هنر استتار در طبیعت؛ سپیداج چگونه طعمه‌های خود را شکار می‌کند؟ [تماشا کنید]

ماتئو سانتون در ماه مه ۲۰۲۳ مشغول فیلم‌برداری از سپیداج‌ها در صخره‌های مرجانی کم‌عمق اطراف اندونزی بود. سانتون، زیست‌شناس بینایی موجودات دریایی از دانشگاه بریستول انگلستان، می‌خواست رویکرد شکار سپیداج‌ها را از دیدگاه طعمه مستندسازی کند؛ یعنی ببیند خرچنگ هنگام شکار شدن توسط سپیداج‌ها با چه چیزی روبه‌رو می‌شود.

سانتون امیدوار بود استتار خاصی را مشاهده کند که سپیداج‌ها هنگام حمله به طعمه‌های خود از آن استفاده می‌کنند، اما آن‌ها نمایش‌های جالب دیگری را ارائه دادند که انتظارش را نداشت.  گروه پژوهشی او طی چندین بار غواصی، بیش از ۲۰۰ بار صحنه شکار سپیداج‌ها را از دید خرچنگ‌ها فیلمبرداری کردند.

دانشمندان در مطالعه‌ای که ماه گذشته در مجله اکولوژی منتشر شد، چهار الگوی پیچیده بدنی را گزارش کردند که سپیداج‌ها از آن‌ها استفاده می‌کنند. یکی از این الگوها شبیه برگ‌های درحال حرکت و دیگری شبیه مرجان‌ها بود.

نمایش‌هایی که سپیداج‌ها اجرا می‌کنند، ممکن است سیستم بینایی طعمه آن‌ها را فریب دهد و حرکات آن‌ها را پنهان کند یا خرچنگ‌ها را متقاعد سازد که آن‌ها موجودات بی‌خطری هستند و نه شکارچیانی حیله‌گر که به زودی آن‌ها را شکار خواهد کرد.

سپیداج‌ها مهارت زیادی در فریب‌دادن دارند. پوست آن‌ها نیز مانند پوست اختاپوس‌ها که از خویشاوندان نزدیک آن‌ها به شمار می‌روند، دارای سلول‌های مملو از رنگدانه و پمپ‌های عضلانی با عملکردی شبیه پیستون است که از آن‌ها برای تغییر رنگ و بافت پوست خود استفاده می‌کنند.

سپیداج‌ها می‌توانند خیلی سریع رنگ و شکل بدنشان را تغییر دهند و همرنگ سنگ‌ها یا گیاهان دریا شوند. دانشمندان در آزمایشگاه‌ها برخی از رفتارهای پیچیده سپیداج‌ها را هنگام شکار مشاهده کرده‌اند. اما رفتار شکار آن‌ها در طبیعت خیلی کم مورد مطالعه قرار گرفته است.

پژوهشگران با استفاده از دوربین گوپرو، صفحه پلکسی گلاس و خرچنگ‌های زنده، از سپیداچ‌ها (گونه Sepia latimanus) در اطراف جزایر شرق اندونزی فیلم‌برداری کردند. در تمام موارد، وقتی سپیداج‌ها در فاصله نزدیک خرچنگ ها قرار می‌گرفتند، یکی از چهار حالتی را که در مطالعه توصیف شده است، به خود می‌گرفتند.

در یکی از اشکال استتار به نام نوار رهگذر، سپیداج خاکستری رنگ شده و نوارهای سیاه‌رنگی به طور مرتب از بدنشان عبور می‌کند. پژوهشگران معتقدند این حالت ممکن است تداعی‌کننده حرکتی بی‌خطر باشد که حضور تهدیدآمیز آن‌ها را پنهان کند.

در حالتی به نام برگ، سپیداج‌ها سبز کم‌رنگ می‌شوند و به آرامی می‌چرخند و حرکتی شبیه برگ‌های مانگرو را به خود می‌گیرند که گویی در ستون آب در حرکت هستند.

تکنیکی به نام مرجان شاخه‌ای نیز وجود دارد. سپیداج‌‌ها هنگام شکار خرچنگ‌های بنفش مانگرو بیشتر از این تکنیک استفاده می‌کردند. این خرچنگ‌ها نسبت به خرچنگ‌های دیگر مسلح‌تر هستند. در تکنیک مرجان شاخه‌ای، سپیداج‌ها الگوهای شبیه مرجان روی بدنشان ایجاد می‌کنند و دست‌های خود را بالا می‌برند و ظاهری شبیه  مرجان شاخ‌گوزنی به خود می‌گیرند.

در تکنیک پالس، سپیداج‌ها دست‌هایشان را به سمت بالا می‌کشند تا شبیه مخروط شوند و سپس امواج سیاه‌رنگی را از انتهای دست‌هایشان به نوک آن‌ها می‌فرستند. پژوهشگران فکر می‌کنند این حالت ممکن است شبیه حرکت ماهی کوچکی باشد که برای طعمه‌ها بی‌خطر به‌نظر می‌آید.

ترور واردیل، عصب‌شناس دانشگاه مینه‌سوتا می‌گوید حرکات خاص الگوهایی که سپیداج‌ها ایجاد می‌کنند، ممکن است به آن‌ها کمک کند زمان بیشتری برای نزدیک‌شدن به طعمه داشته باشند. او در‌این‌باره کنجکاو است فرایند تکامل چگونه به گونه‌ای پیش رفته که حتی سپیداج‌های خردسال قادرند این رفتارهای پیچیده را انجام دهند.

سپیداج‌ها از تکنیک مرجان شاخه‌ای بیشتر زمانی استفاده می‌کنند که درحال شکار خرچنگ‌های بنفش مانگرو باشند؛ زیرا این خرچنگ‌ها نسبت به خرچنگ‌های دیگر از دفاع و محافظت بیشتری برخوردارند. این امر ممکن است نشان دهد آن‌ها نمایش‌هایشان را متناسب با نوع طعمه تنظیم می‌کنند.

دانیل اسوریو، عصب‌شناس در دانشگاه ساسکس انگلستان می‌گوید سوال اصلی این است که این رفتارها تا چه حد غریزی است و آیا آن‌ها توانایی ترکیب رفتارهای مختلف و یادگیری درمورد موقعیت‌های مختلف را دارند. آیا این توانایی‌ها نشانگر سطح بالاتری از شناخت است؟

گاهی سپیداج‌ها به سرعت استراتژی خود را تغییر می‌دهند و از یک حالت استتار به حالت دیگر روی می‌آورند. به‌گفته‌ی اسوریو، این تکنیک موجب می‌شود شکارچیان نتوانند آن‌ها را پیدا کنند و این نمایش‌ها ممکن است علاوه بر شکار، برای گیج کردن شکارچیان نیز به کار رود.

ریچل بلیزر، استاد عصب‌شناسی، شناخت و رفتار در دانشگاه سن‌دیگو می‌گوید سپیداج‌ها تنظیم نمایش‌های شکار خود را یاد بگیرند یا نه، این توانایی‌ها همچنان منعکس‌کننده قدرت پردازش عصبی بسیار بالا و نشانگر سطح بسیار پیشرفته‌ای از هماهنگی حرکتی است.

سانتون معتقد است تعداد نمایش‌هایی که سپیداج‌ها توانایی آن را دارند، بسیار بیشتر از چیزی است که در محیط آزمایشگاه مشاهده شده است. شاید علت آن باشد که آن‌ها نیازی ندارند غذاهای مرده محیط آزمایشگاه را فریب بدهند. شاید هم آن‌ها حوصله‌شان سر رفته است.

 سانتون می‌گوید همیشه در طبیعت به مطالعه می‌پردازم و فکر می‌کنم حیوانات را باید در محیط طبیعی خودشان بررسی کرد.