محدودیت ذهن انسان توسط فیزیک یا ارادهی آزاد
شاید یکی از کنجکاوکنندهترین و جذابترین پدیدهها در فیزیک کوانتوم، «تأثیر سایهای در فاصله» است که اینشتین آن را معرفی کرد؛ اصطلاحی که بیشتر با عنوان درهمتنیدگی کوانتومی شناخته شده است.
اثر کوانتومی معرفیشده در فرآیندی که کامپیوترهای کوانتومی انجام میدهند، با نام بیتهای کوانتومی (کیوبیت) مستتر است و بهطور کلی در انجام عملیات با تکیه بر قانون درهمتنیدگی، روی اطلاعات و دادهها کارمیکند. همچنین این اثر نظریهی کار امکان دورنوردی کوانتومی را شکل میدهد.
در حالت کلی درهم تنیدگی کوانتومی اینگونه تعریف میشود: ذرات درهمتنیده را بدون توجه به فاصلهی بین آن دو تحت تأثیر قرار میدهد تا جایی که اندازهگیری وضعیت یکی میتواند در همان لحظه روی وضعیت دیگری تأثیر بگذارد.
درهم تنیدگی، در هالهای از ابهام باقی مانده است؛ زیرا با وجود پیروی از قوانین فیزیک کوانتوم، به نظر میرسد درهمتنیدگی، برخی نظریههای عمیقتر را که هنوز کشف نشدهاند، معرفی میکند.
تعدادی از فیزیکدانان روی تعیین این نظریهی عمیقتر کار کردهاند؛ اما تاکنون نتیجهی مشخصی به دست نیامده است.
در مورد خود درهمتنیدگی، یک آزمون بسیار شناختهشده، توسط فیزیکدانی به نام جان بل در سال ۱۹۶۴ برای تعیین اینکه آیا واقعاْ ذرات به این روش روی یکدیگر اثر میگذارند، انجام شده است.
به عبارت سادهتر، آزمایش بل ذرات جفت درهمتنیده را دخالت میدهد: یکی به سمت محل آ و دیگری به محل ب میرود. در هرکدام از این نقطهها، دستگاهی وضعیت ذرات را اندازهگیری میکند.
تنظیمات دستگاه محاسبه تصادفی هستند، بنابراین ممکن نیست که در زمان اندازهگیری محل آ تنظیمات بی را بشناسد و یا بالعکس. به لحاظ تاریخی، آزمون بل نظریهی حالت سایه را پشتیبانی میکند.
اکنون، لوسین هاردی، فیزیکدان نظریهپرداز از مؤسسهی پریمتر کانادا، سعی دارد ثابت کند محاسبات بین آ و بی امکان دارد بهوسیلهی چیزی که شاید بهطور بالقوه از دنیای مادی جدا باشد، کنترل شود؛ یعنی ذهن انسان.
نظریهی هاردی از نظریهی فیلسوف و ریاضیدان فرانسوی رنه دکارت که دوگانگی ذهن ماده خوانده میشود، نشأت گرفته است.
هاردی نظریهاش را اینطور بیان میکند
جایی که ذهن خارج از قاعدهی فیزیک است و در دنیای مادی پا میگذارد.
برای انجام این کار، هاردی یک نسخه از آزمون بل که صد انسان را شامل میشود، پیشنهاد میکند و به هریک هدستهای ایایجی (موج نگار مغز) که میتواند فعالیت مغزشان را بخواند، وصل میکند. این دستگاهها میتوانند برای تعویض تنظیمات دستگاههای اندازهگیری آ و ب به کار روند که صد کیلومتر دور هم از قرار گرفتهاند.
هاردی در یک مقالهی آنلاین منتشرشده در اوایل این ماه نوشت:
امکان ریشهای که مایل به بررسی آن هستیم، این است که وقتی انسانها را بهجای انواع مختلف مولدهای تصادفی اعداد برای تعیین تنظیمات استفاده میکنند، ممکن است انتظار نقض نظریهی کوانتوم را در قرارداد مربوط به بل داشتهاشیم.
اگر ارتباط میان محاسبات با آزمونهای پیشین بل همخوانی نداشته باشد، ممکن است اختلالی در نظریهی کوانتومی وجود داشته باشد که بیان میکند آ و ب توسط عواملی بیرون از حیطهی فیزیک استاندارد کنترل میشوند.
هاردی میگوید:
اگر شما فقط یک اختلال در نظریهی کوانتوم ببینید، وقتی سیستمهایی داشتید که آگاهانه توسط انسان یا حیوانات دیگر نظارت میشدند، قطعا این موضوع هیجانانگیز خواهد بود؛ اما من نمیتوانم بیش از آن، نتیجه تجربی محکمتری در فیزیک تصور کنم. ما میخواهیم در مورد معنای آنچه آمد، بحث کنیم.
نظر شما دربارهی این جمله چیست؟ اینکه ذهن انسان و فیزیک از مواد یکسانی ساخته نشدهاند. بعلاوه، میتوان نشان داد که ذهن انسان قادراست با ارادهی آزاد بر فیزیک فائق بیاید.
این میتواند نخستین بار باشد که دانشمندان درک محکمی در مسئلهی هوشیاری به دست میآورند.
هاردی میگوید:
مفهوم مطرحشده، سؤال پیشآمده را فیصله نخواهد داد؛ ولی قطعا میتواند وضعیتی قوی دربارهی مسئلهی ارادهی آزاد بدهد.