وقتی قند را کنار می‌گذارید، چه اتفاقی برای مغزتان می‌افتد؟

شنبه ۳۰ مرداد ۱۴۰۰ - ۱۸:۵۰
مطالعه 5 دقیقه
برخی افراد وقتی قند را کنار می‌گذارند یا مصرف آن را کاهش می‌دهند، عوارض جانبی منفی‌ای تجربه می‌کنند که ناشی از تأثیر قدرتمندی است که قند روی مغز می‌گذارد.
تبلیغات

مصرف مقادیر زیادی از مواد غذایی شیرین برای سلامتی مضر است؛ اما حذف آن نیز می‌تواند دشوار باشد؛ خصوصا که می‌تواند موجب علائم ناخوشایند مختلفی شود. در بریتانیا، مصرف قند از سال ۲۰۰۸ به‌طور مداوم در حال کاهش بوده است. این امر می‌تواند به‌دلایل مختلف ازجمله تغییر در سلیقه و سبک زندگی و افزایش محبوبیت رژیم‌های کم‌کربوهیدراتی مانند رژیم کتو در دهه گذشته باشد. آگاهی بیشتر درباره خطرهای مصرف بیش‌ازحد قند برای سلامتی نیز ممکن است در این کاهش مؤثر باشد.

کاهش مصرف قند مزیت‌های آشکاری برای سلامتی دارد؛ ازجمله کاهش مصرف کالری که می‌‌تواند به کاهش وزن و بهبود سلامت دندان‌ها کمک کند. بااین‌حال، گاهی‌ اوقات افراد هنگام تلاش برای مصرف قند کمتر عوارض جانبی مانند سردرد یا خستگی یا تغییرات خلقی را گزارش می‌کنند که معمولا موقتی هستند. علت این عوارض کاملا درک نشده است؛ اما احتمالا با نحوه واکنش مغز در مواجهه با غذاهای دارای قند و زیست‌شناسی پاداش ارتباط دارد.

کربوهیدرات‌ها به اشکال مختلفی وجود دارند؛ ازجمله قندها که به‌طور طبیعی در بسیاری از غذاها وجود دارند: فروکتوز در میوه‌ها و لاکتوز در شیر و شکر معمولی (ساکارز) نیز در نی‌شکر، چغندرقند، شربت درخت افرا و حتی عسل وجود دارد.

ازآنجاکه تولید انبوه غذا به روالی عادی تبدیل شده است، ساکارز و قندهای دیگر به غذاها اضافه می‌شوند تا خوش‌طعم‌تر شوند. باوجوداین، قند فراتر از بهبود طعم و احساس دهانی بهتر، تأثیرات زیستی عمیقی روی مغز می‌گذارد. این تأثیرات به‌قدری چشمگیر هستند که حتی به بحثی در‌این‌باره منجر شده که آیا ممکن است به قند اعتیاد پیدا کنیم یا خیر؛ گرچه این موضوع هنوز در حال بررسی است.

ساکارز گیرنده‌های طعم شیرین را در دهان فعال می‌کند که درنهایت به آزادشدن ماده‌ای شیمیایی به نام دوپامین در مغز منجر می‌شود.

دوپامین نوعی انتقال‌دهنده عصبی است؛ یعنی ماده‌ای شیمیایی که پیام‌ها را بین اعصاب در مغز منتقل می‌کند. وقتی درمعرض محرک پاداش‌دهنده قرار می‌گیریم، مغز با آزادکردن دوپامین پاسخ می‌دهد که به‌همین‌دلیل، اغلب به آن ماده شیمیایی پاداش می‌گویند. اثرهای پاداش‌دهنده دوپامین تا حد زیادی در بخش‌هایی از مغز دیده می‌شود که در لذت و پاداش نقش ایفا می‌کنند.

پاداش بر رفتار ما حاکم است؛ یعنی به سمتی هدایت می‌شویم که رفتارهایی را تکرار کنیم که موجب آزادشدن دوپامین می‌شوند. دوپامین می‌تواند ما را به جست‌وجوی غذا (مانند غذاهای بی‌کیفیت) هدایت کند. آزمایش‌ روی حیوانات و انسان‌ها نشان داده است که قند با شدت زیادی این مسیرهای پاداش را فعال می‌کند. درواقع، شیرینی شدید ازنظر پاداش درونی‌ای که به‌دنبال دارد، از کوکائین هم قوی‌تر است.

نکته جالب این است همان‌طورکه مطالعات روی موش‌ها نشان داده است، قند چه در دهان مزه و چه به جریان خون تزریق شود، این مسیرهای پاداش را در مغز فعال می‌کند. بنابراین، اثرهای قند مستقل از طعم شیرین آن است.

در موش‌های صحرایی، شواهد محکمی وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف ساکارز می‌تواند ساختارهایی از مغز را تغییر دهد که دوپامین آن‌ها را فعال می‌کند و نیز در انسان‌ها و در حیوانات، پردازش عاطفی را تغییر می‌دهد و بر رفتار نیز اثر می‌گذارد.

ترک قند

آشکار است که قند می‌تواند تأثیری قوی بر ما بگذارد؛ بنابراین، عجیب نیست که وقتی قند کمتری مصرف می‌کنیم یا آن را به‌کلی از رژیم غذایی خود حذف می‌کنیم، شاهد تأثیرات منفی هستیم. در مرحله اولیه ترک قند، هم علائم روانی و هم علائم جسمی گزارش شده است؛ ازجمله افسردگی، اضطراب، مه‌ مغزی، میل شدید، سردرد، خستگی و سرگیجه. این بدان‌معنا است که کنارگذاشتن قند هم ازنظر روانی و هم ازنظر جسمی می‌تواند حس ناخوشایندی داشته باشد و به تغییر رژیم غذایی برای برخی افراد منجر شود. اساس این علائم به‌طور گسترده  مطالعه نشده است؛ اما احتمالا با مسیرهای پاداش در مغز ارتباط دارند.

سردرد / headaches

سردرد یکی از اثرهای منفی‌ای است که افراد پس از ترک قند آن را گزارش می‌کنند

اگرچه ایده اعتیاد به قند بحث‌برانگیز است، شواهد موجود در موش‌ها نشان می‌دهد که قند نیز مانند مواد اعتیادآور دیگر می‌تواند موجب پرخوری و میل شدید و اضطراب ترک شود. پژوهش‌های دیگر روی حیوانات نشان داده است که اثرهای اعتیاد به قند و ترک آن و عود شبیه اثرهای اعتیاد به مواد مخدر است. بااین‌حال، بیشتر پژوهش‌های موجود در این حوزه روی حیوانات انجام شده؛ بنابراین، دشوار است که بگوییم همین اثرها در انسان‌ها نیز وجود دارد.

البته مسیرهای پاداش در مغز انسان طی تکامل تغییر نکرده است و احتمالا بسیاری از موجودات دیگر نیز مسیرهای پاداش مشابهی در مغز خود دارند. براین‌اساس، تأثیرات بیولوژیکی ترک قند که در حیوانات دیده شده است، احتمالا تا حدی در انسان‌ها نیز مشاهده می‌شود؛ زیرا مغزهای ما مسیرهای پاداش مشابهی دارد.

تغییر در تعادل شیمیایی مغز، احتمالا دلیل علائم گزارش‌شده در انسان‌هایی است که مصرف قند را کنار می‌گذارند یا مصرف آن را کاهش می‌دهند. دوپامین علاوه‌بر مشارکت در پاداش، بر تنظیم کنترل هورمونی، تهوع، استفراغ و اضطراب نیز مؤثر است. با حذف قند از رژیم غذایی، کاهش سریع اثرهای دوپامین مغز در عملکرد طبیعی بسیاری از مسیرهای مختلف مغز اختلال ایجاد می‌کند و این امر توضیح می‌دهد چرا مردم این علائم را گزارش می‌کنند.

اگرچه پژوهش‌های انجام‌شده در زمینه ترک قند در انسان‌ها محدود است، مطالعه‌ای شواهدی از علائم ترک و افزایش میل به خوردن قند را پس از حذف قند از رژیم غذایی در نوجوانان دچار اضافه‌وزن و چاق ارائه کرده است. همانند هر تغییر رژیمی، پایبندی به آن مهم است؛ بنابراین، اگر می‌خواهید در بلندمدت میزان مصرف قندتان را کاهش دهید، این امر بسیار مهم است که بتوانید چند هفته دشوار اول را پشت‌سر بگذارید. البته قند به‌خودی‌خود بد نیست؛ اما باید درکنار رژیم غذایی سالم و ورزش و در حد اعتدال مصرف شود.

تبلیغات
داغ‌ترین مطالب روز

نظرات

تبلیغات