کشف نیایشگاه‌ دو هزار ساله‌‌ سربازان رومی در هلند

یکی از وسیع‌ترین نیایشگاه‌های روم باستان در شمال اروپا کشف شد. این نیایشگاه‌ بزرگ به دست سربازانی که در مرزهای دوردست امپراتوری روم خدمت می‌کردند، ساخته‌ شده‌ است. به نقل از خبرگزاری لایوساینس، این محوطه باستانی متعلق به قرن اول میلادی در نزدیکی محل انشعاب رودهای راین و وال قرار دارد. در فاصله کمی از این نیایشگاه‌ یکی از قلعه‌های باستانی روم نیز واقع شده است. این منطقه که نمایانگر شمالی‌ترین مرز امپراتوری روم است، حالا در جوار شهر زیفنار، استان خلدرلاند در شرق هلند و مرز کشور آلمان قرار دارد.

نشریه دیلی‌میل نیز در گزارش خود به نقل از سازمان میراث فرهنگی هلند، کشف اخیر را «بسیار غیرعادی و در سطح بین‌المللی شگفت‌انگیز» خواند. این نیایشگاه‌ دست‌کم از سه معبد بزرگ و بسیاری محراب‌های قربانیِ کوچک‌تر تشکیل شده که به خدایان و الهه‌ای رومی اختصاص یافته بودند. به گفته باستان‌شناسان، عمدتاً سربازان رومی که در قلعه‌های همجوار مستقر بودند، نذرها و قربانی‌های خود را به این نیایشگاه‌ تقدیم می‌کردند.

به گفته اریک نورد، باستان‌شناسی از شرکت مشاوره باستان‌شناسی هلند (آر‌ای‌ای‌پی) که سرپرستی حفاری‌های اخیر را برعهده داشت، صدها اثر باستانی از جمله سکه و جواهرات نیز در این محوطه باستانی کشف شد. به عقیده نورد، وجود نیزه‌ها و سرنیزه‌ها و همین‌طور بقایای زره‌ها و زین و یراق و افسار اسب‌ها خبر از نظامی بودن نیایشگاه می‌دهد.

تصویر هوایی از محل حفاری نیایشگاه باستانی سربازان رومی در استان خلدرلاند هلند.

کشف اخیر در یک معدن خاک رُس در نزدیکی روستای هِرون‌هرملینگ در استان خلدرلاند انجام گرفت. مقامات استان خلدرلاند در سال ۱۹۸۵ مجوزی برای حفاری و استخراج خاک رس در این معدن را صادر کردند. بااین‌حال، سال ۲۰۲۱ بود که چندین باستان‌شناس داوطلب موفق به انجام کشفی در این محوطه شدند و بلافاصله سازمان میراث فرهنگی هلند را از این موضوع مطلع کردند. به سرعت عملیات استخراج خاک برای بررسی‌های تکمیلی متوقف شد. نهایتاً در اوایل سال جاری شرکت مشاوره باستان‌شناسی هلند (آر‌ای‌ای‌پی) به نمایندگی از استان خلدرلاند مسئولیت حفاری در محوطه را برعهده گرفت.

اکتشافات اخیر اطلاعات ارزشمندی از زندگی سربازان رومی در مرزهای دور این امپراتوری را آشکار می‌کند. نورد مجموعه نیایشگاه کشف‌شده را بهترین از نوعِ خود در هلند و حتی در منطقه دانست و آن را «کشفی خارق‌العاده» توصیف کرد.

معبدهای اصلی نیایشگاه مزین به نقاشی‌های دیواری پر نقش و نگار و کاشی‌کاری‌هایی رنگارنگ روی سقف هستند. مُهرهای روی کاشی‌ها حاکی از آن است که اکثر ‌آن‌ها به دست سربازان ساخته شده‌اند. کاشی‌کاری یکی از پیشه‌های مهم سربازان رومی بود و حتی لژیون‌هایی مختص این پیشه در ارتش روم باستان وجود داشتند. در کنار معبدهای اصلی، محراب‌های زیادی که برای جاری کردن شراب و خون قربانیان تعبیه شده‌اند نیز در نیایشگاه وجود داشته است.

به گفته محققان، محراب‌ها وقف چندین خدای اساطیری رومیان بودند. از جمله این خدایان می‌توان به مِرکوری، پیک خدایان و حامی نویسندگان، بازرگانان، مسافران، آوارگان و دزدان و راهزنان؛ ژوپیتر (معادل زئوس در اساطیر یونان) خدای خدایان و هرکول، خدای ماجراجو با نیروهای شگفت‌انگیز اشاره کرد.

در کنار بسیاری محراب‌ها و سنگ‌های قربانی کتیبه‌هایی با نام خدایان و الهه‌های رومی در نیایشگاه کشف شد.

در هر کدام از محراب‌های قربانی کتیبه‌ای به زبان لاتین نصب شده است. روی این کتیبه‌ها پس از ذکر نام خدایان یا الهه‌هایی که محراب وقف ‌آن شده، نام سرباز همراه با درجه و لژیونش حّک شده است. نورد می‌گوید، ظاهراً این محراب‌ها به دست افسران عالی‌رتبه ارتش روم به‌عنوان تشکر برای برآورده کردن یک آرزو همچون پیروزی در یک نبرد یا حتی زنده ماندن در مرزهای دور ساخته شده است.

بسیاری از بناهای تاریخی به‌جامانده از آن دوران در هلند و آلمان ثبت میراث جهانی یونسکو شده‌اند. محققان حالا امیدوار هستند که این نیایشگاه نیز وارد فهرست این سازمان شود. هم‌اکنون برخی از آثار باستانی که در محوطه نیایشگاه رومی کشف شدند در موزه والخوف واقع در شهر مجاور نایمخن درمعرض دید عموم قرار گرفته‌اند.

در همین حال، باستان‌شناسان همچنان مشغول بررسی‌های تکمیلی برای مشخص کردن قدمت دقیق بناها هستند. بااین‌حال، به نظر می‌رسد نیایشگاه از حدود قرن اول م. تا اواخر قرن سوم مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در این دوران، پس از تاخت‌وتاز اقوام ژرمن‌ قدرت امپراتوری روم در استان‌های شمالی متزلزل شد.

باستان‌شناسان در کنار بقایای معبدها و محراب‌ها و آثار باستانی در این محوطه به بقایای بسیاری از حیوانات قربانی ‌شده از جمله مرغ خانگی، خوک، گوسفند و گاو نیز رسیدند.

• پمپئی: شهر باستانی که زمان در آن برای همیشه از حرکت بازایستاد
• نگاهی به معماری باشکوه روم باستان

نورد می‌گوید: «ما آثار به‌جامانده از بسیاری از نذر و قربانی‌های سربازان و پس‌مانده‌ی غذاهایی را که سربازان به درگاه خدایان و الهه‌ها تقدیم کرده بودند،کشف کردیم. از این رو، می‌توانیم تصویری روشن از زندگی روزمره در این نیایشگاه‌ باستانی داشته باشیم.»

پیتر دِرنت از اداره میراث فرهنگی هلند در رابطه با کشف اخیر گفت: «حالا خلدرلاند به طرز غیرمنتظره‌ای یک محوطه رومی بسیار ویژه به شمار می‌رود.» درنت در ادامه افزود: «ما حالا می‌خواهیم تا آنجایی که امکان دارد این محوطه زیبا را حفاری و کاوش کنیم و آن را به مردم خلدرلاند نشان دهیم.»