دانشمندان نخستین فسیل انسان باستانی دنیسووا در جنوب شرق آسیا را کشف کرده‌اند

کشف یک دندان آسیاب در غاری در لائوس که تصور می‌شود متعلق به دختربچه‌ای باستانی از گونه‌ی اسرارآمیز انسان‌تبار دنیسووا است، شواهد تازه‌ای از این انسان‌تباران در جنوب شرق آسیا فراهم کرده است. پیش از این تنها شواهد موجود از دنیسوواها در غارهایی در سیبری و ارتفاعات تَبت در شمال غربی چین کشف شده بود. به گزارش وب‌سایت علمی لایوساینس، کشف اخیر نشان می‌دهد، دنیسوواها با زندگی در محیط‌ها و شرایط آب‌وهوایی مختلفی از کوهستان‌های سردسیر آلتای در روسیه تا نواحی مرتفع تبت و حالا جنگل‌های باران‌خیز و مرطوب استوایی در جنوب شرق آسیا سازگاری یافته بودند.

تحقیقات ژنتیکی مختلف نشان می‌دهد، دنیسوواها با زندگی در ارتفاعات و آب‌و‌هوای سرد سازگار بودند، اما اکنون می‌دانیم این انسان‌تباران سابقا مرموز در آب‌وهواهای گر‌م‌ و مرطوب‌تر و ارتفاعات کم‌ هم زندگی کرده‌اند. اگرچه انسان‌های امروزی (هومو ساپینس)، اکنون تنها بازماندگان از سَرده‌ی انسان یا همان درخت خانواده انسان‌ها هستند، اما در گذشته‌ای نه چندان دور، گونه‌های مختلفی از انسان‌تباران هم‌زمان با یکدیگر روی کره‌ خاکی ما زندگی می‌کردند. نزدیک‌ترین خویشاوندان منقرض‌شده ما انسان‌های امروزی، نئاندرتال‌ها بودند که در نواحی مختلف اروپا و آسیا اقامت داشتند. دنیسوواها هم بنا به آنچه حالا می‌دانیم برای مدت‌ مدیدی در آسیا و اقیانوسیه زندگی می‌کردند.

تیم تحقیقاتی در حال بررسی نَهشت‌های غار کبرا در لائوس.

یافته‌های گذشته برآورد کرده بودند، اجداد ما انسان‌های امروزی حدود ۷۰۰ هزار سال قبل از گونه‌های نئاندرتال‌ها و دنیسوواها جدا شده بودند. انشعاب نئاندرتال‌ها و دنیسوواها هم حدود ۴۰۰ هزار سال قبل رقم خورده بود. حال ارزیابی‌های ژنتیکی انجام گرفته روی فسیل‌های این انسان‌تباران منقرض شده نشان می‌دهد، آن‌ها به لحاظ ژنتیکی به اندازه‌ای به انسان‌های امروزی نزدیک بودند تا با اجداد ما آمیزش داشته باشند.

هر چند روز به روز به اطلاعات محققان درباره دنیسوواها افزوده می‌شود، اما ابعاد زیادی از زندگی این انسان‌تباران در هاله‌ای از ابهام باقی‌مانده است. دیرینه‌انسان‌شناسان تا به حال موفق به کشف پنج فسیل از این انسان‌تباران شده‌اند: ۳ دندان آسیاب، یک استخوان انگشت و یک استخوان فک. این شواهد اندک دانش پژوهشگران درباره دنیسوواها را به‌شدت محدوده کرده است. در همین حال، اخیراً محققان مشغول بررسی جمجمه گونه‌ای تازه به نام «مرد اژدهایی یا هومو لونچی» (از روی محل کشف جمجمه در رود هایلونگ شمال‌شرقی چین به‌معنای رود اژدها) بوده‌اند. هر چند، گروه دیگری از محققان عقیده دارند این جمجمه هم احتمالاً به دنیسووایی بزرگ‌جثه تعلق داشته است.

مانند بسیاری از جنبه‌های زندگی دنیسوواها محل زندگی آن‌ها همچنان مورد بحث است. تا به حال تمام فسیل‌های کشف‌شده از این انسان‌تباران در سرزمین اصلی آسیا بوده‌اند، اما شواهد ژنتیکی پیشین نشان می‌دهد مردم اقیانوسیه و جزایر جنوب شرقی آسیا میراث‌داران دنیسوواها هستند و حالا، دندان جدید شاید اولین شواهد فسیلی از این گونه‌ی انسان‌تبار در جنوب شرقی آسیا را فراهم کرده باشد.

در همین حال، نتایج یافته‌های ژنتیکی اخیر حاکی از این است که دنیسوواها و انسان‌های امروزی در دوره پلیستوسن پسین (۲٫۶ میلیون تا ۱۱٫۷۰۰ سال قبل) در آسیای جنوبی به یکدیگر برخورد کردند. بااین‌حال محققان انتظار نداشتند که دندان یک دینسووان را در لائوس کشف کنند. این دندان آسیاب احتمالاً به کودکی با سن بین ۳٫۵ تا ۸٫۵ سال تعلق داشته است. تجزیه و تحلیل خاک و سنگ‌ پیرامون دندان با روش‌های مختلف تاریخ‌گذاری از جمله لومینسانس و رادیواکتیو، نشان از قدمت ۱۳۱ هزار تا ۱۶۴ هزار ساله آن دارد.

ارزیابی‌ پروتئین‌های موجود در مینای دندان هم به محققان ثابت کرد با دندان یکی از انسان‌تباران سرده‌ی انسان سروکار دارند. فقدان پروتئین‌های کروموزوم ایگرگ هم از جنسیت مؤنث صاحب دندان خبر می‌دهد. بااین‌حال، به دلیل اینکه دی‌ان‌ای در رسوب‌های غار و نواحی گرمسیر چندان دوامی ندارد، محققان نتوانستند ارزیابی‌های مربوط به این ماده‌‌ی ژنتیکی را انجام دهند.

فسیل دندان دختربچه دنیسووا از زوایای مختلف.

محققان با مقایسه دندان آسیاب این دینسووان با نزدیک‌ترین اجداد و خویشاوندان تکاملی ما از جمله جنوبی‌کَپی‌ها (استرالوپیتکوس) متوجه شباهت آن به دندان‌ نئاندرتال‌ها شدند. هر چند، شواهد فسیلی نئاندرتال‌ها به ندرت در نواحی آسیای جنوبی یافته شده‌اند و از این جهت، همچنان شبهات زیادی وجود دارد. همچنین این دندان با دندان‌های انسان‌های امروزی و انسان راست‌قامت یا هومو ارکتوس (اولین خویشاوند باستانی ما که ابزارهای سنگی پیچیده را به کار می‌برد و روی دو پای خود راه می‌رفت) هم کاملاً متفاوت بود. هر چند محققان هنوز نتوانسته‌اند فرضیه‌ی نئاندرتال‌ را رد کنند، شباهت فیزیکی نزدیک این دندان با نمونه‌های کشف‌شده از ارتفاعات تبت در چین نشان می‌دهد به احتمال زیاد با یک نمونه‌ی دیگر از دندان آسیاب دنیسووا سروکار داریم.

• بررسی‌های تازه از شباهت انگشت انسان‌تبار دنیسووا و انسان مدرن خبر می‌دهد
• انسان‌ها برای سکونت در غار دنیسووا با حیوانات درنده رقابت می‌کردند

به‌هرحال، محققان از روی یافته‌های اخیر می‌توانند تا حد زیادی از حضور دنیسوواها در آسیای جنوب شرقی اطمینان حاصل کنند. ضمن اینکه محققان قبلاً با بررسی دی‌ان‌ای مردمان منطقه متوجه حضور ژنتیکی دینسووان‌ها در این ناحیه شده بودند، اما حالا شواهد فسیلی از حضور آن‌ها در این محدوده جغرافیایی خبر می‌دهد. در همین حال، یافته‌های اخیر می‌تواند نور تازه‌ای روی نحوه‌ی همزیستی انسان‌تباران مختلف بتاباند.

درحالی‌که نئاندرتال‌ها اروپا و آسیای غربی را به قلمروی بی‌چون‌وچرای خود بدل کرده بودند، دنیسوواها به همراه سایر انسان‌تباران مانند انسان راست‌قامت، انسان فلورسی، انسان لوزونی و انسان‌های امروزی در محدوده‌ای از آسیا زندگی می‌کردند. اما همچنان به درستی نمی‌دانیم،‌ تمام این انسان‌تباران منقرض‌شده چه زمانی و در کجا با یکدیگر برخورد کردند.

یافته‌های اخیر همچنین محققان را بر آن داشته تا بار دیگر سراغ فسیل‌هایی که قبلاً در آسیا کشف کرده بودند بروند و ارزیابی‌های تازه‌ای را به کمک روش‌های پیشرفته‌تر انجام دهند. ممکن است برخی از این شواهد فسیلی از جمله یک دندان (که محققان به‌شدت به آن مشکوک هستند) به دینسووان‌ها تعلق داشته باشد و در صورت اثبات هر کدام از فرضیه‌های محققان، برگ تازه‌ای از زندگی پر ابهام خویشاوندان باستانی ما ورق می‌خورد.