عملکرد واکسن آسترازنکا دربرابر واریانت ویروس کرونا در آفریقای‌جنوبی رضایت‌بخش نیست

پس از اینکه شواهدی به‌دست آمد که نشان می‌داد واکسن کووید آسترازنکا آکسفورد از داوطلبان کارآزمایی بالینی دربرابر بیماری خفیف یا متوسط ناشی از گونه‌ی واگیردارتر ویروس محافظت نکرد که اولین‌بار در آفریقای‌جنوبی دیده شد، روز یکشنبه این کشور استفاده از واکسن یادشده را متوقف کرد. این نتایج ضربه‌ی جبران‌ناپذیری به تلاش‌های این کشور در مبارزه با دنیاگیری زد.

به‌گزارش نیویورک‌تایمز، دانشمندان در آفریقای‌جنوبی روز یکشنبه گفتند که مشکل مشابهی برای افراد آلوده به نسخه‌های قبلی ویروس کرونا نیز وجود داشت: ایمنی که آن‌ها به‌طور‌طبیعی و با ابتلا به گونه‌های قبلی ویروس کرونا به‌دست آورده‌ بودند، به‌نظر نمی‌رسید که از آن‌ها دربرابر ابتلا به بیماری خفیف یا متوسط ناشی از گونه‌ی B.1.351 محافظت کند.

این رویدادها که حدود یک هفته پس از رسیدن یک‌میلیون دُز واکسن آسترازنکا آکسفورد به آفریقای‌جنوبی رخ داد، عقب‌گرد بزرگی برای این کشور بود که در آن بیش از ۴۶ هزار نفر براثر ویروس جان باخته‌اند. همچنین، این شواهد نشانه‌ی دیگری از خطرهای ناشی از جهش‌های جدید در ویروس کرونا بود. گونه‌ی B.1.351 در حداقل ۳۲ کشور جهان، ازجمله آمریکا منتشر شده است.

تعداد موارد ارزیابی‌شده که دانشمندان آفریقای‌جنوبی به‌عنوان بخشی از مطالعات گزارش کردند، کم بود و براساس آن‌ها نمی‌توان درباره‌ی میزان محافظت واکسن دربرابر گونه‌ی B.1.351 به نتیجه‌گیری قطعی رسید. علاوه‌بر‌این، ازآنجاکه شرکت‌کنندگان ارزیابی‌شده‌ی کارآزمایی بالینی نسبتا جوان بودند و احتمال به‌شدت بیمارشدنشان کم بود، دانشمندان نمی‌توانستند تعیین کنند که آیا این گونه در توانایی واکسن آسترازنکا برای محافظت دربرابر موارد شدید کووید ۱۹ یا بستری‌شدن یا مرگ‌و‌میر اختلال ایجاد می‌کند.

با‌این‌حال، دانشمندان گفتند براساس پاسخ‌های ایمنی تشخیص‌داده‌شده در نمونه‌های خون دریافت‌کنندگان واکسن‌، واکسن ممکن است دربرابر موارد شدیدتر محافظت کند. اگر مطالعات بیشتر این موضوع را تأیید کند، مقام‌های آفریقای‌جنوبی ممکن است واکسیناسیون با واکسن آسترازنکا را از سر بگیرند. یافته‌های جدید در مجله‌ی عملی منتشر نشده است؛ اما کشف این موضوع که محصول آسترازنکا در پیشگیری از موارد خفیف و متوسط گونه‌ی جدید حداقل کارایی را دارد، به شواهد رو به افزایش در این زمینه افزود که گونه‌ی B.1.351 موجب کاهش تأثیر واکسن‌های موجود می‌شود.

فایزر و مدرنا هر دو گفته‌اند مطالعات آزمایشگاهی مقدماتی نشان می‌دهد واکسن‌های آن‌ها گرچه هنوز مؤثر است، تاثیرشان دربرابر B.1.351 کاهش پیدا می‌کند. نواواکس و جانسون اند جانسون نیز نمونه‌های آزمایشی شرکت‌کنندگان کارآزمایی بالینی خود در آفریقای‌جنوبی را که در آنجا شیوع B.1.351 زیاد است، توالی‌یابی و هر دو کاهش کارایی را گزارش کرده‌اند.

تخلیه‌ی جعبه‌های حاوی واکسن‌های آسترازنکا در ژوهانسبورگ آفریقای‌جنوبی در هفته‌ی گذشته

توقف در عرضه‌ی واکسن آسترازنکا در آفریقای‌جنوبی به این معنا است که اولین محموله‌ها در انبارها قرار داده می‌شوند. درعوض، مقام‌های بهداشتی آفریقای‌جنوبی گفته‌اند که کارکنان مراقبت‌های بهداشتی را در هفته‌های آینده با واکسن جانسون اند جانسون واکسینه خواهد کرد که کارایی بیشتری در پیشگیری از موارد شدید و بستری‌شدن ناشی ‌از گونه‌ی جدید دارد. جانسون اند جانسون برای استفاده‌ی اضطراری در آفریقای‌جنوبی درخواست مجوز کرده است؛ اما مقام‌های بهداشتی این کشور گفته‌اند که حتی پیش از دادن مجوز، برخی از کارکنان به‌عنوان بخشی از کارآزمایی در حال انجام، واکسن را دریافت خواهند کرد.

در کارآزمایی آسترازنکا در آفریقای‌جنوبی، تقریبا به دوهزار شرکت‌کننده دو دُز واکسن یا دارونما داده شد. در تعداد افراد گروه‌های واکسن و دارونما که به B.1.351 آلوده بودند، تفاوتی وجود نداشت که نشان می‌دهد واکسن در محافظت دربرابر گونه‌ی جدید کار چندانی انجام نمی‌دهد. ۱۹ نفر از گروه ۷۴۸ نفری که واکسن را دریافت کرده بودند، به گونه‌ی جدید آلوده شده بودند؛ درحالی‌که در گروه دارونما از ۷۱۴ نفر، ۲۰ نفر به این گونه آلوده شده بودند. این اعداد معادل کارایی ۱۰ درصدی واکسن است؛ اگرچه اطمینان آماری کافی وجود ندارد که بتوان گفت این کارایی در جمعیت بزرگ‌تر وجود خواهد داشت.

پژوهشگران آزمایش‌های آزمایشگاهی روی نمونه‌های خون افراد واکسینه‌شده نیز انجام دادند و کاهش درخور‌توجهی در سطح فعالیت آنتی‌بادی‌های حاصل از واکسن دربرابر گونه‌ی B.1.351 درمقایسه‌با تبارهای دیگر مشاهده کردند.

طبق اعلام دکتر مدحی، این نشان می‌دهد عفونت گذشته با گونه‌های اولیه‌ی SARS-CoV-2 دربرابر کووید ۱۹ خفیف و متوسط ناشی از گونه‌ی B.1.351 محافظت نمی‌کند. دکتر مدحی گفت ممکن است توانایی گونه‌ی B.1.351 برای فرار از پاسخ‌های ایمنی در افرادی که قبلا آلوده شده بودند، تا حدی علت این موضوع باشد که چرا آفریقای‌جنوبی در ماه‌های اخیر دچار موج دوم ویران‌گری از ویروس شد.

پژوهشگران دانشگاه آکسفورد روز یکشنبه اعلام کردند که واکسن آن‌ها حداقل محافظت را دربرابر موارد خفیف یا متوسط ناشی از گونه‌ی B.1.351 فراهم می‌کند. آن‌ها در حال تلاش برای تولید نسخه‌ی جدیدی از واکسن هستند که بتواند دربرابر خطرناک‌ترین جهش‌های گونه‌ی B.1.351 محافظت کند و امیدوار هستند که تا پاییز آماده شود. اندرو پولارد، سرپرست کارآزمایی واکسن آکسفورد در بیانیه‌ای گفت:

این مطالعه تأیید می‌کند همان‌طورکه انتظار می‌رفت، ویروس کرونا راه‌هایی برای ادامه‌ی انتشار در جمعیت‌های واکسینه‌شده پیدا می‌کند؛ اما با‌توجه‌به نتایج امیدوارکننده از مطالعات دیگر در آفریقای‌جنوبی با استفاده از وکتور ویروسی مشابه، واکسن‌ها ممکن است با پیشگیری از بیماری شدید باعث کاهش خسارات وارده بر سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی شوند.

مدرنا نیز ساخت فرم جدیدی از واکسن خود را آغاز کرده است که بتواند به‌عنوان دُز تقویت‌کننده دربرابر گونه‌ی موجود در آفریقای‌جنوبی استفاده شود. گونه‌ی B.1.351 در آفریقای‌جنوبی به گونه‌ی غالب ویروس تبدیل و در چندین کشور دیگر نیز شناسایی شده است. دانشمندان بر این باورند که B.1.351 ممکن است ازنظر فرار از آنتی‌بادی‌های حاصل از واکسن قدرتمندتر باشد؛ زیرا جهشی به نام E484K به‌دست آورده است که موجب می‌شود آنتی‌بادی‌ها به‌سختی بتوانند به ویروس متصل و از ورود آن به سلول‌ها مانع شوند.

نواواکس گفت واکسن این شرکت در کارآزمایی آفریقای‌جنوبی در پیشگیری از کووید ۱۹ اندکی کمتر از ۵۰ درصد مؤثر بوده است. جانسون اند جانسون گزارش کرد که واکسن تک‌دُزی آن‌ها در پیشگیری از کووید ۱۹ متوسط تا شدید در آفریقای‌جنوبی ۵۷ درصد مؤثر بود؛ اگرچه دربرابر بستری‌شدن و مرگ پس از چهار هفته محافظت کامل فراهم می‌کرد.

به‌نظر نمی‌رسد گونه‌ی سریع منتشرشونده‌ی دیگری که B.1.1.7 نام دارد و نخستین‌بار در بریتانیا شناسایی شد، در کار واکسن‌ها اختلالی ایجاد کند. مشخص شده است که هر پنج واکسن پیشتاز و اخیرا محصول آسترازنکا سطوح مشابهی از محافظت را دربرابر گونه‌ی B.1.1.7 درمقایسه‌با تبارهای قبلی ویروس فراهم می‌کنند.

واکسن آسترازنکا را ۵۰ کشور ازجمله بریتانیا تأیید کرده‌اند که ده‌ها مورد از گونه‌‌ی مشاهده‌شده در آفریقای‌جنوبی برای اولین‌بار، در آن شناسایی شده است. در کشور آمریکا، نهادهای ناظر منتظر داده‌های کارآزمایی بزرگ مرحله‌ی آخری از واکسن آسترازنکا هستند که انتظار می‌رود نتایج آن ماه مارس گزارش شود.