شایعات مربوط به کووید ۱۹ جان بیش از ۸۰۰ نفر را گرفته است

در‌حال‌حاضر، عفونتی جهانی درحال انتقال از فردی به فرد دیگر است و موجب بیماری و حتی مرگ بسیاری از افراد می‌شود. ما درمورد ویروس کرونا صحبت نمی‌کنیم، هرچند همراه این بلای موذی ظاهر شده است.

انتشار جهانی موردنظر چیزی است که پژوهشگران آن را یک اینفودمیک می‌خوانند؛ عرضه‌ی بیش‌ازحد اطلاعات که با آن اخبار جعلی، شایعات و تئوری‌های توطئه همراه بوده و انسان‌ها را در مسیر خطر قرار می‌دهد. ایده‌های بد و توصیه‌های نامناسب که میان دوستان و خانواده و کل غریبه‌ها به اشتراک گذاشته می‌شود. ازنظر تئوری، یک اینفودمیک می‌تواند به هر چیزی مرتبط شود. این بار، این کووید ۱۹ است و مشکلی بسیار جدی است که خطرات بزرگ بحران ویروس کرونا را تشدید می‌کند.

در مطالعه‌ی جدیدی، گروهی از پژوهشگران بیماری‌های عفونی، رسانه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌های خبری را به‌منظور نظارت بر چگونگی گردش اطلاعات غلط روی پلتفرم‌های آنلاین مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها در مجموع بیش از ۲,۳۰۰ مورد گزارش از شایعات و تئوری‌های توطئه‌ی مرتبط با کووید ۱۹ را پیدا کردند که به ۲۵ زبان مختلف در ۸۷ کشور ردوبدل می‌شد. هیچ‌کدام از این اطلاعات غلط مفید نبوده (حتی اگر هدف خوبی داشته باشند) و بیشتر آن‌ها مضر هستند. در برخی موارد، این اطلاعات کشنده بوده و منجر به مرگ و جراحتی قابل پیشگیری در مقیاسی واقعا غم‌انگیز می‌شود. نویسندگان در مطالعه‌ی خود می‌نویسند: «برای مثال، یک داستان رایج که می‌گوید مصرف الکل بسیار غلیظ می‌تواند بدن را ضدعفونی کرده و ویروس را بکشد در بخش‌های مختلف جهان درحال گردش بود. به‌دنبال این اطلاعات غلط، تقریبا ۸۰۰ نفر جان خود را از دست دادند درحالی‌که ۵,۸۷۶ نفر بستری شده و ۶۰ نفر پس از نوشیدن متانول به‌عنوان درمانی برای ویروس کرونا کاملا نابینا شدند.»

حادثه‌ی مذکور با محوریت ایران ممکن است بدترین نمونه از مرگ، جراحت و اتفاق ناگوار مرتبط با اینفودمیک باشد، اما تنها موردی نبود که پژوهشگران آن را پیدا کردند. پژوهشگران می‌گویند طبق گزارش‌ها، اتفاق مشابهی جان ۳۰ نفر را در ترکیه گرفت درحالی‌که در قطر دو مرد به خاطر خوردن ضدعفونی‌کننده‌های سطح و ضدعفونی‌کننده دست حاوی الکل، جان خود را از دست دادند. در کشور هند، چندین نفر پس از نوشیدن الکل ساخته‌شده از دانه‌های سمی گیاه تاتوره با تماشای ویدئویی در رسانه‌های اجتماعی که ادعا می‌کرد ایمنی آن‌ها را دربرابر کووید ۱۹ تقویت خواهد کرد، بیمار شدند. پنج نفر از این افراد کودک بودند.

پژوهشگران توضیح می‌دهند: «کلیسایی در کره جنوبی که در آن برای پاشیدن آب نمک روی حاضران از یک بطری اسپری استفاده شده بود، به دلیل پاشیدن آب آلوده منجر به بیش از ۱۰۰ مورد عفونت درمیان حاضران شد.» آن‌ها حادثه‌ای را توصیف می‌کنند که در آن افشانک بطری بدون ضدعفونی کردن به‌طور مکرر درون دهان حاضران قرار داده شده بود.

البته این اینفودمیک تنها درمورد درمان‌های دروغین ادعا نمی‌کند، بلکه همچنین حاوی اطلاعات نادرست زیادی درمورد منشا ویروس کرونا، نحوه‌ی ابتلا به آن و توهین‌های نژادی درمورد مقصر انتشار ویروس است. مواردی از این فهرست طولانی عبارت‌اند از: ویروس کرونا نوعی هاری است؛ تلفن‌های همراه می‌توانند ویروس کرونا را منتقل کنند؛ ویروس کرونا یک سلاح زیستی مهندسی‌شده است؛ ویروس کرونا به‌دلیل فروش واکسن ساخته شده است؛ ویروس کرونا به‌وسیله‌ی بنیاد بیل و ملیندا گیتس، دونالد ترامپ، سازمان سیا، چین (و غیره) ساخته شده است؛ ویروس کرونا یک طرح کنترل جمعیت است و موارد دیگر.

پژوهشگران به محدودیت‌های مطالعه‌ی خود اذعان کرده و خاطرنشان می‌کنند که آن‌ها اطلاعات غلطی را که به‌صورت آنلاین دیده‌اند، بررسی نکرده یا مورد پیگیری قرار نداده‌اند و نیز تعداد افرادی را که هریک از آن‌ها را باور دارند، تعیین نکرده‌اند. با‌این‌حال، آن‌ها این همه اطلاعات غلط را پیدا کردند که آزادانه در وب‌سایت‌های عمومی و رسانه‌های اجتماعی درحال گردش بودند. این بن‌مایه مشکل است: پژوهشگران می‌گویند اینفودمیک ویروس کرونا را همه می‌بینند و این مشکلی است که ما باید به‌طور فعالانه با آن مقابله کنیم. آن‌ها می‌نویسند: «اطلاعات غلطی که از شایعات و تئوری‌های توطئه تغذیه می‌کند، درصورت ترجیح داده شدن بر دستورالعمل‌های مبتنی‌بر شواهد می‌تواند پیامدهای جدی روی افراد و جامعه داشته باشد.»

آژانس‌های بهداشتی باید اطلاعات غلط مرتبط با کووید ۱۹ را در زمان واقعی مورد پیگیری قرار داده و از جوامع محلی و سازمان‌های دولتی برای سلب اعتبار از اطلاعات غلط کمک بخواهند.

یافته‌های این پژوهش در مجله‌ی The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene گزارش شده است.