پژوهشگران خواستار توضیح درمورد دادههای سؤالبرانگیز کارآزمایی واکسن کرونای روسیه شدند
گروهی از پژوهشگران، نگرانی خود را درمورد الگوهای تکراری دادهها در مقالهای ابراز کردهاند که کارآزماییهای بالینی مرحلهی اولیه واکسن ویروس کرونای روسیه را توصیف میکند. پژوهشگران در نامهای سرگشاده به نویسندگان مطالعه که نتایج کارآزمایی خود را در ماه جاری در مجلهی لنست منتشر کردند، بر اعدادی تأکید کردهاند که بهنظر میرسد کپی شده باشند و هشدار میدهند این مقاله، نتایج خود را فقط به شکل نمودارهای جعبهای ارائه داده و دادههای مورد استفاده را بهطور دقیق تفکیک نکرده است. در این نامه آمده است: «درحالیکه پژوهش توصیفشده در این مطالعه بهطور بالقوه قابلتوجه است، نحوهی ارائهی دادهها نگرانیهای زیادی را موجب میشود و برای بررسی کامل دادههای اولیه لازم است به دادههای مورد استفاده دسترسی داشت.» این نامه را ۳۸ دانشمند امضا کردهاند.
کارآزماییهای مذکور دو واکسن وکتور ویروسی را که اندکی با هم تفاوت دارند، مورد آزمایش قرار داده است. این واکسنها که در آنها از آدنوویروسهایی استفاده شده است که بهمنظور تولید پروتئینهای ویروس کرونا در بدن ازنظر ژنتیکی مهندسی شدهاند، روی ۷۶ داوطلب آزمایش شدند. نتایج نشان داد واکسن، پاسخ ایمنی قوی ایجاد میکند و عوارض جانبی آن محدود به اثرات کوتاهمدت خفیفی مانند سوزش در ناحیهی تزریق یا سردرد در برخی افراد بود.
مقامات روسی در ماه آگوست، واکسن روسی موسوم به Sputnik V را برای استفادهی گسترده تصویب کردند و گفتهاند که طی چند ماه میتواند دردسترس عموم قرار گیرد. این تأیید سریع موجب بروز نگرانی درمیان پژوهشگرانی شده است که استدلال میکنند در تصمیم برای رونمایی از واکسن پیش از تکمیل کارآزماییهای بزرگتر برای تأیید ایمنی و اثربخشی واکسن عجله شده است و این امر خطرناک است.
نامه سرگشاده در وبلاگ انریکو بوچی، متخصص زیستشناسی مولکولی ارسال شده است. بوچی میگوید بلافاصله پس از انتشار مقالهی مذکور در مجلهی لنست، متوجه وجود بینظمیهایی در آن شده است. برای مثال، در یکی از شکلها که در آن نویسندگان، اندازهگیریهای مربوط به نشانگر یکی از سلولهای ایمنی موجود در خون را گزارش میکنند، بسیاری از اعضای دو گروه که با فرمولاسیونهای مختلف واکسن آزمایش شدهاند، دارای سطوح یکسانی هستند. بوچی میگوید: «احتمال اینکه چنین نتایجی بهطور تصادفی به دست آید، بسیار کم است.»
کنستانتین آندریف که در دانشگاه نورث وسترن آمریکا به مطالعهی عفونتهای تنفسی ویروسی مشغول است، میگوید: «دیدن چنین الگوهای مشابهی میان اندازهگیریهای نامرتبط واقعا بعید است.» آندریف بهطور مستقل درمورد جنبههایی از کارآزمایی بالینی نگران شده بود و اندکی پس از انتشار مقاله نامهی سرگشادهای را در این خصوص امضا کرد. بوچی میگوید: «ما ادعای تخلف علمی عمدی نمیکنیم؛ اما خواستار روشنگری درمورد نحوهی دستیابی به این دادههای ظاهرا مشابه هستیم. وقتی ما گزارشهایی را خواندیم که میگفت روسیه تزریق واکسن را خارج از کارآزماییهای بالینی آغاز کرده است، احساس کردیم باید فورا اعتراض کنیم.» کارآزماییهای بالینی مرحلهی آخر واکسن که دهها هزار نفر در آن شرکت میکنند، از ۲۶ آگوست آغاز شد.
مایکل فاووروف، متخصص همهگیرشناسی میگوید دادههای مورد استفاده برای مطالعه باید دردسترس قرار گیرد. او میگوید: «دادههای سؤالبرانگیز زیادی ازنظر ارائه وجود دارند. شاید دادهها خوب باشند، ما نمیتوانیم قضاوت کنیم.» وی میافزاید تصمیم برای انتشار گزارشها بدون وجود دادههایی که نتایج از آنها حاصل شده است، غیرعادی بهنظر میرسد.
درمقابل، وقتی مطالعات بالینی واکسن ویروس کرونای شرکت آسترازنکا و دانشگاه آکسفورد، در همان مجله منتشر شد، همراهبا دادههای تکمیلی زیادی بود که پژوهشگران دیگر قادر به بررسی آنها بودند.
دنیس لوگونوف، نویسندهی اصلی مقاله به درخواستهای گروه خبری Nature برای اظهارنظر در این مورد پاسخ نداد. او به رسانهی خبری روسی Meduza گفت که قصد ندارد به نامه سرگشاده پاسخ دهد. وی وجود خطا در مقاله را انکار کرد و اظهار داشت که سطوح آنتیبادی اندازهگیریشده دقیقا همانطور بوده است که در مقاله آمده است. وی افزود او با لنست در تماس بوده و آمادهی روشنکردن هرگونه مسئلهای است.
لنست از اظهارنظر درمورد سیاست خود برای ارائه داده در حمایت از کارآزماییهای بالینی که منتشر میکند، خودداری کرد اما بیانیهای صادر کرد که در آن گفته بود از نویسندگان مطالعهی واکسن روسی دعوت کرده است تا به پرسشهای مطرحشده در نامه سرگشاده انریکو بوچی پاسخ دهند و این موقعیت را از نزدیک دنبال میکند.
نظرات