وقتی نهنگ قاتل شکارش را به انسان هدیه می‌دهد؛ رفتار عجیب اورکاها نشانه چیست؟
تصور کنید در قایقی روی آب ایستاده‌اید و ناگهان نهنگی با لاشه‌ی پرنده به سمت شما می‌آید، آن را در برابرتان رها می‌کند و لحظه‌ای منتظر واکنش شما می‌ماند. این دقیقاً همان صحنه‌ای است که جرد تاورز، پژوهشگر کانادایی، در یکی از سفرهای علمی‌اش تجربه کرد. رفتاری که از نظر علمی هم غیرعادی است و هم خیره‌کننده: نهنگ‌های قاتل، شکارچیان قدرتمند دریاها، به انسان‌ها «هدیه» می‌دهند.
صحنه‌هایی از هدیه‌دادن لاشه‌های شکار توسط نهنگ‌های قاتل به انسان‌ها که به‌طور مستقل در نقاط مختلف جهان ثبت شده، ممکن است نشانه‌هایی از همدلی، کنجکاوی یا حتی درک آگاهی در این جانوران باشند.
به‌گزارش نیوساینتیست، جرد تاورز، پژوهشگر در مؤسسه‌ی بی ستولوژی، در یکی از نمونه‌های مستند از گروهی نهنگ قاتل در آلرت بی کانادا تصویربرداری می‌کرد. نهنگ‌ها در حال شکار پرندگان بودند که ناگهان دو نهنگ جوان، آکیلا و کوئیور، با پرنده‌هایی مرده در دهان، به سمت او آمدند. آکیلا پرنده را در برابر تاورز رها و مکث کرد، گویی به بررسی واکنش او می‌پرداخت. کوئیور، برادر کوچک‌تر آکیلا نیز رفتاری مشابه نشان داد. پس از چند لحظه، هر دو نهنگ لاشه‌ها را دوباره برداشتند و شناکنان دور شدند.
تاورز این صحنه را فراموش‌نشدنی توصیف می‌کند و می‌گوید: «یادم هست که با خودم گفتم، واقعاً همین الان اتفاق افتاد؟»
تجربه‌ی تازه‌ی تاورز و رویدادی مشابه در سال ۲۰۱۸ که در آن، یک نهنگ ماده‌ی جوان توله‌ی فک بندرگاهی را مقابل تاورز رها کرده بود، او را به جمع‌آوری شواهد بیشتری درباره‌ی این رفتار نادر سوق داد. او از طریق مصاحبه با شاهدان عینی و پژوهشگران دیگر، موفق شد ۳۲ نمونه‌ی مشابه از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۲۴ را مستند کند.
نمونه‌ها شامل رفتارهایی مانند نزدیک‌شدن نهنگی نر به نام فانکی مانکی در نیوزیلند با سفره‌ماهی روی سر و اهدای عروس دریایی از سوی نهنگی دیگر به یک غواص در نروژ بود. در مجموع، ۱۸ گونه‌ی مختلف به انسان‌ها پیشکش شده بودند: از فک و پرنده گرفته تا لاک‌پشت، علف دریایی، چربی نهنگ و ستاره‌ی دریایی.
- چرا انسان‌ها قرن‌هاست که به حیوانات غذا می‌دهند؟26 02 00مطالعه '11
- چرا نهنگ‌های قاتل قایق‌ها را غرق می‌کنند؟14 03 03مطالعه '5
- نهنگ‌های قاتل اکنون غول‌پیکر‌ترین کوسه‌های دنیا را شکار می‌کنند13 09 03مطالعه '4
- چهار واقعیت حیرت‌آور که هوش فراوان نهنگ‌های قاتل را نشان می‌دهد03 04 02مطالعه '4
تقسیم شکارها درون گروه، از مدت‌ها پیش در نهنگ‌های قاتل شناخته شده است. آن‌ها در جوامعی پیچیده و بسیار منسجم زندگی می‌کنند و رفتارهای مشارکتی برایشان حیاتی است. تاورز می‌گوید: «تقسیم شکار بخشی از سبک زندگی آن‌هاست و از کودکی تا بزرگسالی ادامه دارد.»
اما نکته‌ی شگفت‌انگیز این است که برخی نهنگ‌ها، اکنون رفتار مشابه را در ارتباط با انسان‌ها تکرار می‌کنند. به‌گفته‌ی لوری مورینو از دانشگاه نیویورک، این موضوع می‌تواند نشانه‌ی گسترش مفهومی شبیه به همدلی یا نوع‌دوستی به بیرون از حلقه‌ی اجتماعی و گونه‌ی خودشان باشد.
تقسیم غذا می‌تواند نشانه مفهوم گسترش همدلی یا نوع‌دوستی به بیرون از حلقه اجتماعی اورکاها باشد
تاورز معتقد است که رفتار اشتراک‌گذاری غذا در نهنگ‌ها، نشانه‌ای از «نوع‌دوستی تعمیم‌یافته» است؛ یعنی تمایل به کمک یا تعامل بدون انتظار پاداش، حتی با موجوداتی از گونه‌های دیگر. او می‌گوید: «اورکاها نه‌تنها ذهن‌آگاهی دیگران را تشخیص می‌دهند، بلکه با جسارت و کنجکاوی این شناخت را در تعامل‌های میان‌گونه‌ای تجربه می‌کنند.»
در جوامعی با ساختار اجتماعی قوی، چنین رفتاری کاملاً تحقق‌پذیر است. نهنگ‌های قاتل گاهی بیش از نیازشان شکار در اختیار دارند. برای مثال، وقتی طعمه‌ای بزرگ‌تر از توان مصرفی خود را شکار می‌کنند. تاورز می‌افزاید: «در چنین شرایطی، می‌توانی شکار را رها کنی، با آن بازی کنی یا آن را ابزاری برای آزمودن روابط محیطی بدانی.»
برای جانورانی مانند نهنگ‌های قاتل که شکارچیان عمومی محسوب می‌شوند، یعنی رژیم غذایی متنوع و گسترده دارند، کنجکاوی مزیتی جدی به شمار می‌آید. تاورز توضیح می‌دهد: «کنجکاوی، ابهام را کاهش می‌دهد. آن‌ها به‌طور فعال، از طریق تعامل با ما، در حال یادگیری هستند.»
به باور تاورز، شاید مهم‌ترین نتیجه‌گیری این باشد که نهنگ‌های قاتل، همانند برخی پرندگان، نخستی‌سانان و دلفین‌ها، توانایی درک ذهنیت دیگران را دارند، قابلیتی که به‌عنوان نظریه ذهن شناخته می‌شود. این ویژگی اگرچه در میان جانوران نادر است، دریچه‌ای تازه به سوی فهم پیچیدگی ذهنی این موجودات دریایی باز می‌کند.