واژگونی هواپیما در تورنتو؛ مسافران چطور زنده ماندند؟

اگر سوار هواپیما شده باشید، به‌احتمال زیاد با دستورالعمل‌های ایمنی کاملاً آشنا هستید: چطور کمربند ایمنی‌تان را ببندید، ماسک‌های اکسیژن را روی صورت بزنید و بالشتک صندلی را به‌عنوان وسیله‌ای برای شناور ماندن در آب استفاده کنید. اما چیزی که خدمه‌ی پرواز به شما نمی‌گویند این است که اگر هواپیمای شما ناگهان وارونه شد، چه باید بکنید؟

شاید بگویید در این وضعیت، احتمال زنده‌ماندن صفر است، پس دانستن نکات ایمنی هم دردی از مسافران دوا نمی‌کند. اما برای مسافران پرواز دلتا در روز دوشنبه ۱۷ فوریه‌ی ۲۰۲۵، این مسئله‌ به نکته‌ای حیاتی تبدیل شد.

هواپیمای CRJ900 بمباردیه، هنگام فرود در فرودگاه بین‌المللی تورنتو به پشت واژگون شد. طبق گزارش دلتا، تمام ۸۰ مسافر از هواپیما خارج و ۱۸ نفر از آن‌ها زخمی شدند که بیشتر جراحات وارد شده جزئی تا متوسط بودند.

مهندسی دقیق، اندازه‌ی مناسب هواپیما و کمربندهای ایمنی، احتمالاً نقش مهمی در حفظ جان مسافران در حادثه‌ی واژگونی هواپیمای مسافربری در فرودگاه تورنتو، داشته‌اند. این حادثه، تازه‌ترین نمونه از سری سقوط‌های هوایی پر سر و صدا است که سوالات زیادی را در رابطه با ایمنی هوانوردی مطرح می‌کند.

طبق توضیح USA Today، اگرچه واژگون شدن هواپیما روی سقفش بسیار نادر است، اما هواپیماها طوری طراحی شده‌اند که بتوانند این شرایط را هم تحمل کنند.

طراحی ساختار هواپیما به‌گونه‌ای است که در صورت واژگونی، بال‌ها و دم هواپیما از بدنه جدا شوند. صندلی‌ها نیز طوری ساخته شده‌اند که بتوانند ضرباتی تا ۱۶ برابر نیروی گرانش را تحمل کنند. به‌همین‌دلیل وقتی هواپیما وارونه می‌شود، صندلی‌ها همچنان مسافران را ثابت نگه می‌دارند. به همین دلیل است که از مسافران خواسته می‌شود هنگام برخاستن و فرود هواپیما، کمربند ایمنی‌شان را ببندند.

تصاویر منتشر شده از لحظه‌ی واژگونی هواپیما و خروج مسافران، نشان‌دهنده‌ی آموزش‌های حرفه‌ای خدمه‌ی پرواز است. اکثر مردم، خدمه‌ی پرواز را صرفاً به‌عنوان افرادی که نوشیدنی سرو می‌کنند یا به سوالات پاسخ می‌دهند، می‌شناسند. اما عملکرد واقعی آن‌ها در شرایط بحرانی مشخص می‌شود. به‌گفته‌ی USA Today، با وجود حوادث پر سر و صدای امسال، در امن‌ترین دوران تاریخ هوانوردی قرار داریم.

برای آرنولد بارنت، یکی از برجسته‌ترین کارشناسان ایمنی هوانوردی و استاد آمار در MIT، دیدن واژگونی هواپیما تعجب‌آور بود.

بطبق گفته‌ی نجم مشکاتی، استاد مهندسی و کارشناس ایمنی هوانوردی در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، خظر آتش‌سوزی، بزرگ‌ترین نگرانی در هر سانحه‌ی هوایی است. او به فاجعه‌ای در کره جنوبی در ماه دسامبر ۲۰۲۴ اشاره کرد که در آن ۱۷۹ نفر جان خود را از دست دادند؛ زمانی که یک هواپیمای تجاری پس از خروج از باند، به دیواری برخورد کرد و به آتش کشیده شد.

مشکاتی تاکید کرد که خدمه‌ی پرواز، فراتر از نقش معمول خود، به‌عنوان یک لایه محافظتی در برابر آتش عمل می‌کنند. آن‌ها با هدایت سریع و منظم مسافران به خروجی، احتمالاً جان بسیاری را نجات داده‌اند.

حسن شهیدی، رئیس و مدیرعامل بنیاد ایمنی پرواز، با تقدیر از عملکرد نیروهای امدادی فرودگاه گفت، آن‌ها بلافاصله در محل حاضر شدند و هواپیما را با فوم ضدحریق پوشاندند. فرودگاه تورنتو در واکنش سریع به شرایط اضطراری، شهرت دارد. او افزود که آموزش‌های حرفه‌ایِ این تیم‌ها به‌وضوح در روز حادثه مشهود بود، چرا که نیروهای امدادی در کمترین زمان ممکن در صحنه حاضر شدند.

شهیدی همچنین از خدمه‌ی پرواز قدردانی کرد که باوجود شرایط بسیار دشوار، توانستند مسافران را به سمت درب‌های خروجی هدایت و از عملکرد صحیح آن‌ها اطمینان حاصل کنند. او توضیح داد که مهمانداران، علاوه‌بر وظایف معمول، آموزش‌های سخت‌گیرانه‌ای را برای تخلیه‌ی اضطراری، حتی در شرایط غیرعادی مانند واژگونی هواپیما، پشت سر می‌گذارند.

از نظر طراحی نیز، هواپیماها برای مقاومت در برابر فشارهای شدید ساخته می‌شوند. به‌گفته شهیدی، هواپیما، هنگام ساخت تحت آزمایش‌های سخت‌گیرانه‌ای قرار می‌گیرد تا در برابر شرایط مختلف، ایمنی خود را حفظ کند.

مایک شِرتز از زمانی که درباره‌ی سقوط هواپیمای مسافربری خطوط هوایی آذربایجان در قزاقستان خوانده است، به این فکر می‌کند که چگونه می‌توان از یک هواپیمای واژگون‌شده جان سالم به در برد. در این حادثه ۳۸ نفر جان باختند و ۲۹ نفر مجروح شدند.

شِرتز که پزشک اورژانس در اورگان و مدیر یک برنامه‌ی آموزشی برای مدیریت شرایط اضطراری و تروما در محیط‌های پرخطر است، می‌گوید، نخستین و مهم‌ترین نکته در پرواز، بستنِ محکم کمربند ایمنی است. او توضیح می‌دهد که اگر هواپیما ناگهان متوقف شود، بدن شما به سمت جلو پرتاب خواهد شد و چند سانتی‌متر جابه‌جایی می‌تواند تفاوت بین یک آسیب جدی و سالم ماندن باشد.

تصور کنید در هواپیمایی نشسته‌اید که ناگهان وارونه و در یک لحظه، همه چیز زیر و رو می‌شود. در این لحظه، چه اتفاقی می‌افتد و چرا این وضعیت تا این حد گیج‌کننده است؟ درادامه، به این پرسش پاسخ می‌دهیم.

براساس قانون اول نیوتن، یک جسم در حال حرکت تمایل دارد به حرکت خود ادامه دهد مگر آن‌که نیرویی خارجی بر آن اعمال شود. این همان چیزی است که به نام اینرسی می‌شناسیم. در طول پرواز، شما و هر چیزی که در کابین هواپیما قرار دارد، با همان سرعت و جهت هواپیما حرکت می‌کنید. اما زمانی که یک رویداد ناگهانی مانند واژگونی رخ می‌دهد، بدن شما همچنان می‌خواهد در همان جهت قبلی حرکت کند؛ اما نیروی گرانش شما را به سمت پایین (سقف هواپیما که حالا کف جدید است) می‌کشد.

اگر کمربند ایمنی شل باشد یا به‌درستی بسته نشده باشد، اینرسی می‌تواند باعث شود که با شدت بیشتری به سقف برخورد کنید یا حتی به اطراف پرتاب شوید. در حالت عادی، گرانش شما را به سمت صندلی‌تان می‌کشد و کمربند ایمنی مانع از حرکت ناگهانی شما می‌شود. اما وقتی هواپیما وارونه می‌شود، کمربند ایمنی، تنها چیزی است که شما را در جای خود نگه داشته است.

باز کردن ناگهانی کمربند می‌تواند خطرناک باشد. بسیاری از مسافران در شرایط وارونه به‌محض باز کردن کمربند، بدون آمادگی سقوط می‌کنند.

کارشناسان می‌گویند واژگونی هواپیما به حالت وارونه پدیده‌ای غیرمعمول است، اما غیرممکن نیست. آن‌ها حدس می‌زنند که این اتفاق به دلیل شرایط برفی و بادهای شدید در تورنتو رخ داده است.

اسکات همیلتون، کارشناس هوانوردی، به نیوزویک گفت که بادهای شدید و برف ممکن است در واژگونی هواپیما نقش داشته باشند. او افزود که عواملی مانند شرایط آب‌وهوایی، سرعت فرود، مشکلات ترمزها و عملکرد موتورها می‌توانند باعث چنین اتفاقی شوند.

اگرچه علت دقیق سقوط اعلام نشده است، تورنتو در آن زمان تحت‌تاثیر طوفان‌های زمستانی، بادهای شدید و برف سنگین قرار داشت. در زمان فرود، باد با سرعت ۶۵ کیلومتر در ساعت می‌وزید و حدود ۲۲ سانتی‌متر برف روی زمین نشسته بود. همچنین، برج کنترل به خلبانان هشدار داده بود که ممکن است هنگام فرود با یک چاله‌ی هوایی مواجه شوند.