با شاهزاده اژدها آشنا شوید؛ گونه‌ای جدید از دایناسورها که حلقه گمشده تکامل تی رکس است

دانشمندان گونه‌ای کاملاً جدید از دایناسور به نام  شاهزاده اژدها را کشف کرده‌اند که مسیر سلطه‌ی تیرانوسورها بر زمین را هموار کرد. این خویشاوند تازه‌کشف‌شده‌ی تیرانوسوروس رکس پس از بررسی مجدد فسیل‌هایی که پژوهشگرها پیش‌تر در مغولستان کشف کرده بودند، شناسایی شده است. وجود این دایناسور، می‌تواند حقایق تازه‌ای از داستان تکامل و گسترش تیرانوسورها را آشکار کند.

دانشمندان دایناسور جدید را شاهزاده اژدهای مغولستان (Khankhuuluu mongoliensis) نامیده‌اند و نام سرده را براساس معادل لاتین‌شده‌ی واژه‌های مغولی «شاهزاده» و «اژدها» انتخاب کرده‌اند. جرد ووریس یکی از نویسندگان مطالعه و پژوهشگر دانشگاه کلگر کانادا به لایوساینس گفت: «تیرانوساریدها پیش از آنکه ردای پادشاهی بر تن کنند، شاهزاده بودند.»

تیرانوساریدها شکارچیان عظیم‌الجثه‌ای در رأس زنجیره غذایی بودند که روی دو پا راه می‌رفتند و سرهای بسیار بزرگی با دندان‌های تیز و بازوهای کوچک داشتند. آن‌ها بخشی از خانواده بزرگ‌تر تیرانوساروئیدها محسوب می‌شوند و تصور می‌شد که از گونه‌های کوچک‌تری تکامل یافته‌اند؛ اما تا پیش از این، شواهد فسیلی اندکی برای پشتیبانی از این نظریه وجود داشت.

به همین دلیل، ووریس راهی مغولستان شد تا اسکلت‌های ناقص تیرانوساریدهایی را بررسی کند که دهه‌ها پیش کشف شده بودند، اما هنوز به‌طور کامل مورد مطالعه قرار نگرفته بودند. استیو بروست، دیرینه‌شناس و زیست‌شناس فرگشتی دانشگاه ادینبروی ایتالیا می‌گوید:

بسیاری از ما در جامعه دیرینه‌شناسی می‌دانستیم که این فسیل‌های مغولی که در کشوهای موزه‌ها پنهان مانده‌اند، در انتظار مطالعه درستی به سر می‌برند تا بتوانند بخش مهم و ویژه‌ای از داستان تیرانوسورها را روایت کنند.

نمونه‌هایی که واقعاً توجه ووریس را جلب کردند، در سال‌های ۱۹۷۲ و ۱۹۷۳ در مغولستان کشف و در مقاله‌ای علمی در سال ۱۹۷۷ به آن‌ها اشاره شده بود. در آن زمان، این نمونه‌ها به‌عنوان گونه‌ای از سرده‌ی از پیش شناخته‌شده‌ی آلکتروسور شناسایی شدند؛ اما پس از بررسی دوباره، ووریس گفت:

فهمیدم با چیزی کاملاً متفاوت از هر آنچه تاکنون دیده بودیم روبه‌رو هستیم؛ و در واقع، این نمونه نماینده‌ی نیای همه‌ی تیرانوسورهای شکارچی رأس زنجیره‌ی غذایی است که ما هم در آلبرتا و هم در مغولستان و چین پیدا کرده‌ایم.

شاهزاده اژدها حدود ۸۶ میلیون سال پیش زندگی می‌کرد و از نظر ظاهری شبیه به تیرانوسورها بود، اما فقط حدود ۴ متر طول و ۷۵۰ کیلوگرم وزن داشت. بسیاری از تیرانوسورهای بعدی بسیار بزرگ‌تر بودند. برای مثال، تی‌رکس تا ۱۲٫۵ متر طول و حدود ۱۰٬۴۰۰ کیلوگرم وزن داشت. شاهزاده اژدها همچنین در مقایسه با تیرانوسورهای بعدی، سری کوچک‌تر و دست‌هایی بلندتر داشت.

توماس هولتز، دیرینه‌شناس مهره‌داران از دانشگاه مریلند که در پژوهش مشارکت نداشت، به لایوساینس گفت: «این یک کشف تازه و جالب است که درک بهتری از این مرحله میانی در تاریخ تیرانوسورها به ما می‌دهد.»

ووریس معتقد است نمونه‌ها مربوط به دایناسورهای بالغ کوچک‌اند، نه نوزادان. او ویژگی‌های متعددی را شناسایی کرده که نشان‌دهنده بلوغ هستند: از جمله مهره‌های به‌هم‌جوش‌خورده، شاخ‌های کوچک و برجسته و بافت چین‌خورده استخوان بینی. او می‌گوید این اندازه، نماینده‌ی واقعی گونه است، نه اینکه حیوانی نابالغ بوده باشد.

بااین‌حال، هولتز توضیح داد تا زمانی که برشی عرضی از استخوان‌ها برای بررسی حلقه‌های رشد انجام نشود (به دلیل نادر بودن فسیل‌ها هنوز اجازه‌اش صادر نشده) نمی‌توان با قطعیت درباره بالغ بودن آن‌ها نظر داد.

به باور دارلا زلنیتسکی، دیرینه‌شناس از دانشگاه کلگری و یکی از نویسندگان مطالعه، شاهزاده اژدها برخلاف تیرانوسورهای بعدی، احتمالاً شکارچی دایناسورهای عظیم گیاه‌خوار مانند سوروپودها (دایناسورهای گردن‌دراز و دم‌بلند) نبوده و طعمه‌های کوچک‌تر از خود را شکار می‌کرده است. این یافته نشان می‌دهد که تیرانوساریدها در آن زمان هنوز کوچک بوده‌اند و تنها بعدها به غول‌هایی مانند تی‌رکس تبدیل شدند. بروست گفت:

آنچه این نمونه‌ها را بسیار مهم می‌سازد، سن آن‌هاست. حدود ۸۶ میلیون سال دارند، یعنی ۲۰ میلیون سال قدیمی‌تر از تی‌رکس و این نشان می‌دهد که تیرانوسورها در آن زمان هنوز نسبتاً کوچک بودند و تنها بعدها عظیم‌الجثه شدند.

پژوهشگران همچنین ۱۲ گونه از تیرانوسورها را با هم مقایسه کردند تا مشخص کنند چه زمانی و در کجا زندگی می‌کرده‌اند، چه ارتباطی با هم دارند و در چه زمان‌هایی مهاجرت کرده‌اند. آن‌ها دریافتند که حدود ۸۵ میلیون سال پیش، شاهزاده اژدها یا یکی از گونه‌های نزدیک به آن، از راه پلی زمینی در منطقه‌ای که اکنون تنگه برینگ قرار دارد از آسیا به آمریکای شمالی مهاجرت کردند. این مهاجرت به پیدایش نخستین تیرانوسورهای واقعی منجر شد؛ شکارچیان غالب آمریکای شمالی در دوره‌ی پایانی کرتاسه، یعنی حدود ۸۵ تا ۶۶ میلیون سال پیش.

در جریان سومین مهاجرت، حدود ۶۸ میلیون سال پیش، یکی از تیرانوسورهای غول‌پیکر آسیایی به آمریکای شمالی بازگشت و به‌احتمال زیاد باعث پیدایش تی‌رکس شد، بروست توضیح می‌دهد:

این یافته‌ها نشان می‌دهند که چند رویداد مهاجرتی مهم بین آسیا و آمریکای شمالی، محرک بخش بزرگی از تکامل تیرانوسورها بود. بنابراین درخت خانوادگی تیرانوسورها درست مانند بسیاری از خانواده‌های انسانی ما با مهاجرت شکل گرفته است.

مطالعه ۱۱ ژوئن در مجله نیچر منتشر شد.