وداع با بوئینگ ۷۴۷؛ نماد عصر طلایی هوانوردی که باید خیلی زودتر بازنشست می‌شد

۱۵۴۷امین و آخرین بوئینگ ۷۴۷ در ۳۱ ژانویه (۱۱ بهمن) از خط تولید بوئینگ در شهر اورت ایالت واشنگتن آمریکا خارج و به‌منظور حمل‌ونقل کالا به سرتاسر جهان، به شرکت باربری اطلس ایر در نیویورک تحویل داده شد.

خروج واپسین بوئینگ ۷۴۷ از کارخانه، پایانی معمولی برای عصر درخشانی است که بیش از نیم‌قرن پیش آغاز شد. نخستین بوئینگ ۷۴۷ به‌عنوان هواپیمایی که جهان را کوچک کرد و انقلابی را در مسافرت به‌وجود آورد، در سال ۱۹۶۸ رونمایی شد. از آن زمان تاکنون، با وجود از راه‌رسیدن هواپیماهای جدیدتر و بهتر، بوئینگ ۷۴۷ همچنان عضو جدانشدنی خطوط هوایی سرتاسر جهان ماند و نمادی برای «عصر طلایی» ازدست‌رفته‌ی سفرهای هوایی بود.

این دست‌کم دومین بار است که آگهی درگذشت بوئینگ ۷۴۷ نوشته می‌شود. سفارش‌ها برای این هواپیما در سال ۱۹۹۰ به ۱۲۲ فروند اوج گرفت و از آن زمان به مرور کاهش یافت. به‌نقل از وایرد، آخرین نسخه‌ی مسافربری ۷۴۷ در سال ۲۰۱۲ به هواپیمایی کره تحویل داده شد. در سال ۲۰۲۰، کانتاس، بزرگ‌ترین شرکت هواپیمایی استرالیا و ویرجین آتلانتیک، شرکت هواپیمایی بریتانیایی، آخرین پروازهای مسافربری خود را با استفاده از این هواپیما انجام دادند و بریتیش ایرویز نیز اعلام کرد که این مدل را چهار سال زودتر از حد انتظار، به‌تدریج کنار می‌گذارد.

جذابیت اولیه‌ی ۷۴۷ تا حدی ناشی از اندازه‌ی بزرگ آن بود. در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، بیشتر هواپیماها، جت‌های تک‌راهرو یا باریک‌پیکری بودند که فقط تعداد نسبتا کمی از مسافران را درون خود جا می‌دادند. درمقابل، چهار موتور ۷۴۷ بدین معنی بود که اندازه‌ی خود هواپیما می‌توانست بسیار بزرگ‌تر باشد و به لطف آن از صندلی‌های بیشتر و فضای بزرگ‌تر برای غذاخانه بهره گرفت. جان استریکلند، تحلیلگر هوانوردی در شرکت جی‌ال‌اس کانسالتینگ می‌گوید: «شرکت‌های هواپیمایی درابتدا نگران بودند که چگونه می‌توانند تمام این صندلی‌های اضافی در هواپیما را بفروشند. بااین‌حال این مسئله به آن‌ها فرصت داد تا رقابتی‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر بفروشند و درعین‌حال خدمات باورنکردنی سطح بالا ارائه دهند.»

بزرگی هواپیما عامل شگفتی بود و در صنعتی رقابتی که مسافران به‌طور فزاینده حق انتخاب خطوط هوایی را داشتند، مزیت فروش چشمگیری محسوب می‌شد. رابرت مان، تحلیلگر هوانوردی می‌گوید: «مهم نیست چه کسی آن را اداره می‌کرد؛ شرکت هواپیمایی ژاپن یا لوفت‌هانزا، بریتیش ایرویز، ایرفرانس یا نهادی دولتی، بوئینگ ۷۴۷ نمایانگر قدرت بود.»

موتورهای بوئینگ ۷۴۷ که نیروی رانش ۴۵ هزار پوندی تولید می‌کردند، نشانگر پیشرفتی چشمگیر در مقایسه با نسل پیشین هواپیماها بودند. بااین‌حال، فناوری‌های جدیدتر به‌زودی از ۷۴۷ پیشی گرفتند. موتورهای بعدی توان تولید تا ۱۰۰ هزار یا ۱۲۰ هزار پوند نیروی رانش را داشتند؛ بدین معنی که هواپیماها به‌جای ۴ موتور ۷۴۷ می‌توانستند فقط از دو موتور استفاده کنند. هواپیماهای جدیدتر مصرف سوخت کمتری نیز داشتند.

خطوط هوایی امروزی باید با افزایش هزینه‌های سوخت، محیط رقابتی که به بهینگی به مراتب بیشتر و کاهش انتشار کربن نیاز دارد، کنار بیایند. بوئینگ ۴۰۰-۷۴۷ که بین سال‌های ۱۹۸۹ تا ۲۰۰۹ تولید می‌شد، تقریبا ۲۶٬۶۳۵ دلار در ساعت هزینه داشت. درمقابل، بوئینگ ۸-۷۸۷ که هنوز هم تولید می‌شود، با هزینه‌ی ساعتی ۱۴٬۴۶۵ دلار، ۴۵ درصد ارزان‌تر از ۷۴۷ است.

مان خاطرنشان می‌کند که حتی اطلس ایر که آخرین هواپیمای ۷۴۷ را تحویل می‌گیرد، از قبل انتقال بخش عمده‌ای از کسب‌وکار باربری خود را به بوئینگ ۷۷۷ آغاز کرده بود؛ هواپیمایی دو موتوره که اواسط دهه‌ی ۱۹۹۰ وارد سرویس‌دهی شد.

برای پروازهای مسافربری، ۷۴۷ دو برابر منسوخ شده است. این هواپیما در حداکثر ظرفیت خود با قابلیت جابه‌جایی بیش از ۵۰۰ مسافر، دیگر نمایانگر وضعیت کنونی بازار سفرهای هوایی نیست. درحال‌حاضر بسیاری از مسافران به‌جای سفرهای طولانی میان‌اقیانوسی که ۷۴۷ برایشان طراحی شده بود، مسافرت‌های کوتاه‌تر انجام می‌دهند؛ بدین معنی که خطوط هوایی به هواپیماهای کوچک‌تر و تک‌راهرو نیاز دارند.

در صنعتی که هنوز در تلاش برای بازیابی از اثرات دنیاگیری کووید است، اطمینان از داشتن هواپیمای دارای اندازه‌ی مناسب برای مسیر مناسب بیش از هر زمان دیگر اهمیت دارد. داده‌های سیریوم نشان می‌دهد که کووید، ۲۲۰ میلیارد دلار را از ترازنامه‌ی صنعت هوانوردی از بین برده است. در شش ماه نخست دنیاگیری، ۴۳ شرکت هواپیمایی به دلیل رکود سفر تعطیل شدند.

مشکلات دنیای هوانوردی از مدت‌ها پیش شناخته‌شده هستند و مدیران این صنعت سال‌ها به‌دنبال بهره‌وری مالی و صرفه‌جویی در مصرف سوخت بوده‌اند. فناوری جدید تقریبا در همان لحظه‌ای که ۷۴۷ نخستین پروازش را انجام داد، توانست از آن پیشی بگیرد. دلیل اینکه ملاحظات فنی، مالی و تجاری تا به امروز به عمر بوئینگ ۷۴۷ پایان نداده بود، به نقش این هواپیما در ذهن افراد هنگام فکرکردن به سفر هوایی بازمی‌گردد.

برای استریکلند، ۷۴۷ نخستین هواپیمایی بود که او دید؛ وقتی درحال آزمایش بود و درنتیجه هنوز در قلب او جای دارد. برای مان، علاقه‌ی زیاد به ۷۴۷ موجب شد تا خودرویی را در نزدیکی طاق پیروزی پاریس متوقف کند تا عکسی از آن برفراز این بنای معروف شهر بگیرد. در پنج دهه‌ی گذشته، ۷۴۷ در ذهن بسیاری از مردم نماد هوانوردی بود. هرکس با فکر کردن به سفر هوایی بلافاصله به یاد این هواپیما می‌افتد. بااین‌حال مان می‌گوید: «عصر طلایی سفر هوایی چیزی است که ما آن را می‌سازیم.»