قطب جنوب پوشیده از آتشفشان است، آیا امکان فوران آن‌ها وجود دارد؟

زیر ورقه یخی عظیم جنوبگان غربی، بزرگ‌ترین منطقه آتشفشانی روی زمین، حدود ۱۳۸ آتشفشان قرار دارد. از این آتشفشان‌ها، ۹۱ مورد درنتیجه‌ی پژوهشی کشف شدند که سال ۲۰۱۷ در مجله‌ی Geological Society منتشر شد. بنابراین، آیا هریک از آتشفشان‌های جنوبگان می‌توانند در جنوبی‌ترین قاره روی زمین فوران کنند؟ برای زمین‌شناسان این سوال بسته به آتشفشان هم آسان و هم سخت است.

آتشفشان‌های جنوبگان که تجلی مواد داغ‌شده‌ای هستند که از دل زمین خارج می‌شوند، آتشفشان‌هایی جوان درنظر گرفته می‌شوند و دانشمندان قادر به تشخیص این موضوع نبودند که آیا ازنظر آتشفشانی فعال هستند یا خیر.

درحال‌حاضر، فقط دو آتشفشان روی جنوبگان فعال درنظر گرفته می‌شوند: جزیره دسپشن، توده خشکی نعل‌اسبی شکلی در شمال قاره که بخشی از جزایر شتلند جنوبی است و کوه اربوس، مرتفع‌ترین قله روی قاره با ارتفاع ۳۷۹۴ متر. این آتشفشان جنوبی‌ترین آتشفشان فعال جهان درنظر گرفته می‌شود.

به‌نوشته‌ی لایوساینس، اربوس حداقل از سال ۱۹۷۲ به طور مداوم فوران کرده و معروف است که توده‌هایی از گاز و بخار و حتی گاهی بمب‌های سنگی از آن فوران می‌کند که درمجموع به‌عنوان فوران استرومبولی شناخته می‌شود.

یکی از جالب‌ترین ویژگی‌های اربوس دریاچه گدازه‌ای است که در یکی از دهانه‌های قله قرار دارد و مواد مذاب در سطح آن قرار دارد. این مواد بسیار نادر هستند، زیرا برای اینکه سطح هرگز یخ نزند، باید شرایط بسیار خاصی وجود داشته باشد. جزیره دسپشن کاسه آتشفشان فعالی است که آخرین‌بار در سال ۱۹۷۰ فوران کرد (درحال‌حاضر هیچ فورانی در آن پیش‌بینی نمی‌شود).

علی‌رغم وجود تنها دو آتشفشان فعال در جنوبگان، این قاره مملو از دودخان یا فومرول است. فومرول‌ها حفره‌های آتشفشانی هستند که گاز و بخار منتشر می‌کنند. اگر شرایط مناسب باشد، تجمع مواد منتشرشده از این حفره‌ها می‌تواند رسوباتی به نام برج‌های یخی فومرولی را تشکیل دهد که ارتفاعشان به سه متر می‌رسد.

اگرچه دانشمندان دائماً آتشفشان‌های جنوبگان را به کمک ابزارهایی تحت‌نظر دارند، پیش‌بینی فوران آن‌ها دشوار است. به‌عبارت‌دیگر به جز دو آتشفشان فعال و فومرول‌های متعدد، به‌سختی می‌توان گفت که آیا آتشفشان‌های دیگر این قاره ممکن است فوران کنند یا خیر.

حتی کوه اربوس و جزیره دسپشن ابزارهای نظارت دائمی اندکی دارند. این شبکه‌ها عمدتا از لرزه‌نگارهایی برای تشخیص فعالیت لرزه‌ای مرتبط با آشفتگی‌های آتشفشانی تشکیل شده‌اند.

گاهی نیز پژوهشگران شبکه‌های گسترده‌تری از ابزارها را برای انجام مطالعات خاص در منطقه جنوبگان مستقر می‌کنند، اما این امر در مقایسه با آتشفشان‌های قابل دسترس‌تر سایر مناطق جهان با چالش‌های لجستیک قابل‌توجهی همراه است. علاوه‌بر‌این، تاسیسات دائمی که در این منطقه برپا می‌شود، باید به اندازه کافی مقاوم باشد که دربرابر شرایط سخت و شب‌های طولانی قطب دوام بیاورد.