نوعی موش‌ آفریقایی درد را احساس نمی‌کند

هرکسی که تجربه‌ی حضور یک هم‌اتاقی آزاردهنده را داشته باشد، می‌داند که شرایط دشوار زندگی می‌تواند موجب تغییر فرد از بسیاری از جنبه‌ها شود. اکنون تصور کنید که آن هم‌اتاقی به‌جای اینکه فقط تمام غذاهای شما را از یخچال بردارد و بخورد، بتواند واقعا موجب تغییراتی ژنتیکی در شما شود که در آینده نسبت‌به رفتار او بردبارتر شوید.

آیا این موضوع به‌نظر غیرممکن می‌آید؟ این موضوع دقیقا در مورد برخی از گونه‌های جوندگان آفریقایی صدق می‌کند که در شرایط دشواری مانند هوای اسیدی، حضور حشرات نیش‌زننده و منابع غذایی تُند زندگی می‌کنند.

پژوهشگران درحال بررسی این موضوع هستند که چگونه ژن‌ها و محیط در تعامل با هم، خطر درد مزمن را تعیین می‌کنند. هدف آن‌ها، استفاده از این دانش درجهت توسعه‌ی درمان‌های جدیدی برای درمان بهتر درد بدون نیاز به اپیوئیدها است. اپیوئیدها ابزار قدرتمندی برای درمان درد و به‌ویژه درد حاد هستند اما به‌طور دقیقی یک مکانیسم درد خاص یا سیگنال خاص را مورد هدف قرار نمی‌دهند. به‌جای آن، اپیوئیدها عمدتا ازطریق کاهش توانایی سلول‌ها برای انتقال پیام‌های درد عمل می‌کنند و خود پیام درد را خاموش نمی‌کنند.

در این راستا، توجه پژوهشگران به موش‌های صحرایی برهنه جلب شده است، زیرا این موجودات دربرابر انواع خاصی از محرک‌های دردآور به‌شدت تکامل پیدا کرده‌اند. این امر به‌عنوان پیامدی از تفاوت‌های ظریف در فعالیت ژن و ساختار پژوتئین و نه حذف‌ها یا جهش ژنتیکی اتفاق می‌افتد. پژوهشگران بر این باورند که تفاوت در فعالیت ژن‌ها شاید بتواند علت اختلافات فردی در حساسیت نسبت‌به درد در انسان‌ها و خطر توسعه‌ی درد مزمن را توضیح دهد. مهم‌تر اینکه، اگر پژوهشگران حوزه‌ی درد بتوانند این فرایندها را در جوندگان بشناسند و نتایج را به انسان‌ها تعمیم دهند، این امر طبیعتا منجر به توسعه‌ی روش‌های نوینی برای تسکین ایمن و مؤثر درد خواهد شد.

پناهگاه‌های بدبو موجب تکامل تحمل درد می‌شود

موش‌های صحرایی برهنه (Heterocephalus glaber)، بومی شرق آفریقا هستند و در جمعیت‌های متراکمی در پناهگاه‌های زیرزمینی زندگی می‌کنند. درون این پناهگاه‌ها، سطح کربن‌دی‌اکسید بازدمی چنان بالا است و هوا آنقدر اسیدی می‌شود که می‌تواند موجب ایجاد حس سوزش در بینی، چشم‌ها و پوست برهنه بیشتر پستانداران شود. اما موش‌های صحرایی برهنه نسبت‌به این شرایط اسیدی حساسیتی ندارند و این امر موجب می‌شود که بتوانند دربرابر وضعیت یادشده کاملا مقاوم باشند. علاوه‌بر‌این، این جوندگان نسبت‌به کپسایسین (ماده‌ی شیمیایی مسئول درد سوزانننده‌ی فلفل تند) حساسیتی ندارند.

تمام این محرک‌ها موجب انواع مختلفی از درد می‌شوند. اسید یکی از موادی است که شرایط دارای کربن‌دی‌اسید بالای موجود در پناهگاه‌ها را شبیه‌سازی می‌کند. کپسایسین و روغن خردل (AITC) که موجب درد سوزاننده می‌شوند، در غذاهای معمول این جوندگان دیده می‌شوند. اما هر کدام از آن‌ها از مسیر بیوشیمیایی متفاوتی موجب درد می‌شوند.

تلویحات برای بحران اپیوئید

شواهد نشان می‌دهد که عدم حساسیت نسبت‌به درد اسید، کپسایسین و AITC، همه به‌صورت جداگانه در گونه‌های جوندگان خویشاوند در حال تکامل است. اما در انتها، این سازگاری‌ها به این جوندگان امکان بقا در محیط‌های گرم، تاریک و اسیدی را می‌دهد. بدون ایجاد تغییرات عمده در ساختار و عملکرد مسیرهای حس‌کننده‌ی درد، این جوندگان از چندین راه درجهت کاهش حساسیت نسبت‌به محرک‌های دردناکی که به‌طور روزمره با آن‌ها مواجه می‌شوند، تکامل پیدا کرده‌اند. به‌طور خلاصه می‌توان گفت این گونه‌های جوندگان برای کسب مقاومت دربرابر شرایط زندگی دشوار و زیستن درکنار هم‌‌آشیانه‌ای‌های خود روش‌های مختلفی پیدا کرده‌اند.

به‌عقیده‌ی دانشمندان، درک تغییرات مولکولی که به موش‌های صحرایی برهنه و گونه‌های خویشاوند آن‌ها، این امکان را می‌دهد تا دربرابر انواع خاصی از درد مقاوم شوند، دارای پیامدهایی فراتر از تحمل هم‌‌آشیانه‌ای‌های‌شان است. این دانش مستقیما به راهبردهای درمانی جدیدی اشاره می‌کند که می‌تواند برای درمان درد در انسان‌ها با مشارکت دادن یا مهار انتخابی فرایندهای درگیر در انواع خاصی از حساسیت‌پذیری نسبت‌به درد، توسعه پیدا کند. با شیوع اپیدمی‌های درد مزمن و بحران اپیوئیدها، توسعه‌ی جایگزین‌های دقیق پزشکی برای افرادی که مدیریت درد در آن‌ها دشوار است، ازطریق حمله به منشا درد و ارائه‌ی داروهایی با خطرات کمتر در زمینه‌ی سوء استفاده و اعتیاد حیاتی است.