مهندسی بی‌نهایت‌؛ MSG Sphere لاس‌وگاس، بزرگ‌ترین و شگفت‌انگیزترین سازه کروی جهان

دنیای این روزها بیش از هر وقت دیگری حال‌وهوای سایبرپانکی به خود گرفته است. در افق آسمان لاس‌وگاس در شرق هتل ونیشین (The Venetian Resort) که یکی از داغ‌ترین و خشک‌ترین مناطق کویری دنیا است،‌ سازه‌ی کروی‌شکل غول‌پیکری به چشم می‌خورد که آدم را یاد ستاره‌ی مرگ، ایستگاه فضایی و ابرسلاح دنیای جنگ ستارگان می‌اندازد.

خوشبختانه، ماموریت این سازه که آن را MSG Sphere صدا می‌زنند، نابودی کل سیاره‌ی زمین نیست (یا دست‌کم، این‌طور به نظر نمی‌رسد!)؛ بلکه قرار است از آن برای برگزاری کنسرت و کنفرانس، نمایش فیلم، مسابقات ورزشی و بازی‌های ویدیویی، تبلیغات و هر رویداد سرگرمی‌محوری که بتوان برایش بلیت فروخت، استفاده شود.

سازه‌ی MSG Sphere یکی از شگفت‌انگیزترین پروژه‌های مهندسی مدرن محسوب می‌شود. با ۱۱۲ متر ارتفاع، ۱۵۷ متر عرض و مساحتی برابر با ۸۱۳۰۰ مترمربع، Sphere درحال‌حاضر لقب بزرگترین سازه‌ی کروی‌ جهان را یدک می‌کشد.

از بیرون، Sphere شبیه آفتاب‌پرستی است که می‌تواند هر طرح و رنگی را به‌خود بگیرد و آن هم به‌خاطر ۱٫۲ میلیون نمایشگر LED با وضوح 2K آن است که تمام سطح خارجی سازه را پوشانده‌‌اند. اما مهم‌ترین اتفاق در داخل Sphere در جریان است؛ جایی که بزرگ‌ترین و باوضوح‌ترین نمایشگر LED جهان قرار است برای ۲۰ هزار نفری که در دل خود جای داده، واقع‌بینانه‌ترین تجربه‌ی واقعیت مجازی را بدون هدست‌ و عینک‌های آزاردهنده ارائه دهد و احتمالا انتظارات از کنسرت موسیقی را برای همیشه دگرگون کند.

این داستان ساخت پروژه‌ی ۲٫۳ میلیارد دلاری MSG Sphere در یکی از پرزرق‌وبرق‌ترین شهرهای دنیا است که نسخه‌ای از برج ایفل، مجسمه آزادی، اهرام مصر و کانال‌های آبی ونیز را هم در خود جای داده است. با ما همراه باشید.

ایده‌ی ساخت Sphere به سال ۲۰۱۵ برمی‌گردد؛‌ زمانی‌که شرکت مخابرات فرانسوی Altice، شرکت تلویزیون کابلی آمریکایی Cablevision را خرید و دست مدیرعاملش، جیمز دولان (James Dolan) را برای ماجراجویی‌های جدید باز گذاشت.

دولان آن زمان رییس شرکت سرگرمی بسیار بزرگ و خانواده‌ی پرجمعیت مدیسون اسکوئر گاردن (Madison Square Garden) بود و بهتر از هر کس دیگری، از محدودیت‌ها و چالش‌های سالن‌های کنسرت خبر داشت. دیوید دیبل‌ (David Dibble)، مدیرعامل MSG Ventures که کارش توسعه‌ی تکنولوژی‌های پیشرفته برای کنسرت و رویدادهای زنده است، این‌طور به‌ یاد می‌آورد که «یک شب بعد از فروش شرکت Cablevision به جیم گفتم، خب برنامه‌ی بعدی‌ات چیست؟ و او جواب داد بیا دنیای سرگرمی‌های زنده را از نو اختراع کنیم.»

دولان بدون اینکه بخواهد فکرش را درگیر امکان‌پذیر بودن ایده‌اش از نظر فنی بکند، طرحی از یک سازه‌ی هندسی بسیار بزرگ را روی کاغذ کشید که چیزی شبیه سالن سینمایی IMAX کروی‌شکلی بود که در ابعادش بسیار اغراق شده باشد. به‌گفته‌ی دولان، کاربرد اصلی این سازه برگزاری کنسرت موسیقی در مقیاسی بسیار وسیع بود، اما می‌شد از آن برای نمایش فیلم و برگزاری هر رویداد دیگری هم استفاده کرد. به‌گفته‌ی دیبل، «ما هیچ ایده‌ای نداشتیم که چطور قرار است این سازه ساخته شود. هیچ کارمندی هم نداشتیم؛ فقط من بودم و جیم دولان.»

آن زمان که دولان و دیبل در جستجوی سرمایه‌گذار و شرکت‌های صوتی و تصویری با فناوری پیشرفته بودند تا بتوانند با همکاری ‌آن‌ها، رویایشان را به واقعیت تبدیل کنند، غول‌های دنیای فناوری شیفته‌ی واقعیت مجازی شدند. مارک زاکربرگ حتی نام شرکت فیسبوک را به متا (Meta) تغییر داد، چون به این باور رسیده بود که کاربران بی‌صبرانه منتظر بر سر گذاشتن هدست‌های VR برای ورود به دنیای متاورس هستند.

دولان و دیبل برای متقاعد کردن سرمایه‌گذارها و شرکت‌های تکنولوژی، از همین ایده‌ی تجربه‌ی واقعیت مجازی بدون هدست استفاده کردند، اما با مخالفت‌های زیادی رو‌به‌رو شدند؛ به‌ویژه در زمینه‌ی صدا.

همه می‌گفتند، نه، نه! امکان ندارد بتوانید در سالن کاسه‌ای شکل، صدای باکیفیتی تولید کنید. این بدترین محیط ممکن برای تولید صدا است! در این سالن صداها در هم می‌پیچند و درنهایت کپه‌ای از صدای زباله روی دستتان می‌ماند. ما در جواب گفتیم، باشه، دمتان گرم. ممنون از نظرتان.

- دیوید دیبل‌

زمانی که این دو به برلین سفر کردند و با شرکت سیستم‌های صوتی Holoplot ملاقات کردند، با واکنش متفاوتی رو‌به‌رو شدند. آن زمان، استارتاپ کوچک Holoplot با دولت آلمان قرارداد بسته بود تا سیستم‌های صوتی اطراف ایستگاه‌های شرکت ملی راه‌آهن دویچه‌بان را فراهم کنند و این کار را هم با استفاده از اصول سنتز میدان موج انجام دادند. این روش به‌طرز چشمگیری موثر بود.

ما به آن‌ها گفتیم، شما فعلا سیستمی در حدواندازه‌ی سالن کنسرت ندارید؛ اما نظرتان چیست در استارتاپ‌تان سرمایه‌گذاری کنیم تا تکنولوژی خود را با مشارکت ما توسعه دهید و بعد شروع به توسعه‌ی سیستم صوتی مناسب کنسرت کنید؟ سرتان را درد نیاورم؛ جواب آن‌ها مثبت بود و ما این کار را کردیم.

- دیوید دیبل‌

تکنولوژی «سنتز میدان موج» که اختراع خود Holoplot بود، به آن‌ها اجازه می‌داد تا امواج صدا را در هر نقطه‌ای از سالن که می‌خواهند به‌شکل بسیار دقیقی پخش کنند. بدین ‌ترتیب، مثلا می‌توانستند در یک سمت سالن، صدای فیلم را به زبان اسپانیایی و در سمت دیگر، به زبان انگلیسی پخش کنند، بدون‌آنکه تداخلی بین این دو صدا ایجاد شود؛ انگار که مخاطبان دارند فیلم را با هدفون تماشا می‌کنند. به‌گفته‌ی دیبل، «به‌کمک این تکنولوژی حتی می‌توان صدای سازهای مختلف را هم تفکیک کرد. مثلا در یک سمت سالن، سازهای آکوستیک را بشنوید و در سمت دیگر، پرکاشن.»

سالن کاسه‌ای شکل Sphere حالا دارای ۱۶۸ هزار اسپیکر Holoplot است که به‌طور ماهرانه‌ای در پشت نمایشگر و کف سالن قرار گرفته‌اند تا بزرگ‌ترین سیستم صوتی شکل‌دهی پرتو (Beamforming) را ایجاد کنند. به‌گفته‌ی طراحان، چینش این اسپیکرها به‌گونه‌ای است که تجربه‌ی استفاده از هدفون را تقلید کند، اما حسش تقریبا مثل این است که در وانی از صدا درحال حمام‌کردن هستید و صدا را با دقت و وضوحی بالاتر از هر صدای زنده‌ای خواهید شنید. علاه‌براین، هر صندلی داخل سالن دقیقا صدای یکسانی را دریافت می‌کند و مهم نیست جایگاه این صندلی کجا است و بلیت آن چقدر ارزان‌تر بوده است.

البته نمایشگر LED غول‌پیکر Sphere هم به‌اندازه‌ی سیستم صوتی‌اش شگفت‌انگیز است. این نمایشگر با مساحت ۱۵ هزار مترمربع و وضوح خیره‌کننده‌ی 16K، درحال‌حاضر بزرگ‌ترین و پروضوح‌ترین نمایشگر LED جهان به‌شمار می‌رود.

صفحه‌نمایش Sphere دورتادور سازه و سقف آن را پوشانده تا مخاطبان را در تجربه‌ی فراگیر و ۳۶۰ درجه غرق کند و وضوحی ۱۰۰ برابر بیشتر از بهترین تلویزیون‌های HD ارائه می‌دهد. این نمایشگر طراحان را همچنین ملزم به توسعه‌ی نوع کاملا جدیدی از دوربین برای ثبت تصاویر کرده است.

دارن آرنوفسکی، کارگردان سرشناس آمریکایی که احتمالا او را با فیلم‌های «مرثیه‌ای بر یک رویا» و «قوی سیاه» می‌شناسید، اولین فیلم سینمایی مخصوص Sphere را تولید کرده که «Postcard from Earth» (کارت پستالی از زمین) نام دارد و قرار است از ۶ اکتبر اکران شود.

سیستم دوربین سفارشی که در Sphere Studios توسعه یافته، «Big Sky» نام دارد. این دوربین تک‌لنز از حسگر تصویر اچ‌دی‌آر ۳۱۶ مگاپیکسلی در ابعاد ۳ در ۳ اینچ بهره می‌برد که به‌گفته‌ی Sphere Studio می‌تواند تصاویری با وضوح 18K در 18K تا ۱۲۰ فریم در ثانیه ثبت کند.

آرنوفسکی که اولین فردی است که تجربه‌ی استفاده از این دوربین را داشته، می‌گوید:‌

وضوح این دوربین فوق‌العاده بالا و میدان دیدش بسیار وسیع است. این‌ها البته نکات مثبتی است، اما چالش‌های خودش را هم دارد. Sphere هم مثل هر چیز دیگری، برای برخی کارها عالی است و برای انجام کارهای دیگر، مشکلات جدیدی ایجاد می‌کند که باید برایشان چاره‌ای اندیشید. مطمئنم که هرچقدر هنرمندان مختلف با این دوربین کار کنند، راه‌های خلاقانه‌ی بیشتری برای استفاده از آن پیدا خواهند کرد. ما همین تازگی‌ها فهمیدیم که چطور با لنز ماکرو از یک آخوندک روی شاخه فیلم بگیریم. تصور کنید وقتی این صحنه را از فاصله‌ی ۲۰ طبقه نمایش دهیم، چه حسی خواهد داشت!

سالن Sphere می‌تواند ۱۸۶۰۰ نفر را به‌صورت نشسته و ۲۰ هزار نفر را به‌صورت ایستاده در خود جای دهد. ده هزار نفر هم می‌توانند با پرداخت هزینه‌ی بیشتر، در صندلی‌های ویژه‌ای بنشینند که به سیستم فروصوت هپتیک و قابلیت‌های مختلفی برای تجربه‌ی چهاربعدی مجهز است، درحالی‌که تمام صندلی‌ها به وای‌فای فوق‌سریع و تجربه‌ی صوتی یکسان دسترسی دارند.

ساخت‌وساز MGS Sphere در سال ۲۰۱۸ شروع شد؛ درست زمانی‌که دولان و دیبل به این فکر افتادند که از Sphere برای برگزاری مسابقات بازی‌های ویدیویی، کنفرانس، رویدادهای سازمانی و نمایش فیلم هم می‌توان استفاده کرد.

این سازه‌ی ۲٫۳ میلیارد دلاری به شرکت مدیسون اسکوئر گاردن (Madison Square Garden) تعلق دارد. طراحی معماری آن توسط شرکت معماری Populous انجام شده که در کارنامه‌اش، ساخت محل برگزاری سوپر بول و جام جهانی فوتبال به چشم می‌خورد. مراحل ساخت‌وساز هم برعهده‌ی شرکت مهندسی ای‌کام (AECOM) بود که به‌عنوان چهارمین شرکت ساخت‌وساز بزرگ جهان شناخته می‌شود و پیش‌تر، چندین استادیوم دیگر ازجمله T-Mobile Arena را در لاس‌وگاس را ساخته بود. ساخت پروژه ابتدا با ۴۰۰ کارگر ساختمانی شروع شد و درنهایت به حدود ۱۵۰۰ نفر رسید.

برای ساخت Sphere چیزی حدود ۶۰۰ ستون برای انتقال بار از بالای سازه به پایه‌های زیرزمین ساخته و در عملیات گودبرداری، حدود ۸۴ هزار متر مکعب خاک از محل ساخت خارج شد. از این زیرزمین ۵ هزار مترمربعی قرار است برای برگزاری برخی رویدادها، اتاق‌های رختکن و دیگر امکانات رفاهی مثل رستوران و فروشگاه استفاده شود.

روبنای سازه از چهار هسته‌ی بتنی ساخته شده که با بیش از ۹۵۰۰ تن فولاد به هم گره خورده‌اند تا با ایجاد شبکه‌ای از تیرهای حلقوی بتنی، وزن ۱۱ هزار تنی سقف فولادی را نگه دارند.

گای بارنت، معاون ارشد استراتژی برند و توسعه خلاقانه MSG Sphere درباره‌ی نمای بیرونی این سازه می‌گوید که چیزی بیشتر از یک صفحه‌نمایش یا بیلبورد است. «اگزوسفر یک معماری زنده است و شبیه آن را در هیچ‌جای دیگری در دنیا پیدا نخواهید کرد.»

در پس ساخت این سازه‌ی شگفت‌انگیز که مدیر عملیاتی‌اش آن را «سالن نمایش آینده» توصیف می‌کند، جادوی ریاضیات قرار دارد. ساخت Sphere بدون کمک گرفتن از چندین فرمول ریاضی که برخی تنها چند سال و برخی به‌اندازه‌ی چند قرن قدمت دارند، ممکن نبود. از فرمول‌های ساده‌ی مساحت و حجم کره گرفته تا معادلات بسیار پیچیده‌ای مانند معادله‌ی فنگر، معادلات ناویه–استوکس، معادله سلمایر و قضیه شانون‌هارتلی.

یکی از عجایب دیگر Sphere، استفاده از چهارمین جرثقیل خزنده‌ی بزرگ جهان در ساخت آن است. این جرثقیل که در فوریه ۲۰۲۰ به منظور بلند کردن مصالح ساختمانی سنگین راه‌اندازی شد، می‌تواند به ارتفاع ۱۸۰ متر برسد؛ یعنی ۱۰ متر بلندتر از High Roller، دومین چرخ‌وفلک بزرگ دنیا که در نزدیکی محل ساخت Sphere قرار دارد.

قطعات این جرثقیل از بلژیک و از طریق اقیانوس اطلس به کالیفرنیا منتقل شد و برای حمل این قطعات به لاس‌وگاس به ۱۲۰ تریلی تراکتور نیاز بود. برای سوار کردن قطعات این جرثقیل غول‌پیکر از جرثقیل دیگری استفاده شد؛ فرایندی که ۱۸ روز کامل به طول انجامید. جابه‌جایی جرثقیل از شمال‌شرقی سازه به بخش جنوبی آن هم به‌خاطر ابعاد بسیار بزرگش دو روز طول کشید.

البته ساخت Sphere بدون دردسر نبود. ابتدا قرار بود پروژه با هزینه‌ی ۱٬۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ افتتاح شود؛ اما به‌خاطر همه‌گیری کرونا که بحران زنجیره‌ی تأمین و افزایش تورم را به همراه داشت، تکمیل سازه دو سال عقب افتاد و هزینه‌ی نهایی از ۲٫۳ میلیارد دلار عبور کرد تا Sphere با پشت سر گذاشتن استادیوم ۱٫۹ میلیارد دلاری الیجنت (Allegiant)، لقب پرهزینه‌ترین مکان تفریحی لاس‌وگاس را از آن خود کند.

تأثیر همه‌گیری کرونا بر اقتصاد جهانی همچنین باعث شد ساخت دو پروژه‌ی دیگر شامل پل عابر پیاده‌ی ۳۰۰ متری که نمایشگاه Sands Expo را به Sphere متصل می‌کند و همچنین ایستگاه مونوریل برای اتصال هتل ونیشین به Sphere که برای سال ۲۰۲۰ برنامه‌ریزی شده‌ بودند، عقب بیفتد.

سالن Sphere با اجرای زنده‌ای از گروه U2 روز ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۳ به روی عموم باز شد و تحسین و شگفتی منتقدان را به همراه داشت. مجله‌ی رولینگ استون این کنسرت را «جهش کوانتومی روبه‌جلو» نامید و مجله‌ی بیلبورد آن را «مکانی با نوآوری‌های بی‌انتها» توصیف کرد.

انتخاب U2 برای افتتاح Sphere کار سختی نبود، چون این گروه سابقه‌ی طولانی در به‌کار بردن تکنولوژی‌های جدید در اجراهای روی صحنه‌ی خود دارد و از ایده‌ی برگزاری کنسرت در سالنی با بالاترین کیفیت صدا، پروضوح‌ترین نمایشگر و قابلیت‌های چهاربعدی برای تجربه‌ای واقع‌گرایانه استقبال کرد.

اج، گیتاریست U2 هم این سازه را «جهشی کوانتومی» برای آینده‌ی کنسرت توصیف کرد و می‌گوید Sphere شروع ژانر جدیدی از تجربه‌ی فراگیر و پلتفرم جدیدی برای خلق اثر هنری است.

Sphere برای تجربه‌ی سینما به شکل واقعیت مجازی طراحی شده و وقتی صحبت از گروه‌های راک‌اندرول می‌شود که از تصاویر به‌عنوان بخش جدایی‌ناپذیر اجرایشان استفاده می‌کنند، U2 اولین گروهی است که به فکر مردم می‌رسد. این سازه به ما این فرصت را می‌دهد تا مردم را به گذشته‌های دور یا به دنیاهایی ببریم که صددرصد با کامپیوتر ساخته شده‌اند، اما کاملا باورپذیر هستند.

- اج، گیتاریست U2

با‌این‌حال، نیویورک‌پست می‌گوید MSG برای پیدا کردن برنامه‌های مخصوص Sphere با مشکل رو‌به‌رو است، چون «بسیاری از گروه‌های موسیقی با تولید جلوه‌های بصری پرزرق‌وبرقی که ممکن است خود موسیقی را تحت‌الشعاع قرار دهد، مخالف هستند.»

ما رابطه‌ی بسیار نزدیکی با جامعه‌ی هنرمندان داریم. ما به آن‌ها می‌گوییم، اجرای شما می‌تواند یا ساده باشد یا فوق‌العاده پیچیده و مفصل. بیایید با هم درباره‌ی چیزی که می‌خواهید، صحبت کنیم. ما از آن‌ها انتظار ۲۵ کامیون پر از تجهیزات نداریم. فقط کافی است محتوای اجرایشان را روی یک فلش درایو یک ترابایتی به ما تحویل دهند و باقی‌اش را به ما بسپارند.

- دیوید دیبل‌

این نگرانی هم وجود دارد که Sphere نتواند هزینه‌ی گزافی را که برای ساختش صرف شده، به کسب‌وکار سودآوری تبدیل کند. دیبل در جواب این نگرانی می‌گوید «به آن‌هایی که اینطور فکر می‌کنند می‌گویم، کاملا در اشتباه هستید.»

اطمینان‌خاطر دیبل از موفقیت این پروژه از اینجا سرچشمه می‌گیرد که تقریبا تمام بلیت‌های چند شب اجرای U2 به فروش رفته‌اند و گروه MSG درحال‌حاضر به‌دنبال ساخت Sphereهای دیگر در لندن و سایر شهرهای جهان است.

این سازه‌ها اندازه‌های مختلفی خواهند داشت. وگاس ظرفیت این سازه‌ی غول‌پیکر را داشت، اما شاید شهرهای دیگر نتوانند. درضمن، تمام چیزهایی که ما برای Sphere لاس‌وگاس تولید می‌کنیم، قابل انتقال به سازه‌های دیگر است. ما نمی‌خواهیم مردم فکر کنند که برای اجرای برنامه‌هایشان در Sphereهای کوچک‌تر مجبور به تولید محتوای جدیدی هستند. نه؛ هرچیزی که در وگاس اجرا شود، در هرجای دیگری هم قابل اجرا است.

- دیوید دیبل‌

در حال حاضر، تمرکز MSG روی این است که اجراهای U2 را تاحد ممکن تماشایی و خاطره‌انگیز کند. اج می‌گوید: «ما داریم روش‌های جدیدی برای استفاده از تکنولوژی Sphere پیدا می‌کنیم که شاید حتی افراد MSG هم به آن فکر نکرده بودند. به‌لطف نمایشگر بسیار پروضوح و کاملا فراگیر آن، می‌توانیم درک مخاطبان را از فضایی که در آن هستند، به‌طور کامل تغییر دهیم. کلی کار هیجان‌انگیز می‌توان انجام داد!»

اگر ادامه‌ی اجرای U2 و نمایش فیلم آرنوفسکی در Sphere موفقیت‌آمیز باشد و استقبال از آن‌ها با همین حد از شوروشوق روبه‌رو شود، ممکن است آینده‌ی صنعت سرگرمی، به‌ویژه اجراهای زنده را برای همیشه دستخوش تغییر کند. یا حتی فراتر از آن؛ درهای جدیدی به روی تکنولوژی واقعیت مجازی و واقعیت افزوده که به‌خاطر الزام به پوشیدن هدست‌های سنگین فراگیر نشده‌اند، باز کند.