با بروس منقارشکسته آشنا شوید؛ طوطی معلولی که از ابزار استفاده می‌کند

ما می‌دانیم بسیاری از حیوانات از ابزار استفاده می‌کنند؛ اما پرنده‌ای به نام بروس ممکن است یکی از باهوش‌ترین مخترعان غیر انسانی ابزار باشد. بروس طوطی معلولی است که نوک مصنوعی خودش را طراحی کرده و به‌ کار می‌گیرد.

بروس یک کیا است؛ گونه‌ای از طوطی که فقط در نیوزیلند یافت می‌شود، تقریبا ۹ سال دارد و وقتی پژوهشگران حیات‌ وحش آن را به‌عنوان جوجه پیدا کردند، نوک بالایی‌اش را احتمالا به علت گرفتار شدن در تله‌ی ساخته‌شده برای موش‌ها و دیگر پستانداران مهاجم از دست داده بود. نداشتن نوک، معلولیتی شدید است؛ زیرا کیا نوک بالایی منحنی و به طرز چشمگیر بزرگ خود را به‌ کار می‌گیرد تا پرهایش را برای خلاصی از انگل‌ها و زدودن خاک و چرک تمیز کند.

اما بروس راهکاری خلاقانه یافته است: این طوطی به خودش یاد داده است تا سنگ‌ریزه‌های با اندازه مناسب را بردارد، آن‌ها را بین زبان و نوک پایینی‌اش نگه دارد و پرهایش را با لبه سنگ تمیز کند. سایر حیوانات نیز از ابزار استفاده می‌کنند؛ اما خلاقیت بروس در ابداع نوک مصنوعی برای خود، شیوه‌ای منحصربه‌فرد از به‌کارگیری ابزار محسوب می‌شود.

پژوهشگران یافته‌هایشان را دهم سپتامبر در نشریه ساینتیفیک ریپورتس منتشر کردند. مطالعه رفتار حیوانات پرزحمت و مشقت‌بار است؛ زیرا پژوهشگران بدین منظور باید مشاهدات دقیق و عینی انجام بدهند و همواره مراقب باشند در دام سوگیری ناشی از انسان‌انگاری نیفتند؛ یعنی به‌اشتباه خصوصیات انسان را به حیوانات نسبت ندهند.

آمالیا باستوس، پژوهشگر هوش‌سنجی حیوانات در دانشگاه آکلند و نویسنده ارشد مطالعه، به نیویورک تایمز گفت: «انتقاد اصلی که پیش از انتشار مقاله دریافت کردیم، این بود که این فعالیت مربوط به سنگ‌ریزه‌ها ممکن است صرفا اتفاقی باشد. شما این طوطی را وقتی دیدید که برحسب اتفاق سنگ‌ریزه در دهانش داشت؛ اما نه. این اتفاق به دفعات زیاد تکرار شد. بروس سنگ‌ریزه را می‌اندازد، می‌رود و آن را برمی‌دارد. این طوطی آن سنگ‌ریزه را می‌خواهد. اگر در حال تمیز کردن خود نباشد، سنگ‌ریزه را برای کار دیگری برنمی‌دارد.»

دوروتی فراگسی، استاد بازنشسته روانشناسی در دانشگاه جورجیا، با وجود انتشار مقالات فراوان درباره رفتار حیوانات، با ابزارسازی بروس آشنا نبود. او پژوهش اخیر را به‌عنوان مدلی از چگونگی مطالعه استفاده از ابزار در حیوانات ستایش می‌کند.

پژوهشگران قوانین دقیق خودشان را تعیین کردند. اول، آن‌ها بدین نتیجه رسیدند که بروس به‌طور تصادفی با سنگ‌ریزه‌ها بازی نمی‌کند: وقتی این طوطی سنگ‌ریزه‌ای را برمی‌داشت، ۹ بار از هر ده بار از آن برای تمیز کردن استفاده می‌کرد. وقتی سنگ‌ریزه‌ای را می‌انداخت، ۹۵ درصد مواقع یا آن را دوباره به دهان می‌گرفت یا سنگی دیگر برمی‌داشت و سپس تمیز کردن را ادامه می‌داد. بروس به‌ جای گزینش سنگ‌ریزه‌ها به‌طور تصادفی، به‌طور پیوسته سنگ‌ریزه‌های هم‌اندازه را برمی‌داشت.

تمیزکاری ممکن است فعالیتی غیر ضروری برای طوطی به‌ نظر آید؛ اما به‌ منظور حفظ بهداشت و نگه‌داری از پرها حیاتی است.

هیچ‌کدام از دیگر طوطی‌های نوع کیا در محیط زیست خود از سنگ‌ریزه برای تمیز کردن استفاده نمی‌کند. وقتی سایر پرندگان به سراغ استفاده از سنگ می‌رفتند، سنگ‌ریزه‌های با اندازه تصادفی را برمی‌داشتند. نیت بروس از به‌کارگیری سنگ واضح بود.

• کشف فسیل بزرگ‌ترین طوطی تاریخ در نیوزیلند
• طوطی خاکستری آفریقایی بدون چشم‌داشت به دیگر پرندگان کمک می‌کند

باستوس به نیویورک تایمز گفت: «بروس شاهد نبود که کسی از سنگ استفاده کند و خودش این روش را ابداع کرد که بسیار جالب است. ما برای مشاهده این رفتار به‌ قدر کافی خوش‌شانس بودیم. اگر قدری بیشتر به آنچه حیوانات در حیات‌وحش و در اسارت انجام می‌دهند، توجه کنیم، می‌توانیم چیزهای فراوانی بیاموزیم.»

کیا به‌طور کلی گونه‌ای واقعا باهوش است؛ اما به گفته باستوس، بروس به‌وضوح هوشمندتر از سایر پرندگان است و علاوه بر پرورش ایده‌های خودش، بدون شک در انجام وظایف نسبتا پیچیده نیز آموزش‌دیده است. باستوس افزود برخی‌ اوقات از او پرسیده می‌شود چرا برای بروس نوک مصنوعی تهیه نکرده است. وی همواره در پاسخ می‌گوید: «بروس به نوک نیاز ندارد و با عضو مصنوعی خودش راحت است.»