استفاده از دستگاه توهم زا برای مطالعه ذهن انسان

تصور کنید که در یک میدان شلوغ هستید، جایی که پر از مغازه‌ها و ترافیک سنگین است. اما شما نوای زنگ‌هایی جادویی را می‌شنوید، در همین حال، دودی عجیب در هوا جریان دارد و عکس‌هایی از پرندگان و سگ‌ها به رهگذران وصل می‌شود. توضیحاتی که داده شد، شرح تحقیقات جدیدی است که محققان برای مطالعه‌ی خودآگاهی با بهره بردن از دستگاهی به نام دستگاه توهم‌زا (Hallucination Machine) انجام داده‌اند.

این دستگاه توهم‌زا به وسیله‌ی تیمی از محققان مرکز ساکلر علوم آگاهی در دانشگاه ساسکس در انگلستان طراحی شده است. این تحقیقات به کوشش بنیان‌گذار این مرکز، آنیل سث انجام گرفته است. سث و همکارانش در مطالعه‌ی خود که هفته گذشته منتشر شد، توضیح داده‌اند که دستگاه توهم‌زا، به‌عنوان وسیله‌ای برای بررسی مکانیسم‌های حالت‌های تغییر یافته آگاهی (ذهن) و بدون بهره بردن از داروهای روان‌گردان طراحی شده است. به‌ادعای این محققان، دستگاه توهم‌زا همچون مواد مخدر روان‌گردان این قابلیت را دارد که در فرد حس‌های توهم ایجاد کند.

محققان در مطالعه‌ی خود توضیح داده‌اند که این تغییر وضعیت در ذهن فرد دشوار بوده است. به‌طور معمول، افراد با مصرف مواد روان‌گردان همچون ال اس دی یا سیلوسایبین‌ها (مجیک ماشروم و دیگر سلوسایبین‌ها) به چنین تغییر حالت ذهنی دست پیدا می‌کنند. دانشمندان دانشگاه ساسکس توضیح می‌دهند که به‌دلیل اینکه مواد روان‌گردان دارای اثرات فیزیولوژیکی زیادی است، دشوار است که دقیقا مشخص کنند، چه حالت‌هایی از ذهن تغییر می‌کند.

دستگاه توهم‌زا، ترکیبی واقعیت مجازی و الگوریتم‌های یادگیری ماشینی عمیق است. محققان اعلام کردند که آن‌ها قادر به شبیه‌سازی بصری تجربیات توهم‌زا به روشی قابل اعتماد از لحاظ زیست‌شناختی و زیست‌محیطی شدند. دستگاه توهم‌زا، برخلاف مخدرهای روان‌گردان، به‌طور مستقیم سیستم عصبی فرد را تغییر نمی‌دهد. این دستگاه با استفاده از واقعیت مجازی و ترکیبی از الگوریتم‌های یادگیری عمیق، فرد را با تماشای فیلم‌های پانورامای ۳۶۰ درجه‌ای در دنیای توهمی غوطه‌ور می‌کند. ویدئوهایی که در قالب این برنامه به بیننده نمایش داده می‌شوند، به‌وسیله‌ی الگوریتمی به نام رویای عمیق (Deep Dream) طراحی شدند.

رویای عمیق به این صورت در این ویدئو به کار برده شده است که عکس‌هایی از سگ‌ها در تصاویر ویدئو می‌گنجاند. محققان در این مطالعه از دو آزمایش برای بررسی دستگاه توهم‌زا بهره برده‌اند. یکی از این آزمایش‌ها مشابه روان‌گردان‌های معمولی عمل می‌کند. در ابتدا، ۱۲ نفر از این دستگاه بهره بردند، سپس محققان از شرکت‌کنندگان در آزمایش درخواست کردند، تجربه‌ی خود را در مقایسه با ویدئوهای عادی و مصرف روان‌گردان‌ها توصیف کنند. در کمال تعجب، شرکت‌کنندگان گزارش کردند که تجربه‌ی آن‌ها بسیار متفاوت از تماشای ویدئوهای معمولی بود، اما به لحاظ کیفی شبیه به مخدرهای روان‌گردان‌های دیگر بود.

در آزمایش دوم، ۲۲ شرکت‌کننده از دستگاه توهم‌زا بهره بردند و سپس ویدئو را تماشا کردند. شرکت‌کنندگان، با تماشای هر ویدئو، وظیفه‌ای را کامل می‌کردند که نحوه‌ی تجربه گذر زمان در آن‌ها را بررسی می‌کرد. محققان گزارش کرده‌اند که نه دستگاه و نه تماشای ویدئو، هیچ‌کدام نتوانسته منجر به تحریف زمان شود. اما محققان گزارش کردند که کشف اخیر یافته‌ی مهمی محسوب می‌شود، چرا که در مطالعات گذشته‌ که در مورد وضعیت‌های تغییر یافته ذهن ناشی از مواد روان‌گردان انجام گرفته بود، محققان در مورد نحوه گذر زمان سردرگم شده بودند.  

مطالعه‌ی مغز در وضعیت‌های تغییریافته‌ی ذهن، برای دانشمندان اهمیت زیادی دارد؛ چراکه دانشمندان هنوز هم در مورد اساس زیست‌شناختی خود آگاهی (ماهیت ذهن) دانسته‌های کمی در اختیار دارند، یک مانع عمده در این زمینه‌ی مطالعاتی بهره بردن و دسترسی به مواد روان‌گردان بوده است. دستگاه توهم‌زا ممکن است که این زمینه‌ی مطالعاتی را تا حد زیادی تغییر دهد و به دانشمندان امکان این را بدهد که به روش‌های جدید برای چگونگی درک ذهن ما از خود، محیط و جهان دست پیدا کنند.