زنبورها با سیلی‌زدن به مورچه‌ها از لانه خود دفاع می‌کنند

مورچه‌ها، به طور مکرر به لانه‌های زنبورهای عسل هجوم می‌برند و عسل می‌دزدند، تخم‌ها را شکار و یا به زنبورهای کارگر حمله می‌کنند. زنبورها در پاسخ به این قبیل حملات و برای دورکردن مورچه‌ها از لانه، از راهکارهای دفاعی مانند سیلی‌زدن با بال‌های خود استفاده می‌کنند. اکنون محققان به‌کارگیری زنبورها از بال‌هایشان برای دور کردن مورچه‌ها از کندو را مشاهده کرده‌اند؛ رفتاری که پیش‌تر هرگز مطالعه نشده بود.

فیلم منتشرشده توسط محققان که توسط دوربین سرعت بالا ضبط شده است، نشان می‌دهد زنبورهای عسل ژاپنی (Apis cerana japonica) با سرعت بال‌های خود را تکان می‌دهند و به مورچه‌ها می‌زنند تا این مهاجمان را که در تلاش برای ورود به کندو هستند، دور کنند.

در فیلم می‌بینیم که زنبورهای نگهبان در نزدیکی ورودی لانه، بدن خود را به سمت مورچه‌هایی که نزدیک می‌شوند، خم می‌کنند و در حالی که دور خود می‌چرخند، با سرعت بال‌هایشان را تکان می‌دهند. اگر بال به مورچه بخورد و ضربه موفقیت‌آمیز باشد، مورچه از ورودی لانه به سمت پایین پرتاب می‌شود.

یوشیکو ساکاموتو از مؤسسه ملی مطالعات زیست‌محیطی در تسوکوبا، ژاپن، می‌گوید: «به نظر می‌رسد که بسیاری از زنبورداران از این استراتژی اطلاع ندارند. من در طول دوره‌ای تقریباً ۱۰ ساله از تجربه‌ی زنبورداری، متوجه این رفتار نشدم.»

ساکاموتو، با همراهی یوگو سکو و کیوهیتو موری، همکارانش در مؤسسه ملی مطالعات زیست‌محیطی تسوکوبا، سه گونه‌ی بومی از مورچه‌ها را در قسمت ورودی دو کندوی زنبورعسل ژاپنی قرار دادند و سپس، صدها واکنش حاصل‌شده از رویارویی بین این حشرات را فیلم‌برداری کردند.

اما میزان تهدیدی که مورچه‌ها برای زنبورها به همراه دارند نیز متفاوت است. برخی گونه‌های مورچه‌ها، زنبورهای کارگر را گاز می‌گیرند، نیش می‌زنند یا می‌کشند، در حالی که دیگر گونه‌ها خطر کمتری برای زنبورها دارند.

محققان می‌گویند زنبورها ممکن است برای پرهیز از تماس با مورچه‌های خطرناک‌تر، تکامل یافته باشند تا با استفاده از استراتژی بال‌زدن، از خود در برابر مهاجمان دفاع کند. اما ضربه‌زدن با بال‌ها، ممکن است در برابر سایر گونه‌ها نیز گزینه‌ی کارآمدتری باشد.

محققان امیدوارند که با ترسیم واکنش زنبورها در برابر تهاجم مورچه‌ها، استراتژی‌های دفاعی آن‌ها را بررسی کنند. همچنین، آن‌ها قصد دارند که آینده به بررسی تغییرات ایجاد‌شده در تعامل میان زنبورها با مورچه‌ها در طول زمان بپردازند و از این طریق، دریابند که آیا استراتژی دفاعی با کسب تجربه‌ی بیشتر در این زمینه، بهبود می‌یابد یا خیر.

یافته‌های محققان در مجله Ecology منتشر شده است.