نخستین واکسن تک‌دوزی کرونا با متوسط اثربخشی ۶۶ درصد از راه رسید

جانسون اند جانسون، غول داروساز آمریکایی و تنها شرکت بزرگی که در حال ساخت واکسن تک‌دوزی برای کووید ۱۹ است، روز جمعه اعلام کرد که محصولش مصونیت قدرتمندی علیه این بیماری ارائه می‌دهد. با این موفقیت، در رقابت نافرجام علیه ظهور جهانی جهش‌های ویروس کرونا، ابزار قدرتمند دیگری فراهم شده است.

اما نتایج با تبصره‌ی محتاطانه‌ی چشمگیری همراه شده است: نرخ اثربخشی واکسن جانسون اند جانسون از ۷۲ درصد در ایالات متحده به ۵۷ درصد در آفریقای جنوبی کاهش می‌یابد؛ جایی که گونه‌ای به‌شدت واگیردارتر، عامل بیماری اغلب موارد ابتلا به ‌شمار می‌آید. مطالعات نشان می‌دهد که گونه‌ی آفریقای جنوبی کرونا، کارآمدی واکسن‌های ساخت فایزر – بایون‌تک، مدرنا و نواوکس را نیز کاهش می‌دهد. این گونه به دست ‌کم ۳۱ کشور گسترش یافته است.

جانسون اند جانسون با نتایج اخیر به پنجمین شرکت پشتیبانی‌شده از جانب دولت آمریکا تبدیل شده است که در ظرف کمتر از یک سال، واکسنی اثربخش برای کووید ۱۹ می‌سازد. محصول این شرکت نخستین واکسنی محسوب می‌شود که به دو دوز نیاز ندارد؛ مزیتی بزرگ در زمانی‌که اغلب کشورها به‌سختی در تلاش برای واکسیناسیون هرچه سریع‌تر جمعیت خود هستند.

به‌ گفته‌ی جانسون اند جانسون، واکسن این شرکت در پیشگیری از موارد شدید کووید ۱۹ از جمله بیماری شدید ناشی از گونه‌ی جهش‌یافته، به‌شدت اثربخش است. این واکسن در مقایسه با واکسن‌های مدرنا و فایزر که ‌اکنون مجوز استفاده را در آمریکا دریافت کرده‌اند، اثربخشی کمتر دارد؛ اما همچنان از سوی دانشمندان واکسنی قدرتمند قلمداد می‌شود. به‌عنوان مقایسه، واکسن‌های آنفلوانزای فصلی معمولا بین ۴۰ تا ۶۰ درصد اثربخش هستند.

آکیکو ایواساکی، ایمنی‌شناس از دانشگاه ییل، نتایج واکسن جانسون اند جانسون را بسیار خوب توصیف کرد. او امیدوار است این واکسن با دریافت هرچه سریع‌تر مجوز، به کاهش گسترش بیماری در سرتاسر جهان کمک کند. جانسون اند جانسون قصد دارد تا هفته‌ی آینده با درخواست از سازمان غذا و داروی آمریکا برای تأیید استفاده‌ی اضطراری از واکسن خود، محصولش را در مسیر دریافت مجوز تا ماه فوریه قرار بدهد.

به‌ گفته‌ی دکتر پل استوفلس، مدیر ارشد علمی جانسون اند جانسون، واکسن این شرکت با برخورداری از خصوصیت تک‌دوزی می‌تواند وضعیت را برای مقابله با ویروس دنیاگیر تغییر بدهد. واکسن جانسون اند جانسون مزیت دیگری دارد که می‌تواند به تسریع عرضه‌ی آن کمک کند. این واکسن را می‌توان به‌مدت سه ماه در یخچال نگه‌داری کرد؛ درحالی‌که دو واکسن تأیید‌شده‌ی کنونی باید به‌صورت یخ‌زده نگاه داشته شوند. این خصوصیت به شرکت سازنده فرصت می‌دهد تا واکسن خود را راحت‌تر به‌  مناطق دوردستی از جهان برساند که ممکن است به محل ظهور گونه‌های تهاجمی‌تر از ویروس کرونا تبدیل شوند.

بااین‌حال، جانسون اند جانسون و سایر سازندگان واکسن باید برای گونه‌ی بریتانیایی کرونا یا دیگر انواع در حال ظهور این ویروس آماده شوند. به‌ گفته‌ی دکتر آنتونی فائوچی، مدیر مؤسسه‌ی ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی آمریکا، شرکت‌ها باید به‌ اندازه‌ی کافی زیرک باشند تا بتوانند واکسن‌هایشان را برای مقابله با گونه‌ی غالب ارتقا بدهند. اینکه چه زمان باید این تغییر را اعمال کرد، تصمیمی دشوار است؛ زیرا ویروس‌ها به ‌نحو پیش‌بینی‌ناپذیر در حال انتشار هستند و تولید دوزهای تازه‌ی واکسن مسئولیتی بسیار خطیر خواهد بود.

جانسون اند جانسون صرفا خلاصه‌ای از نتایج کارآزمایی بالینی خود را ارائه کرده است. براساس این نتایج، واکسن در پیشگیری از موارد شدید بیماری در هر سه منطقه‌ی محل اجرای کارآزمایی از جمله ایالات متحده، آمریکای لاتین و آفریقای جنوبی، ۸۵ درصد اثربخش بود. پس از ۲۸ روز، هیچ‌یک از شرکت‌کنندگان واکسینه‌شده که به کووید ۱۹ مبتلا شدند، به بستری شدن در بیمارستان نیاز نداشتند.

• هرآنچه باید درباره واکسن کرونا مدرنا بدانید
• واکسن کرونا آکسفورد و آسترازنکا و هرآنچه باید درباره آن بدانید

شرکت گزارش داد که اثر محافظتی واکسن ظاهرا با گذشت زمان افزایش می‌یابد؛ اما بدون داشتن داده‌های بلندمدت از مصونیت، دانشمندان و سازمان‌های نظارتی هنوز نمی‌دانند آیا اثربخشی واکسن پیش از کاهش، در برخی نقاط به اوج می‌رسد یا نه. به ‌گفته‌ی دکتر استوفلس، شرکت هنوز در انتظار داده‌های بیشتر است تا دریابد آیا واکسن می‌تواند از عفونت بدون علامت نیز جلوگیری کند یا نه.

برخلاف واکسن‌های فایزر – بایون‌تک و مدرنا که با فناوری mRNA ساخته شده‌اند، جانسون اند جانسون از نوعی ویروس عامل سرماخوردگی معمولی به‌ نام آدنوویروس استفاده می‌کند. واکسن‌های مبتنی بر آدنوویروس به‌ مدت سه دهه تحت پژوهش و بررسی بوده‌اند؛ اما صرفا به‌تازگی مجوز استفاده روی انسان را دریافت کرده‌اند. واکسن ابولای جانسون اند جانسون در جولای‌ گذشته با چراغ سبز سازمان‌های نظارتی اروپا، به نخستین واکسن تأییدشده‌ی مبتنی بر آدنوویروس تبدیل شد. دانشمندان روسی واکسن اسپوتنیک وی را نیز با استفاده از آدنوویروس ساخته‌اند.