آیا تا به‌حال فکر کرده‌اید چرا قطارها کمربند ایمنی ندارند؟

اگر تا به حال از وسایل نقلیه عمومی استفاده کرده باشید، ممکن است برایتان سوال شده باشد که چرا قطارها (در کنار اتوبوس‌ها) یکی از معدود وسایل نقلیه‌ای هستند که کمربند ایمنی ندارند. درحالی‌که کمربند قابلیت ایمنی رایجی در تمام خودروها و هواپیماها است، چرا قطارها فاقد آن‌ها هستند؟

چند دلیل برای فقدان کمربند ایمنی در قطارها وجود دارد؛ اما همه‌ی آن‌ها در نگاه اول برای مردم قابل حدس نیستند. اول از همه، نصب کمربند ایمنی در قطارها یک تلاش پرهزینه است و تصادفات قطار (هرچند گاهی اوقات ویرانگر) اتفاقی نادر محسوب می‌شود.

طبق پژوهش کمیسیون اروپا در سال ۲۰۱۹، احتمال مرگ مسافران قطار در کشورهای عضو اتحادیه اروپا فقط حدود ۰٫۰۹ نفر در هر یک میلیارد کیلومتر سفر است. به زبان ساده‌تر، سفر با قطار تقریباً سه برابر ایمن‌تر از سفر با اتوبوس و مینی‌بوس و حدود ۲۸ برابر ایمن‌تر از سفر با خودرو است. به همین دلیل، قطار یکی از امن‌ترین روش‌های جابه‌جایی در جهان به حساب می‌آید.

در خودرو، جایی که فضای داخلی محدود و صندلی‌ها نزدیک یکدیگر هستند، کمربند ایمنی به‌طرز موثر کمک می‌کند سرنشینان، به‌ویژه در صندلی جلو به بیرون پرتاب نشوند یا سرنشینان عقب به صندلی جلو برخورد نکنند. اما در قطار، جایی که فضای باز بزرگ وجود دارد و برخی افراد نشسته‌اند و برخی ایستاده‌اند، کمربند ایمنی می‌تواند حتی شرایط را بدتر کند؛ زیرا افراد بدون کمربند درصورت حادثه به «اجسام پرتابی خطرناک» تبدیل می‌شوند و می‌توانند با برخورد به کسانی که با کمربند به صندلی چسبیده‌اند، موجب آسیب بیشتر به آن‌ها شوند.

نکته‌ی مهم بعدی این است که کمربند ایمنی زمانی بیش‌ترین اثربخشی را دارد که تصادف از روبه‌رو اتفاق بیفتد. در تصادف‌های جانبی در خودروها، کیسه‌های هوا و ساختار مقاوم وسیله نقلیه، گزینه‌های ایمنی مؤثرتر برای حفظ جان سرنشینان هستند.

اگر در قطار، جایی که فضای باز گسترده وجود دارد، تصادف از کنار رخ دهد یا قطار به هر دلیل از ریل خارج و واژگون شود، نیرو از جهات غیرمنتظره (پهلو یا بالا و پایین) بر سرنشینان وارد می‌شود. در چنین وضعیتی، با استفاده از کمربند امکان تحرک مسافران محدود و بدن آن‌ها در یک موقعیت ثابت قفل می‌شود؛ درنتیجه، فشار و آسیب به ستون فقرات، گردن و دنده‌ها افزایش می‌یابد.

از آن‌جایی که نمی‌توان همه‌ی مسافران قطار را مجبور به بستن کمربند کرد، چیدمان صندلی‌ها در قطارها به‌گونه‌ای طراحی شده تا به‌عنوان بخشی از سیستم ایمنی غیرفعال، نقش حفاظتی لازم را ایفا کند. مثلاً صندلی‌ها پشت به پشت و در جهت حرکت قطار چیده می‌شوند تا درصورت تصادف، بدن مسافر به صندلی جلو برخورد کند و صندلی درست مانند کیسه هوای خودرو، نقش مانع نرم و جاذب انرژی را برعهده بگیرد.

شرکت‌های ریلی و کارشناسان ایمنی قبلاً احتمال نصب کمربندهای سه‌نقطه‌ای را بررسی کرده‌اند، اما نتایج نشان داد که به‌کارگیری کمربند در کل قطار بدون الزام برای همه، نه‌تنها مفید نیست، بلکه ممکن است خطرناک شود. هیئت ایمنی و استانداردهای ریلی بریتانیا (RSSB) توضیح می‌دهد:

نتایج نشان داد آسیب مسافرانی که از کمربند استفاده کرده بودند به‌طرز چشمگیر کمتر بود؛ اما برای مسافرانی که کمربند نبسته بودند، شدت جراحت‌ها افزایش یافت، زیرا هنگام تصادف، به صندلی‌های تقویت‌شده‌ی جلویی برخورد می‌کردند. این افزایش آسیب به‌ویژه در میان زنان کوتاه‌قد و نوجوانان چشمگیرتر بود. آسیب‌های گردنی در این گروه به‌طرز چشمگیر از حد قابل‌قبول فراتر رفت. شاید بتوان این مشکل را با طراحی صندلی‌های جدید برطرف کرد، اما چالش‌ها و پیامدهای این تغییر را نباید دست‌کم گرفت.

گزارش در پایان تأکید می‌کند که اگر شرکت‌های ریلی صندلی‌ها را به کمربند مجهز کنند و همه‌ی مسافران در تمام طول سفر بنشینند و کمربند ببندند، ایمنی افزایش می‌یابد. اما این سناریو چندان واقع‌بینانه نیست؛ زیرا بسیاری از مسافران و کارکنان چنین چیزی را نمی‌خواهند.

استیون دیت‌مایر، مدیر پیشین تحقیقات در اداره فدرال راه‌آهن آمریکا، در گفت‌وگو با گلوبال‌نیوز در سال ۲۰۱۷ گفت: «سال‌هاست که استفاده از کمربند در قطارها مورد بررسی قرار گرفته، اما در هیچ جای دنیا از آن استفاده نمی‌شود. مردم می‌خواهند در قطار آزادی حرکت داشته باشند، بتوانند بلند شوند و راه بروند. خدمه‌ی قطار هم نمی‌خواهند مسئول بستن کمربند برای همه باشند.»

در نتیجه، نبود کمربند ایمنی در قطار نه از روی سهل‌انگاری، بلکه نتیجه بررسی‌های دقیق فنی، رفتاری و آماری است. قطارها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که حتی بدون کمربند نیز، یکی از ایمن‌ترین شیوه‌های سفر در جهان باقی بمانند.