بزرگ‌ترین دریاچه خاورمیانه به دشت نمک تبدیل شده است

دریاچه ارومیه با وجود افزایش سریع حجم آب که در چند سال اخیر اتفاق افتاد، اکنون در پاییز ۱۴۰۲ تقریباً به کلی خشک شده است. دریاچه ارومیه بزرگ‌ترین دریاچه خاورمیانه و یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های زیاده‌شور روی زمین به‌شمار می‌آید که اکنون بیشتر قسمت‌های آن به نمکزاری خشک تبدیل شده است.

در ۷ دسامبر ۲۰۲۳ (۱۶ شهریور ۱۴۰۲)، دوربین زمین عملیاتی ۲ در ماهواره لندست ۹، تصویر پایین را از بستر دریاچه خشک‌شده‌ی ارومیه ثبت کرد. این تصویر با عکس سه سال پیش که در ۸ سپتامبر ۲۰۲۰ (۱۸ شهریور ۱۳۹۹) به‌وسیله‌ی دوربین زمین عملیاتی ماهواره لندست ۸ گرفته شده بود، در تضاد کامل است.

در سال ۲۰۲۰، آب بخش اعظم حوزه دریاچه ارومیه را پر کرده بود و رسوبات نمک فقط در اطراف حاشیه دریاچه به چشم می‌خورد. پر شدن دوباره دریاچه پس از دوره‌ای بارندگی بالاتر از حد میانگین رخ داد که موجی از آب شیرین را روانه دریاچه کرد. پس از آن، خشکسالی موجب شد آب دریاچه دوباره کم شود.

روند بلندمدت دریاچه ارومیه در جهت خشک‌شدن بوده است. در سال ۱۹۹۵ (۱۳۷۴)، سطح دریاچه ارومیه افزایش چشمگیری پیدا کرد و پس از آن، در طول دو دهه‌ی آتی سطح آب بیش از ۷ متر کاهش پیدا کرد و حدود ۹۰ درصد از مساحت دریاچه از دست رفت. خشکسالی‌های متوالی، مصرف آب در بخش کشاورزی و سدسازی روی رودخانه‌های تغذیه‌کننده دریاچه در خشک‌شدن دریاچه ارومیه نقش داشته است.

کوچک شدن دریاچه ارومیه پیامدهایی برای سلامت انسان و محیط زیست دارد. این دریاچه، جزایر و تالاب‌های اطراف آن زیستگاه‌های ارزشمندی را تشکیل می‌دهند و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره، سایت رامسر و پارک ملی درنظر گرفته می‌شود.

منطقه دریاچه ارومیه به‌عنوان سرزمین‌های تولیدمثل برای پرندگان آبی مانند فلامینگو، پلیکان سفید و اردک سرسفید عمل می‌کند و همچنین توقفگاهی برای گونه‌های مهاجر است. بااین‌حال با کاهش سطح آب رودخانه، آب باقی‌مانده شورتر می‌شود و جمعیت میگوهای آب شور و سایر منابع غذایی حیوانات بزرگ‌تر را تحت فشار قرار می‌دهد.

کوچک شدن دریاچه همچنین احتمال برخاستن گردوغبار بستر دریاچه به‌وسیله باد و کاهش کیفیت هوا را افزایش می‌دهد. مطالعات اخیر نشان داده است که پایین آمدن سطح آب دریاچه ارومیه موجب مشکلات تنفسی در جمعیت‌های محلی می‌شود.

تأثیرات نسبی اقلیم، مصرف آب و سدها روی سطح آب دریاچه ارومیه همچنان مورد بحث است. این دریاچه طی یک برنامه احیای ده‌ساله که در سال ۱۳۹۲ شروع شد، کمی بهبود یافت. اگرچه ارزیابی تأثیر این تلاش‌ها دشوار بوده، زیرا در همان دوره بارندگی‌های سنگینی نیز رخ داد. برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند علت اصلی احیای دریاچه ارومیه عوامل اقلیمی بوده است.