دانشمندان بخش دیگری از معمای اولین کامپیوتر جهان را حل کردند

دانشمندان در نهایت موفق به ساخت مدل دیجیتال کاملی برای مکانیزم ۲۰۰۰ ساله‌‌ی کیهانی به نام آنتیکیترا شدند که به عقیده‌ی بسیاری، اولین کامپیوتر دنیا است. غواصان یونانی در سال ۱۹۰۰ آنتیکیترا را در کشتی مخروبه‌‌ای به‌جا‌مانده از روم باستان کشف کردند. از این دستگاه در گذشته برای پیش‌بینی حرکت اجرام آسمانی استفاده می‌شد. بخش‌های کشف‌شده تقریبا یک‌سوم از دستگاهی بزرگ‌تر هستند: نوعی جعبه‌ی پیچیده که برای پیش‌بینی حرکت پنج سیاره‌‌‌ی شناخته‌شده برای یونانیان باستان، خورشید، فازهای ماه، خورشیدگرفتگی و ماه‌گرفتگی به کار می‌رفت. یونانیان از این دستگاه برای پی بردن به زمان‌بندی رویدادهایی مثل بازی‌های المپیک استفاده می‌کردند.

تیمی میان‌رشته‌ای در کالج دانشگاهی لندن (UCL) به مدلی محاسباتی برای آنتیکیترا دست یافتند. مقاله‌ی این پژوهش در مجله‌ی Scientific Reports منتشر شد. با وجود سال‌ها پژوهش طاقت‌فرسا، دانشمندان هرگز نتوانسته‌ بودند مکانیزم آنتیکیترا را کشف کنند یا به محاسبات مربوط به طراحی آن برسند. به گفته‌ی تیم پژوهشگرها:

پروژه‌ی ما نشان می‌دهد مکانیزم آنتیکیترا طرح مفهومی زیبا و حاصل نبوغ مهندسی باستان است. این دستگاه تمام پیش‌فرض‌های مربوط به قابلیت‌های فناوری در یونان باستان را به چالش می‌گیرد.

پژوهشگرها برای پی بردن به رازهای آنتیکیترا به‌دنبال بازسازی این دستگاه هستند و به این طریق می‌توانند به بسیاری از پرسش‌ها پاسخ بدهند. علاوه بر این در گذشته مشابه این مدل کیهانی ساخته نشده است که منطبق با تمام شواهد فیزیکی باشد. به ‌گفته‌ی آدام وجسیک، دانشمند مواد در UCL:

آنتیکیترا از نظر پیچیدگی با دستگاه‌های هم‌عصر خود فاصله‌ی زیادی دارد. صادقانه بگویم هیچ رقیبی برای این دستگاه وجود ندارد.

چرخ‌دنده‌های پیچیده‌ی آنتیکیترا را شاید بتوانید با قطعات موجود در یکی از ساعت‌های پدربزرگ‌ها مقایسه کرد؛ اما چرخ‌دنده‌های هم‌عصر آنتیکیترا بسیار بزرگ‌تر بودند و در دستگاه‌هایی مثل منجنیق، تیر و کمان‌ زنبورکی و پرتابه‌های بزرگ به کار می‌رفتند.

پیچیدگی آنتیکیترا پرسش‌های زیادی درباره‌ی فرایند ساخت آن مطرح می‌کند که می‌تواند حاصل ابتکاری پیچیده و منحصربه‌فرد باشد و همچنین تنها دستگاه شناخته‌شده از نوع خود از زمان یونان باستان است. به گفته‌ی ووجسیک:

چرا آنتیکیترا در کشتی بوده است؟ ما تنها یک‌سوم آن را پیدا کردیم؛ اما دوسوم باقی‌مانده‌ی آن کجا است؟ آیا دچار زنگ‌زدگی شده است؟ این پرسش‌ها را تنها از طریق باستان‌شناسی تجربی می‌توان پاسخ داد. پاسخ به این پرسش‌ها درست مانند حل معمای استون هنج است؛ باید ۲۰۰ نفر را گرد هم بیاوریم و از آن‌ها بخواهیم با طناب، سنگ‌های غول‌آسا را کنار یکدیگر قرار بدهند. این کاری است که سعی می‌کنیم برای آنتیکیترا انجام دهیم.

پژوهشگرها برای ساخت مدل به پژوهش‌های قبلی درباره‌ی آنتیکیترا روی آوردند که شامل پژوهش‌های مایکل رایت، یکی از کیوریتورهای سابق موزه‌ی علوم لندن، است. پژوهشگرها براساس سنگ‌نبشته‌های مربوط به مکانیزم آنتیکیترا و مدلی ریاضی نحوه‌ی حرکت سیاره‌ها که برای اولین‌بار توسط پارمنیدس، فیلسوف یونانی، ابداع شد، مدلی کامپیوتری را برای مکانیزم آنتیکیترا ساختند.

پژوهشگرها در مدل یادشده به بازسازی تمام چرخ‌دنده‌ها و شماره‌گیر‌های چرخان آن پرداختند تا نشان بدهند سیاره‌ها، خورشید و ماه چگونه روی زودیاک (نقشه‌ی باستانی ستاره‌ها) و فازهای ماه و خورشید‌گرفتگی و ماه‌گرفتگی‌ها حرکت می‌کنند. این مدل براساس فرضیه‌ی منسوخ یونانی زمین مرکزی است.

هیچ شواهدی درباره‌ی توانایی و مهارت یونانیان باستان برای ساخت آنتیکیترا وجود ندارد و چگونگی ساخت آن هنوز به‌صورت یک راز باقی مانده است. تنها راه پی بردن به این راز، ساخت آن به شیوه‌ی یونانی‌ها است. همچنین بحث‌های زیادی درباره‌ی سازنده‌ی آنتیکیترا وجود دارد. بسیاری از منابع ارشمیدس را سازنده‌ی این دستگاه می‌دانند. او در همان عصر زندگی می‌کرد و شخص دیگری با سطح دانش و توانایی‌های مهندسی او در آن زمان وجود ندارد. از طرفی آنتیکیترا در خرابه‌های کشتی رومی پیدا شد و ارشمیدس هم توسط رومی‌ها در طول محاصره‌ی سیراکوز به قتل رسید.

رازهای زیادی درباره‌ی استفاده‌ی یونانیان از روش‌های مشابه برای ساخت دستگاه‌های دیگر وجود دارد که ممکن است کپی‌هایی از مکانیزم آنتیکیترا باشند و هنوز کشف نشده باشند.

مقاله‌ی اصلی در Live Science منتشر شده است.