کدام حیوان سالانه بیشترین انسان‌ها را می‌کشد؟

سلسله حیوانات پر از سلاح‌های مرگبار است. دندان‌های شیر می‌تواند گوشت را پاره کند، مارهای زنگی می‌توانند سموم را وارد جریان خون کنند و اسب آبی با آرواره‌های قدرتمند خود می‌تواند انسان را بکشد. این‌ها فقط چند مورد از موجودات مرگبار هستند. اما کدام حیوان بیشتر انسان‌ها را می‌کشد؟

براساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، مرگبارترین جانور دنیا پشه است که طبق برخی برآوردها، هر سال ۵۰۰ هزار تا بیش از یک میلیون انسان را می‌کشد.

دلیل اصلی کشنده بودن پشه‌ها چیست؟ آن‌ها ناقل بیماری‌های مختلف، به‌ویژه مالاریا هستند. شانون لادو، بوم‌شناس بیماری در موسسه مطالعات اکوسیستم کری در میلبروک نیویورک به لایوساینس گفت: «مالاریا مدت‌ها برای جمعیت انسان‌ها مرگبار و ویرانگر بوده است.»

مالاریا توسط نوعی ارگانیسم تک‌سلولی انگلی از سرده پلاسمودیوم ایجاد می‌شود و پشه‌های آنوفل آن را از فردی به فرد دیگر منتقل می‌کنند. درحالی‌که این بیماری در آمریکای شمالی و اروپا نادر است، در بخش‌هایی از آفریقا، جنوب آسیا و آمریکای جنوبی شایع است. به‌گزارش سازمان جهانی بهداشت، در سال ۲۰۲۱ در سراسر جهان، مالاریا موجب مرگ حدود ۶۱۹ هزار نفر شد.

مالاریا اغلب در صورت دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی قابل درمان است. اما این بیماری برای افراد درمعرض خطر بالا (نظیر کودکان خردسال، افراد باردار و افراد دارای نقص ایمنی مانند مبتلایان به اچ‌آی‌وی و ایدز) می‌تواند بسیار جدی باشد. به‌گزارش سازمان جهانی بهداشت، حدود ۸۰ درصد از مرگ‌و‌میر ناشی از مالاریا در آفریقا مربوط به کودکان زیر ۵ سال است.

پشه‌ها همچنین بیماری‌های دیگری ازقبیل تب دِنگی، چیکونگونیا، ویروس نیل غربی، ویروس زیکا و عفونت انگلی فیلاریاز لنفاوی را منتشر می‌کنند.

اما چرا پشه‌ها در انتشار بیماری‌ها تا این حد مؤثر هستند؟ لادو می‌گوید یکی از دلایل این امر آن است که پشه‌های ماده از خون تغذیه می‌کنند که به این معنا است که به‌راحتی عوامل بیماری‌زا را از خون یک فرد به خون فرد دیگر منتقل می‌کنند. آن‌ها همچنین کوچک و بالدار هستند، بنابراین به راحتی می‌توانند گسترش پیدا کنند و بدون اینکه مورد توجه قرار گیرند، انسان‌ها را نیش می‌زنند.

سپس این واقعیت وجود دارد که ما اکوسیستم و منابع مشترکی داریم. درست همان‌طور که انسان‌ها برای زندگی به آب وابسته‌اند، پشه‌ها برای تولیدمثل به آب متکی هستند. بنابراین، معمولا در مکان‌های یکسانی زندگی می‌کنیم. لادو می‌گوید: «نمی‌توانیم به‌طور کامل خود را از زیستگاه موردنیاز آن‌ها جدا کنیم.»

اگرچه راه‌هایی برای کاهش خطر بیماری‌های قابل انتقال ازطریق پشه وجود دارد. لادو خاطرنشان می‌کند حتی بهبودهای کوچک در زیرساخت‌ها می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند. برای مثال، توری‌های پنجره می‌توانند مانع از ورود پشه‌ها به خانه شوند و لوله‌کشی می‌تواند آب را از دسترس پشه‌ها دور نگه دارد. یکی از دلایل این موضوع که چرا مالاریا در بسیاری از نقاط جهان که دارای زیرساخت‌های بهتر هستند، شیوع ندارد، وجود همین امکانات است. در مناطق بدون این امکانات، پشه‌بندها می‌توانند به دور نگه داشتن پشه‌ها از بستر افراد کمک کند. این پیشگیری‌ها همچنین می‌تواند دربرابر سایر بیماری‌های قابل‌انتقال ازطریق پشه‌ها مانند تب دنگی محافظت کند که هر سال جان ده‌ها هزار نفر را می‌گیرد.

اما تلاش‌های بهداشت عمومی علیه بیماری‌های قابل انتقال ازطریق پشه‌ها، تحت شرایط تغییرات اقلیمی با مشکل بیشتری مواجه است. اندی مک‌دونالد، بوم‌شناس بیماری در دانشگاه کالیفرنیا سانتا باربارا به لایوساینس گفت، با گرم‌شدن کره زمین، اگر محیط‌های بیشتری شرایط مسائدی را برای این پاتوژن‌ها و پشه‌های ناقل آن‌ها فراهم کنند، این بیماری‌ها می‌توانند به مناطق جدیدی گسترش پیدا کنند.

البته پشه‌ها تنها جانوران بسیار مرگبار سیاره ما نیستند. مارها هر سال ۸۱ هزار تا ۱۳۸ هزار نفر را به کام مرگ می‌فرستند و یکی از مرگباترین جانوران برای انسان‌ها محسوب می‌شوند. همچنین بیماری هاری که طی گازگرفته‌شدن توسط پستانداران آلوده (اغلب سگ) منتقل می‌شود، هر ساله حدود ۵۹ هزار نفر را می‌کشد. حیوانات دیگر، مانند حلزون‌های آب شیرین و حشرات قاتل نیز بیماری‌های کشنده‌ای را به انسان منتقل می‌کنند و هر سال هزاران قربانی می‌گیرند.

اما فقط یک حیوان برای عنوان کشنده‌ترین حیوان برای انسان با پشه رقابت می‌کند. طبق برآورد سازمان ملل، در سال ۲۰۱۷، قتل و درگیری مسلحانه موجب مرگ حدود ۵۵۳ هزار نفر شد و انسان را به یکی از مرگبارترین موجودات روی زمین تبدیل کرد.