۳. ضایعات الکترونیک؛ ۴. استفاده از سرب به‌عنوان تقلب در مواد‌غذایی و عمدتا در ادویه‌جات. پژوهشگران می‌گویند: «این یافته نگران‌کننده است؛ به‌ویژه اینکه پژوهش‌ها همچنان اثرها نامطلوب سرب را حتی در مقادیر بسیار کم نشان می‌دهند.»
گروهی از پژوهشگران برای بررسی بیشتر این موضوع که چگونه جمعیت عمومی در کشورهای درحال‌توسعه معمولا درمعرض سرب زیادی قرار می‌گیرند، ۵۲۰ مطالعه را به‌طور نظام‌مند مرور کردند که سطح سرب خون را در افراد ۴۹ کشور گزارش کرده بودند. این مطالعات شامل ۱ میلیون و ۳ هزار و ۴۵۵ فرد ساکن در کشورهایی با درآمد کم و متوسط بود. مطالعات از ۱ ژانویه ۲۰۱۰ تا ۳۱ اکتبر ۲۰۱۹ منتشر شده بودند.
مطالعاتی که حداقل ۳۰ شرکت‌کننده را شامل می‌شدند، در‌صورتی‌که حاوی داده‌های مربوط به سطح سرب خون جمعیت‌های انسانی کشورهایی با درآمد کم و متوسط بودند، برای واردشدن در تجزیه‌و‌تحلیل بررسی می‌شد. معیار دیگر برای انتخاب مطالعات گذشته این بود که داده‌ها از سال ۲۰۰۵ به‌بعد جمع‌آوری شده باشند. بیشترین تعداد مطالعات (۱۴۹ مطالعه) که در تجزیه‌و‌تحلیل وارد شد، مربوط به کشور چین بود. کشورهای دیگری که داده‌های کافی درزمینه‌ی سطح سرب خون جمعیت خود داشتند، عبارت بودند از: مکزیک، هند، بنگلادش، برزیل، مصر، ایران، نیجریه، پاکستان، آفریقای‌جنوبی، تایلند، ترکیه، اتیوپی، سودان، سریلانکا، نپال، فلسطین، روسیه، ویتنام و میانمار.
کودکان در فلسطین و پاکستان به‌ترتیب با ۹/۳۰ و ۹/۲۷ میکروگرم بر دسی‌لیتر بیشترین غلظت سرب خون را داشتند که تقریبا دو برابر ۵ میکروگرم بر دسی‌لیتری است که مرکز کنترل و پیشگیری بیماری به‌عنوان سطح مرجع تعیین کرده است. کشورهای دیگری که کودکان در آن‌ها درمعرض آلودگی سرب فراوانی قرار داشتند، عبارت بودند از: کامرون (سطح سرب خون ۸/۷۰ میکروگرم بر دسی‌لیتر)، مصر (۸/۲۴ میکروگرم بر دسی‌لیتر)، سنگال (۸/۲۲میکروگرم بر دسی‌لیتر)، صربستان (۷/۸۰ میکروگرم بر دسی‌لیتر) و نیجریه (۷/۶۷میکروگرم بر دسی‌لیتر).
طبق برآورد پژوهشگران، از ۱/۳ میلیارد کودک (صفر تا چهارده سال) که در ۳۴ کشور با درآمد کم و متوسط زندگی می‌کنند و داده‌های کافی درباره‌ی سطح سرب کودکان آن‌ها موجود است، تقریبا ۴۱۳ میلیون کودک (۳۱/۷ درصد) میزان سرب خون بیشتری از ۱۰ میکروگرم بر دسی‌لیتر دارند. ناگفته نماند در پاکستان و مصر، بزرگ‌سالان به‌ترتیب با ۱۱/۳۶ و ۱۰/۳۶ میکروگرم بر دسی‌لیتر بیشترین غلظت سرب خون را داشتند.
تجزیه‌و‌تحلیل مقادیر منتشرشده میزان سرب خون در کشورهای درحال‌توسعه حاوی سه یافته مهم است:
۱. از نظر داده‌های دقیق درباره‌ی قرارگرفتن درمعرض سرب در جمعیت عمومی کشورهایی با درآمد کم و متوسط کمبود وجود دارد. در ۱۳۷ کشوری که بانک جهانی به‌عنوان کشورهایی با درآمد پایین و متوسط اعلام کرده است، فقط ۴۴ کشور اطلاعات کافی درباره‌ی سطح سرب خون بزرگ‌سالان و حتی کمتر (۳۴ کشور) برای کودکان داشتند؛
۲. ارقام میزان سرب خون کودکان ممکن است مواجهه جهانی کشورهای مذکور را کمتر از حد نشان دهد؛ زیرا آن‌ها فقط ۳۴ کشور از ۱۳۷ کشور با درآمد پایین و متوسط را شامل می‌شدند؛
۳. درحالی‌که در ایالات متحده‌ی آمریکا رنگ‌های مبتنی‌بر سرب که در مناطق مسکونی استفاده می‌شود، منبعی از مواجهه با سرب هستند، به‌نظر نمی‌رسد که در کشورهایی با درآمد پایین و متوسط منبع مهمی از مواجهه با سرب باشند.
نظرات