با گربه ماهیگیر آشنا شوید؛ آبزیترین گربهسان دنیا که برای شکار در تالاب تکامل یافته است
به جز جاروبرقی و ناخنگیر، آب هم یکی از دشمنان معروف گربههای خانگی است. در دنیای گربهسانان یک قانون نانوشته وجود دارد: از آب دوری کن. تقریباً همهی ما گربهای خانگی را دیدهایم که با وحشت از آب فرار میکند.
اما در دل تالابها و جنگلهای مانگرویی در جنوب و جنوبشرقی آسیا، گربهای زندگی میکند که این قانون را با پنجههای متفاوت خود در هم شکسته است. با گربه ماهیگیر آشنا شوید، شکارچی ماهری که آب، قلمرو اصلی اوست. این گربه که اندکی از پسرعموهای خانگیاش بزرگتر است، یک شاهکار تکاملی برای زندگی در محیطهای آبی به شمار میرود. گربهی ماهیگیر میتواند با شنا در مسافتهای طولانی، طعمهاش را حتی زیر آب نیز تعقیب کند.
گربه ماهیگیر با نام علمی پریونایلوروس ویورنوس (Prionailurus viverrinus)، گونهای از گربههای وحشی نیمهآبزی بومی جنوب و جنوبشرق آسیا است. جمعیتهای چشمگیری از آنها در سریلانکا، بنگلادش، ایالت بنگال غربی هند و کمربند ترای دوآر در دامنههای هیمالیا در هند و نپال زندگی میکنند.
پخش از رسانه
گربهی ماهیگیر ویژگیهای منحصربهفردی دارد که به او کمک میکند زندگی در آب را تاب بیاورد. بدن درشتتر، پاهای کوتاهتر، دم ضخیمتر و پنجههای نیمهپردهدار از جمله این ویژگیها هستند. پوشش دولایهی پوستش نیز برای زندگی در محیطهای مرطوب سازگار شده است؛ لایهی زیرین متراکم، گرما و خشکی بدن را حفظ میکند و لایهی بیرونی که از موهای بلند و محافظ تشکیل شده، رنگ و طرح خالدار خاص آن را پدید میآورد.
رفتارهای صوتی این گربه هم به همان اندازهی شناکردنش عجیب است. صدایش ترکیبی از قهقهه، غرغر، واقواق و حتی صدایی شبیه به «صدای اردک» توصیف شده است؛ گویی از همسایههای آبزی خود یاد گرفته است.
حدود سهچهارم از رژیم غذایی این گربه از ماهی تشکیل میشود، اما از صدف، پرندگان، دوزیستان، خزندگان کوچک، جوندگان و گاهی گوسالهها نیز تغذیه میکند.
چند گونهی دیگر از گربهسانان، مانند ببرها، شیرها و پلنگها هم گاهبهگاه در آب شنا میکنند؛ بااینحال، گربه ماهیگیر استاد واقعی زیستن در تالابها و مناطق مرطوب زیستگاهش است. این گربهها شناگرانی چیرهدستاند و میتوانند مسافتهای طولانی را در آب بپیمایند و حتی زیر آب شیرجه بزنند تا طعمهشان را شکار کنند.
اما قلمروشان فقط به محیطهای آبی محدود نیست. پژوهشی در سال ۲۰۲۴ نشان داد که این گونه در بالارفتن از درختان هم مهارت دارد و میتواند تا ارتفاع هشت متری از درختان بالا رود تا لانهی پرندگان آبزی را غارت کند و جوجههایشان را بخورد. گمان میرود در فصلهای بارانی و هنگام شدت گرفتن موسمیها، زمانی که صید ماهی دشوار یا خطرناک میشود، از این روش شکار استفاده میکنند.
وابستگی شدید گربه ماهیگیر به آب، آن را در برابر تخریب تالابها، باتلاقها و جنگلهای حرا آسیبپذیر کرده است. اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت (IUCN) این گونه را در فهرست «آسیبپذیر» از نظر خطر انقراض قرار داده و کاهش جمعیت جهانی آن را گزارش کرده است.
گربههای ماهیگیر اغلب توسط جوامع بومی از زیستگاه رانده یا کشته میشوند
افزونبر این، گربههای ماهیگیر گاه در تعارض مستقیم با انسانها قرار میگیرند. این شکارچیان ماهر که میتوانند هم ماهی و هم پرنده را با مهارت شکار کنند، اغلب توسط جوامعی که برای معاش خود به تالابها و حیات آن وابستهاند، از زیستگاه رانده یا کشته میشوند.
منتصر آکاش، دانشیار دانشگاه داکا در بنگلادش و نویسندهی پژوهش سال ۲۰۲۴، در بیانیهای گفت: «پایش گزارشهای رسانهای درباره درگیری میان انسان و گربههای ماهیگیر نشان میدهد که بهطور میانگین هر دو هفته یک درگیری جدید در کشور رخ میدهد. بنابراین، باید حفاظت از گربه ماهیگیر در اولویت قرار گیرد و همه راهکارهای علمی برای کاهش تعارضها بررسی شود.»
آکاش افزود: «جمعیت پایدار پرندگان آبزی در تالابها میتواند به نفع هر سه طرف باشد: هم تالابها، هم گربههای ماهیگیر و هم جوامع محلی که به این زیستبومها وابستهاند.»