اثر نامطلوب استفاده از دهان‌شویه پس از ورزش

در تبلیغات تلویزیونی، همه‌چیز بسیار ساده به‌نظر می‌رسد. مردم از دهان‌شویه استفاده می‌کنند و این ماده به‌سرعت تمام باکتری‌های ناخوشایند پنهان‌شده در دهان را از بین می‌برد و بهداشت دندان‌ها تضمین می‌شود. با تمام این‌ها، واقعا وقتی دهان خود را با مواد شیمیایی ضدباکتری می‌شویید، چه اتفاقی می‌افتد؟ این مواد با بدن و دیگر انواع میکروارگانیسم‌هایی که ممکن است واقعا برای سلامتی مفید باشند، چه خواهد کرد؟ همان‌طورکه نتایج مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد، اثرهای پایین دست حاصل از این عمل می‌تواند بسیار شگفت‌آور و دور از ذهن باشد و تأثیراتی فراتر از بهزیستی دندان‌ها داشته باشد.

در آزمایشی که به‌وسیله‌ی دانشمندانی از کشورهای انگلستان و اسپانیا انجام شد، پژوهشگران دریافتند عمل ساده‌ی استفاده از دهان‌شویه پس از ورزش می‌تواند یکی از مزایای مهم ورزش، یعنی کاهش فشارخون را خنثی کند. هنگامی‌که ورزش می‌کنید، رگ‌های خونی شما در پاسخ به تولید نیتریک‌اکسید بازمی‌شود که این امر قطر عروق خونی را افزایش می‌دهد. فرایند مذکور که به اتساع عروق معروف است، موجب افزایش جریان خون به‌سوی عضلات فعال می‌شود.

پژوهش‌های دهه‌ی اخیر نشان داده‌اند نیترات می‌تواند به‌وسیله‌ی غدد بزاقی جذب ‌شود و همراه‌با بزاق در دهان ترشح شود.

برخی از انواع باکتری‌های موجود در دهان می‌توانند از این نیترات استفاده کنند و آن را به نیتریت تبدیل کنند. نیتریت ملکول بسیار مهمی است که موجب افزایش تولید نیتریک‌اکسید در بدن می‌شود. وقتی نیتریت تولید و به‌همراه بزاق بلعیده می‌شود، وارد جریان خون و به نیتریک‌اکسید تبدیل می‌شود. نیتریک‌اکسید می‌تواند عروق خونی را متسع و فشارخون را کاهش دهد؛ اما براساس این مطالعه‌ی کوچک، درصورت استفاده از دهان‌شویه‌های ضدباکتریایی پس از ورزش این مکانیسم بیولوژیکی مختل می‌شود.

در آزمایش مذکور، ۲۳ فرد بالغ سالم به‌مدت ۳۰ دقیقه روی تردمیل دویدند. پس از پایان تمرین، از شرکت‌کنندگان خواسته شد دهان خود را با استفاده از دهان‌شویه‌ی ضدباکتریایی یا شبه‌داروی دارای طعم نعناع شست‌وشو دهند. شست‌وشو بلافاصله پس از ورزش و نیز ۳۰ و ۶۰ و ۹۰ دقیقه پس از ورزش انجام شد. فشارخون شرکت‌کنندگان نیز در جریان آزمایش، بلافاصله پس از ورزش و در دوره‌ی استراحت اندازه‌گیری شد.

نتایج نشان می‌داد یک ساعت پس از جلسه‌ی تردمیل، متوسط کاهش در فشارخون سیستولیک در گروه دارونما ۵.۲- میلی‌مترجیوه بود. میزان کاهش فشارخون در گروهی که از دهان‌شویه استفاده کرده بود، بسیار کمتر بود (دارای میانگین ۲- میلی‌مترجیوه در همان زمان). این امر نشان می‌دهد استفاده از دهان‌شویه ضدمیکروبی (۰.۲ درصد کلرهگزیدین) موجب کم‌شدن میزان کاهش فشار‌خون سیستولی تا بیش از ۶۰ درصد شد. دو ساعت پس از جلسه ترمیل، در گروه دهان‌شویه نشانه‌ای از کاهش فشارخون ناشی از ورزش وجود نداشت؛ درحالی‌که در گروه دارونما در مقایسه‌ با فشارخون پیش از ورزش، کاهش چشمگیری دیده شد. نویسندگان در مقاله‌ی خود توضیح می‌دهند:

این اولین شاهدی است که نشان می‌دهد فعالیت احیاکنندگی نیترات باکتری‌های دهان مکانیسم اصلی القای پاسخ قلبی‌عروقی حاد به ورزش در افراد سالم است.

درحالی‌که این تنها مطالعه‌ای کوچک است، یادآور مهمی است که نشان می‌دهد تمام باکتری‌ها مضر نیستند و خوردن مواد شیمیایی که بدون استثنا تمام میکروب‌های سالم دهان را سرکوب می‌کند، می‌تواند مانع انجام فرایندهای بیولوژیکی مهم موردنیاز برای سلامتی شود. کریگ کاتلر، یکی از اعضای این گروه پژوهشی می‌گوید:

این یافته‌ها نشان می‌دهند سنتز نیتریت به‌وسیله‌ی باکتری‌های دهانی در واکنش بدن دربرابر ورزش و کاهش فشارخون و اکسیژن‌دهی بیشتر به عضلات مهم است. درواقع، مثل این است که باکتری‌های دهان کلید بازکردن عروق خونی هستند. اگر آن‌ها حذف شوند، نیتریت تولید نمی‌شود و رگ‌های خونی در همان وضعیت اولیه‌ی خود باقی می‌مانند.

نتایج این پژوهش در مجله‌ی Free Radical Biology and Medicine منتشر شده است.